Przedsiębiorcy, przeciwko którym toczone jest postępowanie egzekucyjne przez komornika sądowego, muszą liczyć się z tym, że w sytuacji wystąpienia nadwyżki podatku VAT naliczonego nad należnym nie otrzymają wskazanej kwoty na konto. Może ona bowiem zostać przejęta przez funkcjonariusza publicznego na poczet spłaty długu. Kiedy zajęcie przez komornika nadwyżki VAT jest możliwe?
Co nie podlega egzekucji komorniczej?
Zadaniem komornika jest odzyskanie pieniędzy należnych wierzycielowi od dłużnika. Działa on na podstawie wyroku sądu lub innego równorzędnego orzeczenia, na wniosek pierwszej z wymienionych stron. Kwestie związane z postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym m.in. przez komornika reguluje Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.). Zgodnie z przepisami może być ono prowadzone z:
- różnego rodzaju ruchomości (samochód, sprzęt RTV, AGD),
- wynagrodzenia za pracę,
- rachunków bankowych,
- z innych wierzytelności (czyli np. wynagrodzenia z umowy o dzieło),
- nieruchomości (mieszkania, domu),
- innych praw majątkowych (np. akcje, udziały w spółce).
Oprócz wymienionych wyżej składników majątku, z których ściągana jest wierzytelność, przepisy k.p.c. wymieniają również szereg innych, które nie mogą podlegać egzekucji. Zostały one wskazane w art. 831 k.p.c.
Art. 831 k.p.c. par. 1. "Nie podlegają egzekucji: 1) sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych; 2) sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego; 2a) środki pochodzące z programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, 938 i 1646), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z realizacją projektu, na który środki te były przeznaczone; 3) prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu; 4) (utracił moc) 5) świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w drodze rozporządzenia przez Ministrów Finansów*) i Sprawiedliwości; nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów; 6) świadczenia z pomocy społecznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2013 r. poz. 182, z późn. zm.); 7) wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) przed ukończeniem udzielania tych świadczeń, w wysokości 75% każdorazowej wypłaty, chyba że chodzi o wierzytelności pracowników dłużnika lub świadczeniodawców, o których mowa w art. 5 pkt 41 lit. a i b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych." __________________ *) Obecnie: ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, zgodnie z art. 4 ust. 1, art. 5 pkt 3 i art. 8 ustawy z dnia 4.09.1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 743), która weszła w życie z dniem 1.04.1999 r. |
Jak widać, zwrot podatku wspomniany na wstępie nie został wymieniony wprost w żadnym z ww. katalogów. Jedyną kategorią, do której można przyporządkować taki dopływ środków, wydają się być prawa niezbywalne. Jednak czy zwrot nadwyżki w VAT można za takie uznać?
Zajęcie przez komornika nadwyżki VAT a orzecznictwo
Czym dokładnie są prawa niezbywalne? Zgodnie z definicją mogą być one skutecznie przeniesione w drodze czynności cywilnoprawnej na inną osobę. Należą do nich prawa niemajątkowe, niektóre prawa majątkowe oraz prawa o charakterze publicznoprawnym. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażonym w wyroku z dnia 26 października 2004 roku (sygn. akt I ACa 5/04) do takich praw należy m.in. nadpłata podatku oraz kwota zwrotu różnicy podatku od towarów i usług.
Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 26 października 2004 roku: “W ocenie Sądu Apelacyjnego takim właśnie niezbywalnym w świetle prawa cywilnego jest prawo (wierzytelność) podatnika do zwrotu różnicy podatku VAT. Zbywalność tego prawa byłaby sprzeczna z ustawą o VAT oraz Ordynacją podatkową. Do takiej kategorii praw (niezbywalnych) zaliczył Sąd Najwyższy nadpłatę podatku, o której mowa w art. 74 § 2 pkt 1 ustawy z 19.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa (...).” |
Kwestię egzekucji ze zwrotu podatku VAT rozwinął jednak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 2005 roku (sygn. akt I CK 167/05), w którym orzekł, że wspomniane ograniczenie wynikające z art. 831 par. 1 pkt 3 k.p.c. nie dotyczy kwoty różnicy podatku podlegającej zwrotowi.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2005 roku: “Stosownie do art. 831 § 1 pkt 3 k.p.c. egzekucji nie podlegają prawa niezbywalne, tj. takie, które nie mogą być skutecznie przeniesione na inną osobę. Jeżeli natomiast na podstawie takiego prawa dłużnik otrzymał już konkretne świadczenia majątkowe (np. pieniądze), to egzekucja z przedmiotu tego świadczenia jest dopuszczalna. Egzekucję należy uznać za dopuszczalną i wtedy, gdy dłużnik wprawdzie świadczenia jeszcze nie otrzymał, ale mu je przyznano, albo też dłużnik na podstawie prawa niezbywalnego wystąpił już z roszczeniem o pewne świadczenie majątkowe.” |
Stanowisko to potwierdził również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 27 lutego 2013 roku (sygn. akt I SAB/Gd 2/13).
Podsumowując powyższe rozważania, komornik ma prawo zająć zwrot nadwyżki podatku od towarów i usług, mimo że prawo do należy do kategorii praw niezbywalnych. Zgodnie z orzecznictwem egzekucja z takiego świadczenia może mieć miejsce, jeżeli na podstawie takiego prawa:
- dłużnik otrzymał już konkretne świadczenie majątkowe,
- dłużnikowi przyznano takie świadczenie (ale fizycznie go jeszcze nie otrzymał),
- dłużnik wystąpił z roszczeniem o świadczenie majątkowe.
