Możliwość wspólnego rozliczenia małżonków warunkowana jest istnieniem wspólności majątkowej. Tematem naszego dzisiejszego artykułu będzie ograniczenie wspólności majątkowej przy wspólnym rozliczeniu małżonków.
Wspólność małżeńska i jej ograniczenia
Zastanawiając się nad relacjami majątkowymi istniejącymi w małżeństwie, należy wskazać na treść art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, gdzie czytamy, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez 1 z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Co jednak istotne, nie jest to jedyny ustrój małżeński, ponieważ możliwe jest także podjęcie decyzji o ustanowieniu rozdzielności majątkowej. W takim przypadku nie istnieje majątek wspólny małżonków, lecz mamy do czynienia z 2 majątkami osobistymi.
Natomiast w ustroju wspólności małżeńskiej majątek wspólny objęty jest tzw. współwłasnością łączną, inaczej określaną jako bezudziałową. Oprócz tego możliwe jest także istnienie odrębnych majątków należących do każdego małżonka osobno.
W zakresie interesującego nas zagadnienia trzeba również wskazać na treść art. 47 kro, gdzie czytamy, że małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową bądź rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.
Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.
Zwróćmy zatem uwagę, że możliwe jest nie tylko ustanowienie rozdzielności małżeńskiej, ale również rozszerzenie bądź ograniczenie istniejącej wspólności.
Ograniczenie wspólności ustawowej polega na wyłączeniu niektórych składników z majątku wspólnego małżonków. Natomiast rozszerzenie to objęcie określonych rzeczy umową małżeńską. Podkreślenia jednakże wymaga, że ograniczenie wspólności małżeńskiej nie jest równoznaczne z rozdzielnością małżeńską.
Warunki wspólnego rozliczenia małżonków
Zasadą jest, że każdy z małżonków podlega osobnemu rozliczeniu uzyskanych dochodów w roku podatkowym.
Jednakże zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o PIT małżonkowie podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, pozostający w związku małżeńskim i we wspólności majątkowej:
- przez cały rok podatkowy albo
- od dnia zawarcia związku małżeńskiego do ostatniego dnia roku podatkowego – w przypadku gdy związek małżeński został zawarty w trakcie roku podatkowego
– mogą być na wspólny wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym, opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z małżonków, kwot pomniejszających dochód.
W powyższym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów.
Zwróćmy zatem uwagę, że powyższy przepis warunkuje możliwość wspólnego rozliczenia od pozostawania we wspólności majątkowej przez małżonków. W rezultacie nie jest możliwe wspólne rozliczenie wyłącznie w takim przypadku gdy mają oni ustanowioną rozdzielność majątkową.
Ograniczenie wspólności majątkowej przy wspólnym rozliczeniu małżonków
W sytuacji gdy pomiędzy małżonkami dochodzi do ograniczenia wspólności majątkowej określony składnik bądź składniki zostają wyłączone z majątku wspólnego.
Co jednak istotne, nie powoduje to rozwiązania wspólności małżeńskiej.
W świetle powyższego ograniczenie albo rozszerzenie wspólności majątkowej nie ma wpływu na możliwość wspólnego opodatkowania się małżonków. Przepis stanowi o istnieniu wspólności majątkowej pomiędzy nimi. Należy przyjąć, że do wspólnego opodatkowania uprawnieni są zarówno małżonkowie, między którymi istnieje wspólność majątkowa w kształcie ustawowym, jak i małżonkowie, którzy zmodyfikowali zakres wspólności przez jej ograniczenie lub rozszerzenie.
Tak też stwierdził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 29 października 2021 roku, nr 0115-KDIT2.4011.605.2021.1.KC. Małżonkowie podjęli decyzję o wyłączeniu z istniejącej wspólności małżeńskiej pobranego wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej oraz dochody z majątku osobistego każdego z nich. Pomimo istniejącego ograniczenia organ podatkowy potwierdził możliwość wspólnego rozliczenia w zeznaniu rocznym z uwagi na istniejącą wspólność małżeńską.
Kiedy małżonkowie nie mogą rozliczyć się wspólnie?
Warto także przypomnieć o nowym brzmieniu art. 6 ust. 8 ustawy o PIT obowiązującym od początku 2022 roku (aczkolwiek, który ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2021 roku).
Otóż zgodnie z tym przepisem wspólne opodatkowanie małżonków nie ma zastosowania, w przypadku gdy przynajmniej 1 z małżonków:
1) stosuje przepisy:
- podatku liniowego lub
- ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem najmu prywatnego)
– w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania bądź pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń bądź odliczeń;
2) podlega opodatkowaniu na zasadach wynikających z Ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 roku o podatku tonażowym lub Ustawy z dnia 6 lipca 2016 roku o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
Jeżeli 1 z ww. warunków zostanie spełniony, to małżonkowie w zeznaniu rocznym nie mogą rozliczać się wspólnie. W takim przypadku dochodzi do ograniczenia możliwości wspólnego rozliczenia.
Na uwagę zasługuje również fakt, że obecnie wyklucza prawo do wspólnego rozliczenia faktyczne uzyskiwanie w danym roku podatkowym przychodów lub ponoszenie kosztów z działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym bądź podatkiem określonym w ustawie o zryczałtowanym podatku.
Przechodząc do zakończenia, możemy wskazać, że podatnicy, którzy zdecydowali się na wprowadzenie ograniczenia we wspólności majątkowej małżeńskiej, nie muszą obawiać się utraty prawa do wspólnego rozliczenia podatku PIT w rocznym zeznaniu podatkowym.
