Prowadzenie działalności gospodarczej nierozerwalnie wiąże się z koniecznością opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a także zaliczek na podatek dochodowy. Istnieje jednak sposób na ominięcie tego pierwszego obowiązku dzięki tzw. uldze na start. Czy przysługuje ona jednak osobom, kiedy prowadzona jest działalność nieewidencjonowana?
Czym jest działalność nieewidencjonowana?
Działalność nieewidencjonowana jest określana także jako działalność nierejestrowana. W praktyce nie możemy jej utożsamiać z działalnością gospodarczą, choć na gruncie przepisów prawa podatkowego ma już ona taki charakter. Działalność tego rodzaju nie podlega obowiązkowemu wpisowi ani do KRS, ani do CEIDG i mogą ją wykonywać wszystkie osoby fizyczne.
Z działalnością nierejestrowaną mamy do czynienia wtedy, gdy przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w Ustawie z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Działalność nieewidencjonowana niesie ze sobą szereg różnych korzyści, o czym w dalszej części artykułu.
Ulga na start
Początkujący przedsiębiorcy obawiają się, że ich biznes na samym początku nie będzie generował tak wysokich zysków, jak zakładali. W dużej mierze boją się konieczności opłacania wysokich składek do ZUS-u. Aby uniknąć tego rodzaju problemów, ustawodawca wprowadził czasowe zwolnienie od tego obowiązku pod postacią ulgi na start.
Zgodnie z treścią art. 18 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na którego rzecz przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Przedsiębiorca może zrezygnować z prawa do skorzystania z ulgi na start przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Powyższej regulacji nie zastosujemy jednak do przedsiębiorców spełniających warunki określone w art. 5a Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (wobec osób ubezpieczonych w KRUS-ie).
Pamiętajmy, że korzystając z ulgi na start, przedsiębiorca nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, a więc pozbawia się w ten sposób świadczeń, z których mógłby skorzystać, będąc osobą ubezpieczoną. Dla przykładu nie będzie miał prawa do następujących świadczeń:
- zasiłku chorobowego,
- świadczenia rehabilitacyjnego,
- zasiłku wyrównawczego,
- zasiłku macierzyńskiego,
- zasiłku opiekuńczego.
Ulga na start w działalności nieewidencjonowanej
Tak naprawdę działalność, która nie podlega rejestracji, nie wiąże się z obowiązkiem odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. To z kolei oznacza, że dana osoba nie jest uprawniona do skorzystania w takim przypadku z Ulgi na start – nie ma bowiem takiej potrzeby, ponieważ z mocy samego prawa jest zwolniona z omawianego obowiązku. Brak składek ubezpieczeniowych jest w przypadku działalności nieewidencjonowanej permanentny, tzn. trwa on tak długo, jak długo dana działalność nie musi zostać zgłoszona do CEIDG albo do KRS.
Ulga na start jest przywilejem, z którego mogą skorzystać przedsiębiorcy wykonujący działalność gospodarczą. Osoby wykonujące działalność nieewidencjonowaną nie zaliczają się do tej grupy, ponieważ w świetle obowiązującego prawa nie są traktowani jako przedsiębiorcy.
Przykład 1.
Sebastian chce rozpocząć własną działalność. Zakłada, że początkowo jego dochody będą niewielkie i nie przekroczą 50% aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Obawia się jednak opłacania składek do ZUS-u, przynajmniej na początku swojej biznesowej drogi – w związku z tym chciałby skorzystać z ulgi na start, bo słyszał, że to zwolnienie pozwala uniknąć opłacania składek ubezpieczeniowych przez pierwsze pół roku działalności. W jego przypadku nie ma potrzeby rejestracji takiej działalności, co więcej – ulga na start nie będzie wówczas konieczna, ponieważ brak obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne przy działalności nierejestrowanej istnieje z mocy samego prawa. Nie ma przy tym żadnego znaczenia, jaki rodzaj działalności zamierza wykonywać Sebastian.
Czy działalność nieewidencjonowana wyklucza stosowanie ulgi na start?
Pewna część osób decyduje się na prowadzenie działalności nieewidencjonowanej jeszcze przed podjęciem decyzji o wykonywaniu normalnej (rejestrowanej) działalności gospodarczej. Przyczyn takiego stanu jest wiele, choć dominującą jest oczywiście obawa przed niepowodzeniem i chęć uniknięcia strat finansowych. W takich przypadkach bardzo często pojawia się pytanie – czy dłuższe prowadzenie działalności, która nie podlega rejestracji, przekreśla szansę na skorzystanie z ulgi na start w przyszłości?
Ulga na start jest zwolnieniem, które podlega pod konkretne warunki ustawowe. Jeśli przedsiębiorca wykonywał już działalność rejestrowaną, to zbyt szybkie podjęcie nowej praktycznie uniemożliwi mu skorzystanie z omawianego zwolnienia. Z ulgi nie będzie można skorzystać, gdy nie minęło jeszcze 60 miesięcy (5 lat) od dnia ostatniego zawieszenia lub zakończenia poprzedniej działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Powyższa reguła nie wiąże się jednak z działalnością nieewidencjonowaną, ponieważ Prawo przedsiębiorców nie traktuje jej jako działalności gospodarczej. Innymi słowy, prawa do skorzystania z Ulgi na start nie ogranicza prowadzenie działalności nieewidencjonowanej.
Przykład 2.
Kamila prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą w 2022 roku, która podlegała obowiązkowej rejestracji w CEIDG. Na początku 2023 roku postanowiła ją jednak zakończyć, bo okazała się nierentowna. Na początku 2024 roku Kamila postanowiła jeszcze raz spróbować swoich sił w biznesie, choć tym razem w zupełnie innej branży. W styczniu 2024 roku rozpoczęła nową działalność gospodarczą, którą także zarejestrowała w CEIDG. Kobieta chciała uniknąć opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, jednak w jej przypadku skorzystanie z ulgi na start nie będzie możliwe – nie minęło bowiem 5 lat od zakończenia ostatniej działalności gospodarczej.
Przykład 3.
W 2021 roku Kamila wykonywała nieewidencjonowaną działalność gospodarczą, w związku z czym nie musiała odprowadzać żadnych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Jedynym obowiązkiem kobiety było coroczne rozliczanie się z urzędem skarbowym w ramach podatku dochodowego (PIT). Działalność Kamili z czasem zaczęła przynosić coraz większe zyski, co ostatecznie doprowadziło do tego, że musiała ona zarejestrować ją w CEIDG jako jednoosobową działalność gospodarczą – nastąpiło to dokładnie 8 października 2023 roku. Kamila chciała skorzystać z ulgi na start, ponieważ obawia się płacenia składek na ubezpieczenia społeczne i z ostrożności chce sprawdzić, czy nowa forma biznesu nie będzie dla niej zbyt kosztowna. Kobieta może skorzystać ze zwolnienia od opłacania składek do ZUS-u, ponieważ wcześniej wykonywana przez nią działalność nieewidencjonowana nie wpływa w żaden sposób na prawo do skorzystania z Ulgi na start.
Podsumowanie
Ulga na start jest ustawowym zwolnieniem od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze pół roku prowadzenia zarejestrowanej działalności gospodarczej. Przedsiębiorca nie musi przy tym korzystać z takiego rozwiązania i może opłacać swoje składki już od pierwszego dnia nowej działalności. Omawiane zwolnienie nie znajduje jednak zastosowania względem działalności nieewidencjonowanej, ponieważ z mocy samego prawa taka działalność nie podlega pod żadne składki ubezpieczeniowe (w tym składki zdrowotne). Co więcej, wcześniejsze wykonywanie działalności nierejestrowanej nie jest przeszkodą do tego, aby w późniejszym czasie skorzystać z ulgi na start, tj. wtedy, gdy działalność zostanie już zarejestrowana w CEIDG lub KRS.
