Zwolnienia grupowe - co się należy pracownikom, co musi pracodawca?

Zwolnienia grupowe w firmie oznaczają dla zwalnianych pracowników prawo do odpraw. Dla pracodawcy to też szereg obowiązków. Kiedy zwolnienia w firmie są zwolnieniami grupowymi? Ile wynoszą odprawy i od czego zależy ich wysokość?

Zwolnienie grupowe jest możliwe tylko na określonych zasadach

Zwolnienia grupowe to konieczność rozwiązania przez pracodawcę stosunków pracy z pracownikami. Nie każde zwolnienie większej ilości pracowników jest zwolnieniem grupowym.

Musi być spełnionych kilka warunków dla zwolnień grupowych określonych w ustawie. Jakich?

Po pierwsze, pracodawca musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników. Jeśli zatrudnia ich mniej, to zwolnienie nawet wszystkich pracowników nie będzie zwolnieniem grupowym.

Po drugie, zwolnienia grupowe muszą obejmować co najmniej:

• 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,

• 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,

• 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników

Po trzecie, pracownicy muszą być zwolnieni w okresie nieprzekraczającym 30 dni;

Po czwarte, rozwiązanie umów o pracę ma nastąpić z przyczyn niedotyczących pracowników. Może się to odbyć na dwa sposoby:

• w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, lub

• na mocy porozumienia stron, z inicjatywy pracodawcy; aby jednak tak zwolnieni pracownicy byli wliczani do załogi objętej zwolnieniem grupowym, musi ich być co najmniej pięciu.

Przykład 1.

Pracodawca zatrudnia 50 pracowników. Zwolnił 11 pracowników, z czego 6 osobom wypowiedział umowę o pracę, a 5 osób z inicjatywy pracodawcy podpisało rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. Ponieważ pracowników, którzy podpisali rozwiązanie umowy za porozumieniem stron było co najmniej pięciu, wlicza się ich do puli pracowników zwalnianych w ramach zwolnień grupowych.

Przykład 2.

Pracodawca zatrudnia 50 pracowników. Zwolnił 13 pracowników, z czego 9 osobom wypowiedział umowę o pracę, a 4 pracowników z inicjatywy pracodawcy podpisało rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. Nie mamy do czynienia ze zwolnieniem grupowym, tylko ze zwolnieniami w trybie indywidualnym, zgodnie z Kodeksem pracy. Wynika to z tego, że 4 pracownicy, którzy podpisali rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, nie są wliczani do ogólnej puli zwolnień grupowych Żeby móc ich zaliczyć do tej puli, musiałoby ich być co najmniej pięciu. Do puli zaliczanych jest 9 pracowników, którym pracodawca wypowiedział umowy. Brakuje “w puli” jednego pracownika, bo wymaganych jest 10 zwolnionych osób, żeby u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 100 pracowników doszło do zwolnienia grupowego.

Kiedy niemożliwe są zwolnienia pracownicze?

Zwolnienie grupowe nie może objąć pracowników szczególnie chronionych. Są to przede wszystkim:

• pracownicy, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego,
• kobiety w ciąży, w trakcie urlopu macierzyńskiego,
• pracownicy w trakcie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego i urlopu ojcowskiego,
• członkowie zarządu związku zawodowego,
• społeczny inspektor pracy,
• pracownik powołany do odbycia służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej lub przeszkolenia wojskowego.

Zwolnienia grupowe - co przysługuje pracownikom?

Pracownikom, których objęły zwolnienia grupowe, przysługuje odprawa pieniężna (art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy). Odprawę ustala się według takich samych zasad, jak ekwiwalent za urlop. Jest limit wysokości odprawy: nie może ona przekraczać 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Wysokość odprawy zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy.

Wysokość odprawy a zwolnienie grupowe

Zwolnienie grupowe a ponowne zatrudnienie pracownika

Może się zdarzyć, że po przeprowadzeniu zwolnień grupowych sytuacja firmy się poprawi i po jakimś czasie zacznie ona rekrutować nowych pracowników. Osoby, które przez zwolnienia grupowe straciły pracę w takiej firmie, mają pierwszeństwo w powrocie do niej. Trzeba przy tym wziąć pod uwagę to, że nie oznacza to automatycznie takiej samej pensji, stanowiska czy warunków pracy, jak przed zwolnieniem grupowym.

Pracodawca ma obowiązek zatrudnienia zwolnionego pracownika, jeśli łącznie spełnione są następujące warunki:

• pracodawca ponownie zatrudnia pracowników w tej samej grupie zawodowej;

• zwolniony pracownik zgłosił w ciągu roku od dnia rozwiązania z nim stosunku pracy zamiar podjęcia zatrudnienia u tego pracodawcy;

• nie minęło jeszcze 15 miesięcy od rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy w ramach zwolnienia grupowego.

Co, jeśli pracodawca nie zatrudni pracownika, który miał pierwszeństwo w przyjęciu do pracy z powodu wcześniejszego zwolnienia grupowego? Taki pracownik może żądać nawiązania stosunku pracy i odszkodowania. "Pracownik może dochodzić (z racji pominięcia procedury z art. 9 ustawy z 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników) odszkodowania za czas pozostawania bez pracy od momentu, kiedy po stronie pracodawcy powstał obowiązek ponownego zatrudnienia pracownika (zawarcia umowy o pracę)" - uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 11 stycznia 2018 r., sygn. akt II PK 234/17.

Wybiórcze zatrudnianie na nowo wcześniej zwolnionych pracowników

Pracodawca ma obowiązek zatrudnić zwolnionego wcześniej w ramach zwolnień grupowych pracownika, jeśli ponownie zatrudnia pracowników w tej samej grupie zawodowej. Co jednak, jeśli nowych etatów jest mniej niż chętnych do pracy pracowników mających pierwszeństwo z uwagi na wcześniejsze zwolnienia grupowe? Trzeba zastosować takie kryteria, które pozwolą wybrać kandydatów, a jednocześnie nie będą naruszać zasady równego traktowania w zakresie nawiązania stosunku pracy.

Obowiązki pracodawcy a zwolnienia pracownicze

Pracodawca, który planuje zwolnienia grupowe, ma obowiązek:

• skonsultować zamiar przeprowadzenia grupowego zwolnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi działającymi u tego pracodawcy, a jeśli ich nie ma - z przedstawicielami pracowników,

• zawiadomić na piśmie zakładowe organizacje związkowe (a jeśli ich nie ma - przedstawicieli pracowników) o szczegółach planowanego zwolnienia (w tym m.in. przyczynach zwolnienia, grupach zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia, okresie, w ciągu którego nastąpi takie zwolnienie, proponowanych kryteriach doboru pracowników do grupowego zwolnienia, kolejności dokonywania zwolnień),

• przekazać informacje o szczegółach planowanego zwolnienia grupowego powiatowemu urzędowi pracy,

• zawrzeć ze związkami zawodowymi porozumienie w sprawie zwolnienia grupowego, a gdyby zawarcie porozumienia nie było możliwe - określić w regulaminie zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia,

• wypłacić odprawy zwalnianym pracownikom

Zwolnienia grupowe to szczególny tryb rozwiązywania umów o pracę, z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Dlatego przeprowadzając zwolnienia pracownicze w tym trybie należy znać wiele przepisów.