Niniejszy artykuł opisze 2 zagadnienia – urlop wychowawczy, a także zwolnienia grupowe. Zostanie udzielona odpowiedź na pytanie, czym jest urlop wychowawczy, komu i w jakim wymiarze przysługuje, a także, z jakich świadczeń korzysta pracownik podczas przebywania na nim. W kolejnej części pojawi się informacja, czym są zwolnienia grupowe, kiedy do nich dochodzi, na podstawie jakiej ustawy są regulowane. Ostatnim etapem opracowania będzie określenie, czy pracownik, który przebywa na urlopie wychowawczym, może zostać zwolniony w trybie zwolnień grupowych.
Komu i w jakim wymiarze przysługuje urlop wychowawczy?
Urlop wychowawczy jest jednym z urlopów związanych z rodzicielstwem, uregulowanym w Kodeksie pracy.
Przysługuje on zarówno pracownicy – matce, jak i pracownikowi – ojcu dziecka. Warunkiem skorzystania z niego jest 6-miesięczny okres zatrudnienia. Jeżeli pracownik go ma, przysługuje mu prawo do skorzystania z urlopu wychowawczego.
Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze do 36 miesięcy, do czasu ukończenia przez dziecko 6 roku życia.
Istotne jest jednak, że jeden rodzic może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy urlopu rodzicielskiego, zatem, aby wykorzystać cały urlop, 36 miesięcy, drugi rodzic musi wykorzystać minimum 1 miesiąc urlopu wychowawczego.
Mogą oni przebywać na urlopie razem, w tym samym czasie, jednak maksymalnie przez 4 miesiące.
Przykład 1.
Pani Emilia i jej partner, pan Jan, zostali rodzicami. Pani Emilia skorzystała z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, a następnie wychowawczego. Złożyła odpowiedni wniosek pracodawcy, o skorzystanie z 25 miesięcy urlopu wychowawczego. Po jej urlopie wychowawczym pan Jan złożył swojemu pracodawcy wniosek o urlop wychowawczy w wymiarze 11 miesięcy. W ten sposób mogli skorzystać z 36 miesięcy urlopu wychowawczego.
Nie jest obowiązkowe wykorzystywanie tego urlopu jednorazowo, można dzielić go na części, jednak maksymalnie może być ich 5.
Ważne jest, że w przypadku pracownika, którego dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, pracownikowi przysługuje dodatkowy urlop wychowawczy w wymiarze 36 miesięcy, z którego można skorzystać do czasu ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Niezbędne jest jednak stosowne zaświadczenie. Z takiego dodatkowego urlopu wychowawczego również można skorzystać w częściach, nie więcej niż 5.
Przykład 2.
Pani Ewa i pan Henryk mają chorego syna, który legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym. Z tego tytułu przysługuje im dodatkowy urlop wychowawczy. Wspólnie dzielą się opieką nad synem, pani Ewa postanowiła wykorzystać 12 miesięcy tego urlopu w czasie, gdy dziecko miało 7 lat, następnie posłali go do szkoły specjalnej, ale po 2 latach niezbędna była osobista opieka nad dzieckiem, dlatego pan Henryk wziął 7 miesięcy urlopu wychowawczego. Po tym czasie przysługują im jeszcze 3 części urlopu wychowawczego, w łącznym wymiarze 17 miesięcy. Od nich będzie zależeć, kiedy i które z nich je wykorzysta. Mogą go wykorzystać też wspólnie, jednak przez maksymalnie 4 miesiące, co da łącznie 8 miesięcy urlopu wychowawczego.
Czy na urlopie wychowawczym można świadczyć pracę?
Ważne jest, że urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym – pracownik w czasie, gdy pozostaje na takim urlopie, nie otrzymuje za niego wynagrodzenia.
Z tego też względu kp wskazuje, że pracownik może podjąć pracę podczas urlopu wychowawczego u dotychczasowego, lub u innego, pracodawcy. W tym czasie może także podjąć się prowadzenia działalności gospodarczej albo uzyskiwać dochody jako wspólnik spółki czy w inny sposób.
Warunkiem podjęcia pracy na urlopie wychowawczym jest to, aby nie pozbawiła ona pracownika osobistej opieki nad dzieckiem.
Na zadane pytanie należy zatem udzielić odpowiedzi twierdzącej – pracownik może świadczyć pracę podczas przebywania na urlopie wychowawczym.
Zwolnienia grupowe – podstawa prawna, jakie warunki musi spełnić pracodawca?
Zwolnienia grupowe pracowników są uregulowane w Ustawie z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Do zwolnień grupowych dojdzie, gdy zachodzi konieczność rozwiązania przez pracodawcę, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników, stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników;
- 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia pomiędzy 100 a 299 pracowników;
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 pracowników.
Aby doszło do zwolnień grupowych, musi być spełnionych łącznie kilka warunków.
W pierwszej kolejności pracodawca musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników. Jeżeli zatrudnia ich mniejszą liczbę, to nie dojdzie w jego zakładzie pracy do zwolnień grupowych.
Podstawą zwolnienia pracownika muszą być przyczyny, które nie dotyczą pracowników.
Mogą to być np.:
- trudna sytuacja finansowa przedsiębiorstwa, związana z brakiem zleceń, brakiem zapotrzebowania na świadczone usługi;
- reorganizacja zakładu pracy – likwidacja stanowisk, łączenie stanowisk, przeniesienie zakładu pracy do innego miasta, przeniesienie części zakładu pracy do innego miasta, zmiana przedmiotu działalności przedsiębiorstwa;
- likwidacja zakładu pracy, oddziału, filii;
- ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa.
To tylko wybrane przykłady, których w rzeczywistości, zależnie od sytuacji, może być więcej.
Poza tym pracodawca musi rozwiązać umowę o pracę albo jednostronnie, z zachowaniem okresu wypowiedzenia, albo w drodze porozumienia stron. W trybie zwolnienia grupowego nigdy osobą inicjującą zwolnienie nie może być pracownik.
W nieprzekraczalnym terminie 30 dni musi dojść do zwolnienia określonej przepisami liczby osób, zgodnie z powołanymi powyżej uwagami, tj. w zależności od liczby zatrudnianych w zakładzie pracy pracowników.
Warto pamiętać, że w kilkutysięcznych, ogromnych, zakładach pracy, wystarczy zwolnienie 30 osób w nieprzekraczalnym terminie 30 dni, aby doszło do zwolnienia grupowego, która to liczba będzie niewielkim odsetkiem wszystkich pracowników.
Dla pracowników zwolnienie w trybie grupowym otwiera furtkę do żądania odprawy, której wysokość uzależniona jest od stażu pracy u pracodawcy, który dokonuje zwolnienia grupowego.
Odprawa wynosi:
- jednomiesięczne wynagrodzenie, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 2 lata;
- dwumiesięczne wynagrodzenie, jeśli był zatrudniony od 2 do 8 lat;
- trzymiesięczne wynagrodzenie, jeśli był zatrudniony ponad 8 lat.
Czy pracownik przebywający na urlopie wychowawczym może być zwolniony w trybie zwolnień grupowych?
Przepisy ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników ograniczają zakres szczególnej ochrony, jaka przysługuje pracownikom przed zwolnieniami.
Z przepisów wynika, że pozostawanie na urlopie wychowawczym, jak również świadczenie pracy w czasie urlopu wychowawczego, nie jest objęte ochroną przed zwolnieniem dyscyplinarnym.
Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2006 roku w sprawie o sygn akt: II PZP 13/05 przepisy art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników mogą stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracownikami w okresie urlopu wychowawczego.
Przykład 3.
Pani Kornelia przebywa z dzieckiem na co dzień z uwagi na jego trudności w nauce. Korzysta z urlopu wychowawczego. W jej zakładzie pracy, z uwagi na liczne błędy pracowników, doszło do wysłania wielu wadliwych towarów. Kontrahenci zaczęli masowo zwracać towary, żądając zwrotu pieniędzy. Przedsiębiorstwo zatrudnia 50 osób. Z uwagi na te masowe zwroty, pojawiające się pozwy o zapłatę i problemy finansowe, a także brak środków oraz ich zbędność w zakładzie pracy, postanowiono o likwidacji 2 działów i zwolnieniu grupowym. W jednym z tych działów pracowała pani Kornelia. Również ona została objęta zwolnieniem grupowym i nie może się od niego odwołać. Przysługuje jej jedynie odprawa.
