Funkcja publiczna a działalność gospodarcza

Od władz demokratycznego państwa prawnego oczekujemy transparentności i legalności w działaniu. Naprzeciw takim oczekiwaniom przychodzi ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. W skrócie ustawa nazywana jest ustawą antykorupcyjną, która ma za zadanie zapobiegać działaniom korupcyjnym ze strony władz publicznych w taki sposób, iż zabrania łączenia wykonywanej funkcji publicznej z prowadzeniem określonej działalności gospodarczej wskazanej przez ustawę, funkcja publiczna wymaga więc pewnych wyrzeczeń.

Funkcja publiczna 

W systemie prawnym nie ma konkretnej definicji funkcji publicznej, jednakże sądy niejednokrotnie pochylały się nad unormowaniem tego pojęcia i wskazaniem, czym jest pełnienie funkcji publicznej.

Na wstępie należy zaznaczyć, że nie każda osoba publiczna będzie uznana za osobę pełniącą funkcję publiczną. Pełnienie funkcji publicznej wiąże się z realizacją zadań w ramach struktur władz publicznych, administracji publicznej czy w innych instytucjach. Funkcja ta będzie odnosiła się do podmiotów realizujących zadania publiczne i posiadających uprawnienia decyzyjne w zakresie danej jednostki, których działania wpływają na sytuację prawną innych osób (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 czerwca 2018 roku, I OSK 169/18).

Przykład 1.

Osobą pełniącą funkcję publiczną będzie prezydent miasta, który swoje zadania realizuje w budynku urzędu miasta. W tym samym budynku pracują również zatrudnione osoby pełniące funkcje usługowe, lecz nie będą one osobami pełniącymi funkcje publiczne, ponieważ nie realizują zadań publicznych i nie mają uprawnień decyzyjnych.

Przykład 2.

Aktorka jest jak najbardziej osobą publiczną, ponieważ jest rozpoznawalna, ale nie jest osobą pełniącą funkcję publiczną, gdyż nie posiada żadnego stanowisko, które byłoby związane z wykonywaniem zadań publicznych państwa.

Kogo dotyczy funkcja publiczna ?

W ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne ustawodawca enumeratywnie określił, jakie osoby uznaje się za podmioty sprawujące funkcje publiczne i są to np.:

1. wójt, prezydent miasta, burmistrz i ich zastępcy;

2. pracownicy banków państwowych: prezes, wiceprezes, członkowie zarządu etc.;

3. pracownicy agencji państwowych;

4. pracownicy przedsiębiorstw państwowych;

5. członkowie zarządu Narodowego Banku Polskiego;

6. członkowie zarządu województwa, powiatu;

7. dyrektor generalny Najwyższej Izby Kontroli;

8. przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego.

Informacje o osobach, których dotyczy ustawa, można odnaleźć w art. 2 pkt 1–11 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.

Zakazy prowadzenia działalności gospodarczej

W przypadku, kiedy dana osoba zostanie wybrana do pełnienia funkcji publicznej, musi się ona liczyć z zakazem prowadzenia przez nią działalności gospodarczej czy posiadania udziałów w spółkach (art. 4 pkt 1–4 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne). Rodzaj zakazanych działalności określa ustawa i dotyczy to np.:

1. prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami; 

2. zarządzania działalnością gospodarczą, bycia jej przedstawicielem lub pełnomocnikiem;

3. posiadania udziałów w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% lub więcej niż 10% kapitału zakładowego;

4. bycia członkiem zarządu w fundacji prowadzącej działalność gospodarczą;

5. bycia członkiem zarządu, rad nadzorczych, komisji rewizyjnych, likwidatorem w spółce prawa handlowego;

6. bycie syndykiem lub zastępcą syndyka w postępowaniu upadłościowym.

Osoby będące funkcjonariuszami publicznymi i zajmujące się rozstrzyganiem oraz wydawaniem decyzji w sprawach indywidualnych przedsiębiorców nie mogą rozpocząć pracy u tych przedsiębiorców przed upływem roku od zakończenia pełnienia funkcji publicznej.

Sankcje

Osoba pełniąca funkcję publiczną zobowiązana jest do przestrzegania przepisów zakazujących prowadzenia działalności gospodarczej, w innym wypadku będą na taką osobę nałożone sankcje w zależności od zajmowanego stanowiska i może to być:

1. podleganie odpowiedzialności dyscyplinarnej;

2. rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika;

3. odwołanie ze stanowiska;

4. wygaśnięcie mandatu, np. w przypadku prezydenta miasta.

Jeżeli dojdzie do sytuacji, że członek zarządu województwa, powiatu lub związku metropolitalnego przed dniem wyboru na funkcjonariusza publicznego prowadził działalność gospodarczą bądź posiadał akcje lub udziały powyżej 10%, to będzie on zobowiązany do zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej albo zbycia akcji/udziałów w ciągu 3 miesięcy od dnia wyboru (art. 5 ust. 1–6 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne).

Przykład 3.

Pan Janusz został wybrany członkiem zarządu województwa 28 maja, niestety w tym czasie cały czas prowadził swoją działalność gospodarczą. Od 28 maja ma 3 miesiące na zaprzestanie prowadzenia działalności. Jeżeli tego nie dokona, zostanie odwołany ze stanowiska. 

Zwolnienia od zakazu

W przypadku osób, które pełniły funkcje publiczne w związku wydawaniem decyzji indywidualnych dla przedsiębiorców, według przepisów (art. 7 ust. 1 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne) nie mogą podjąć pracy u danego przedsiębiorcy, którego sprawę rozpatrywały. Okres zakazu wynosi rok od zaprzestania pełnienia funkcji publicznej. Istnieje jednak możliwość złożenia wniosku o zwolnienie z takiego zakazu. Osoba, która po zakończenia pełnieni funkcji publicznej i chcąca podjąć pracę u danego pracodawcy musi złożyć wniosek przed rozpoczęciem pracy. Warunkiem koniecznym jest, aby w momencie złożenia wniosku dana osoba nie pełniła funkcji publicznej. We wniosku należy uzasadnić swoją decyzję oraz wskazać konkretnego pracodawcę, w innym przypadku taki wniosek nie będzie rozpatrzony pozytywnie. 

Przykład 4.

Pan Janusz 12 czerwca zakończył pełnienie swojej funkcji publicznej, jednakże marzy mu się praca u przedsiębiorcy, który produkuje meble. Niestety musi odczekać rok, ponieważ w czasie pełnienia służby wydał decyzję dla owego przedsiębiorcy, tj. będzie mógł zacząć pracę dopiero 13 czerwca 2022 roku. Niemniej, pan Janusz ma możliwość złożenia wniosku o zwolnienie z zakazu, ponieważ nie jest już funkcjonariuszem publicznym. 

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 czerwca 2018 roku (I OSK 169/18)