Środki trwałe w fundacji rodzinnej a sposób ich nabycia

Fundacja rodzinna jest nowym podmiotem gospodarczym, który ma ułatwić gromadzenie i zarządzanie majątkiem rodzinnym. Celem fundacji rodzinnej jest ochrona tego majątku oraz zapewnienie środków finansowych beneficjentom. Czy środki trwałe w fundacji rodzinnej są dozwolone? Jak wygląda kwestia ich opodatkowania na gruncie PIT i VAT? O tym w artykule!

Fundacja rodzinna – czym się charakteryzuje?

Organizacja, funkcjonowanie i zasady opodatkowania fundacji rodzinnej zawarto w Ustawie z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej przez wprowadzanie zmian do obowiązujących ustaw, czyli do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania na ich rzecz świadczeń; może zostać ustanowiona na czas oznaczony albo na czas nieoznaczony. Fundację rodzinną mogą założyć wyłącznie osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, niedopuszczalne jest natomiast, aby fundatorem była osoba prawna. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.

Zgodnie z art. 22 ustawy o fundacji rodzinnej do jej powstania jest wymagane:

1. złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
2. ustalenie statutu;
3. sporządzenie spisu mienia;
4. ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut;
5. wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie;
6. wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Przez „świadczenie” w kontekście fundacji rodzinnej rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów. Beneficjentami mogą być osoby fizyczne, co do zasady członkowie rodziny fundatora lub sam fundator, albo organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Fundacja rodzinna w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną może w szczególności pokrywać koszty jego utrzymania lub kształcenia, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pozarządową, prowadzącą działalność pożytku publicznego, wspierać działalność pożytku publicznego.

Fundacja rodzinna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) i co do zasady korzysta z podmiotowego zwolnienia z CIT, jednak zwolnienie to nie zawsze będzie miało zastosowanie.

Zwolnienie z opodatkowania podatkiem dochodowym nie ma zastosowania w przypadku przekazania lub postawienia do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio:

1. świadczenia, o którym mowa w art. 2 ust. 2 Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej;
2. mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej;
3. świadczenia w postaci ukrytych zysków.

Podatek dochodowy od osób prawnych wynosi wówczas 15% podstawy opodatkowania, a podstawę opodatkowania stanowi przychód odpowiadający wartości świadczenia lub mienia.

Środki trwałe w fundacji rodzinnej

Fundacja rodzina jest osobą prawną, a więc bytem niezależnym od fundatora. Analogicznie jak inne osoby prawne, fundacja rodzinna posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

Fundator ma obowiązek wnieść do fundacji rodzinnej mienie na realizację jej celów. Na mocy art. 17 ustawy o fundacji rodzinnej fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 000 zł. Prawa majątkowe wniesione przez fundatora albo osoby inne niż fundator do fundacji rodzinnej, ze wskazaniem osoby wnoszącej mienie oraz z określeniem rodzaju i wartości każdego z wniesionych składników mienia, w wysokości określonej według stanu i cen z chwili ich wniesienia oraz ich wartości podatkowej, zamieszcza się w spisie mienia. Fundator sporządza spis mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego, natomiast zarząd go aktualizuje i odpowiada za aktualność tego spisu. Spis mienia sporządza się w formie pisemnej. Trzeba mieć na uwadze, że zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej fundacja rodzinna nie może zwracać fundatorowi mienia wniesionego na pokrycie funduszu założycielskiego ani w całości, ani w części, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Wniesienie przez fundatora mienia do fundacji rodzinnej jest dla niego neutralne podatkowo na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. Oznacza to, że czynność ta nie powoduje powstania przychodu podatkowego po stronie fundatora. Dla fundacji rodzinnej wniesienie mienia stanowi co prawda przychód, jednak fundacja rodzinna korzysta w tym zakresie ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych. Mienie wniesione do fundacji rodzinnej staje się mieniem fundacji rodzinnej.

Przykład 1.

Pan Zbigniew założył fundację rodzinną, w której występuje w charakterze fundatora. Wniósł do niej lokal mieszkalny. Czy wniesienie mienia przez fundatora do fundacji rodzinnej powoduje powstanie po jego stronie przychodu podatkowego? W jaki sposób należy ustalić wartość początkową lokalu mieszkalnego?

Wniesienie przez fundatora mienia do fundacji rodzinnej nie wywołuje dla niego żadnych skutków na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. Oznacza to, że wprowadzenie nieruchomości do fundacji rodzinnej przez pana Zbigniewa nie powoduje powstania po jego stronie przychodu podatkowego.

Wartość początkowa mienia wniesionego do fundacji

Zgodnie z art. 19 ustawy o fundacji rodzinnej, ilekroć w ustawie jest mowa o wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej albo mienia fundacji rodzinnej, rozumie się przez to wartość rynkową składników wniesionego mienia w innej postaci niż środki pieniężne, ustaloną na dzień wniesienia mienia, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Zastosowanie ma w tej sytuacji art. 16g ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, na mocy którego za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uważa się w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości. Wartość początkowa mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez fundatora określana jest zatem jako wartość rynkowa składników wnoszonego mienia w innej postaci niż środki pieniężne.

Przykład 2.

W jaki sposób należy ustalić wartość początkową lokalu mieszkalnego wniesionego przez pana Zbigniewa (przykład 1.) do fundacji rodzinnej?

Wartość początkową lokalu mieszkalnego wniesionego przez fundatora do fundacji rodzinnej stanowi wartość rynkowa nieruchomości.

Odpisy amortyzacyjne dokonywane od środków trwałych w fundacji rodzinnej co do zasady nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Wynika to z faktu, że skoro fundacja rodzinna korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych, to koszty w postaci odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych wykorzystywanych w fundacji rodzinnej mają związek z uzyskiwaniem przychodów zwolnionych z podatku dochodowego. W konsekwencji, zgodnie z art. 7 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, odpisy te nie stanowią kosztów podatkowych.

Proporcja wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez fundatorów

Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych określa się proporcję wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną. Proporcję tę wskazuje się w części, w jakiej pozostaje suma wartości składników mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przypadająca na tego fundatora lub fundację rodzinną do wartości sumy mienia wniesionego przez wszystkich fundatorów i fundację rodzinną. Proporcję określa się każdorazowo w przypadku wniesienia mienia do fundacji rodzinnej. Informację o aktualnych proporcjach dla każdego z fundatorów oraz fundacji rodzinnej należy zamieścić w spisie.

Mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez:

1. fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo – uważa się za wniesione przez fundatora;
2. inne osoby – uważa się za wniesione przez fundację rodzinną.

W przypadku gdy do fundacji rodzinnej mienie wnosi wspólny zstępny, wstępny albo rodzeństwo więcej niż jednego fundatora, uważa się je za wniesione przez wszystkich tych fundatorów w równych częściach.

Środki trwałe w fundacji rodzinnej na gruncie podatku VAT

W kontekście fundacji rodzinnych stosujemy takie same zasady rozliczenia podatku VAT, jak w przypadku pozostałych podatników. W szczególności oznacza to, że fundacja rodzinna może być płatnikiem podatku VAT, oczywiście o ile spełnia warunki zawarte w ustawie o podatku od towarów i usług, a dokonywane przez nią transakcje podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT podobnie jak wszystkie inne transakcje występujące w obrocie gospodarczym.