Wykonywanie działalności gospodarczej wiąże się co do zasady z koniecznością rejestracji w CEIDG albo KRS. Od pewnego czasu polski ustawodawca pozwala jednak na prowadzenie biznesu bez konieczności jego rejestracji – jest to tzw. działalność nieewidencjonowana. Czy w takim przypadku przedsiębiorca musi w ogóle płacić jakiekolwiek podatki?
Czym jest działalność nieewidencjonowana?
Działalność nieewidencjonowana jest oficjalnie określana jako działalność nierejestrowana. W rzeczywistości nie możemy jej utożsamiać z działalnością gospodarczą, ponieważ istnieje ku temu wyraźny zakaz ustawowy. Zgodnie z treścią art. 5 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Oczywiście osoba wykonująca działalność nieewidencjonowaną może złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Działalność ta staje się działalnością gospodarczą z dniem określonym we wniosku. Jeżeli przychód należny z działalności nierejestrowanej przekroczył w danym miesiącu wysokość połowy aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie takiej wysokości.
Działalność nieewidencjonowana nie tylko zwalania z obowiązku rejestracji przedsiębiorcy w CEIDG lub KRS, lecz przede wszystkim od konieczności opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Oczywiście dana osoba może uiszczać takie opłaty dobrowolnie, jednak nikt jej nie może do tego zmusić.
Działalność gospodarcza a podatki
Prowadzenie jakiejkolwiek zarejestrowanej działalności gospodarczej zawsze nakierowane jest na uzyskiwanie jak największych zysków. To z kolei wiąże się z koniecznością zapłaty podatków, zwłaszcza podatku dochodowego od osób prawnych, często także podatku od towarów i usług (VAT).
Wybór formy opodatkowania zależy od formy prowadzonej działalności. Inaczej będzie wyglądała realizacja obowiązków podatkowych w przypadku spółek prawa handlowego, inaczej zaś przy jednoosobowej działalności wpisywanej do CEIDG. Niezależnie od tego zdecydowana większość przedsiębiorców jest zobowiązana do opłacania zaliczek na podatek dochodowy, a następnie rozliczanie się z urzędem skarbowym przy pomocy formularzy CIT lub PIT.
Działalność nieewidencjonowana a opodatkowanie
W przypadku działalności, która nie podlega żadnej obowiązkowej rejestracji, nigdy nie mamy do czynienia z przedsiębiorcą. Dana osoba nie może posługiwać się tym tytułem, ponieważ w świetle prawa nie wykonuje żadnej działalności gospodarczej. W praktyce oznacza to, że nie obciążają jej obowiązki nakładane na przedsiębiorców. Oczywiście przekroczenie miesięcznego przychodu o ponad 50% wartości aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę będzie powodowało uzyskanie statusu przedsiębiorcy oraz konieczność dopełnienia wszystkich obowiązków, które wiążą się z wykonywaniem działalności gospodarczej.
Prowadzenie jakiejkolwiek działalności nierejestrowanej nie zwalnia z obowiązku płacenia podatków. Chodzi tutaj przede wszystkim o podatek dochodowy z tytułu uzyskiwanych dochodów. Dobrą wiadomością jest jednak to, że osoba wykonująca taką działalność nie musi odprowadzać żadnych okresowych zaliczek na podatek dochodowy. Rozliczenie nastąpi jednorazowo, w roku następującym po tym, w którym uzyskano dochody przeznaczone do opodatkowania. Oczywiście, jeśli osoba wykonująca omawianą działalność będzie musiała zarejestrować ją w CEIDG lub KRS z powodu przekroczenia wartości miesięcznych dochodów, obowiązek podatkowy będzie kształtował się u niej tak, jak u każdego przedsiębiorcy – będzie ona musiała odprowadzać zaliczki na podatek dochodowy zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Przykład 1.
Kinga prowadzi działalność nieewidencjonowaną – szyje ubranka dla dzieci i sprzedaje je przez internet. Do tej pory jej dochody były niewielkie i oscylowały wokół kwot rzędu od 100 do 800 zł (kobieta nie musiała więc rejestrować swojej działalności ani odprowadzać zaliczek na podatek dochodowy). Od maja 2021 roku dochody Kingi znacznie wzrosły, ponieważ jej projekty stały się bardzo popularne – sprzedaż wzrosła 4-krotnie. W maju i następnych miesiącach Kinga zaczęła zarabiać miesięcznie minimum 3000 zł, w związku z czym musiała zarejestrować swoją działalność w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. W tej sytuacji od maja 2021 roku musi ona odprowadzać zaliczki na podatek dochodowy w odpowiedniej wysokości – uzależnionej od wysokości osiąganych zarobków. Jeśli sprzedaż Kingi ponownie spadnie, będzie mogła zawiesić lub całkowicie zakończyć swoją działalność gospodarczą i wrócić do wykonywania działalności nieewidencjonowanej. W takim przypadku zniknie konieczność odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy.
Działalność nierejestrowana a VAT
Okazuje się, że na gruncie podatku od towarów i usług (VAT) działalność nieewidencjonowana jest traktowana tak, jak typowa działalność gospodarcza, co w praktyce może oznaczać pojawianie się obowiązku zapłaty podatku VAT (wiele w tej kwestii zależy jednak od wysokości osiąganych przychodów).
Jeśli osoba wykonująca omawianą działalność osiągnie w skali roku przychody o łącznej wartości do 200 000 zł, będzie mogła skorzystać ze zwolnienia podatkowego i nie zapłaci VAT. W praktyce przekroczenie tego progu będzie wiązało się z koniecznością zarejestrowania prowadzonej działalności w KRS albo CEIDG – 200 000 zł / 12 miesięcy = 16 666 zł miesięcznie, co stanowi kwotę wyższą od 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Pamiętajmy jednak, że osoby prowadzące działalność nierejestrowaną są zobowiązane do prowadzenia ewidencji na potrzeby możliwości ustalenia limitu zwolnienia z VAT w danej działalności.
Jak rozliczyć podatek przy działalności nieewidencjonowanej?
Wiemy już, że zysk osiągnięty z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej podlega opodatkowaniu. Osiągnięte przychody oraz poniesione koszty uzyskania przychodów podatnik musi wykazać w PIT-36, który wysyła do właściwego urzędu skarbowego. W wierszu 9 składanej deklaracji „Działalność nierejestrowana określona w art. 20 ust. 1ba ustawy” wpisuje osiągnięte przychody w danym roku kalendarzowym – są one opodatkowane według skali podatkowej w wysokości 17% (do kwoty 120 000 zł) albo 32% (powyżej kwoty 120 000 zł).
Pamiętajmy, że osoby prowadzące omawianą działalność mogą odliczyć koszty, które poniosły w związku z jej wykonywaniem (na przykład zakup surowców do produkowania wyrobów). Koszty te powinny być właściwie udokumentowane, dlatego należy przechowywać dowody zakupów – wystarczające są faktury i zwykłe paragony.
Osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną nie ma możliwości rozliczania się ze skarbówką przy pomocy podatku liniowego lub ryczałtu. Należna kwota podatku jest przekazywana do urzędu jednorazowo po przesłaniu deklaracji podatkowej za ubiegły rok. Oczywiście możliwa jest także sytuacja, w której dojdzie do powstania nadpłaty – podatnik otrzyma wówczas zwrot stosownej kwoty pieniężnej.
Podsumowanie
Działalność nieewidencjonowana nie wymaga opłacana składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, wiąże się jednak z koniecznością rozliczenia podatkowego. W takim przypadku podatnik będzie musiał rozliczyć się z właściwym urzędem skarbowym przy pomocy PIT-36, w którym wykaże osiągnięte przychody za ubiegły rok kalendarzowy. Jeśli w ciągu roku pojawi się konieczność zarejestrowania działalności w CEIDG albo KRS, przedsiębiorca musi liczyć się z obowiązkiem odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy.
