Likwidacja fundacji - jak skutecznie ją przeprowadzić?

Zgodnie z legalną definicją zawartą w ustawie o fundacjach fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Co zrobić w momencie, kiedy cel fundacji zostanie osiągnięty lub kiedy nie będzie on mógł być zrealizowany? Czy konieczna jest wtedy likwidacja fundacji? Odpowiedź poniżej.

Cel fundacji i jej statut a likwidacja fundacji

Cele fundacji określa ustalony przez fundatora statut. Wynika to z art. 5 ust. 1 ustawy o fundacjach. Oczywiście fundacja może prowadzić działalność gospodarczą, która będzie wspierać działalność statutową.

Fundator ustala statut fundacji określający jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji.

Ustawodawca nie określił minimalnego pułapu początkowego majątku fundacji, stąd też poza zakresem kognicji sądu rejestrowego pozostaje oczywiście ocena, czy jest to suma wystarczająca do osiągnięcia zakładanego celu fundacji. Majątek pierwotny (założycielski) fundacji w trakcie jej trwania i działania może ulegać zmianom in plus i in minus.

Działalność gospodarcza prowadzona przez fundację może mieć charakter zarobkowy i nie koliduje to z niezarobkowymi celami działania wskazanymi w statucie. Zarobkowego charakteru prowadzonej działalności nie zmienia w szczególności okoliczność, że dochód osiągnięty z prowadzenia działalności gospodarczej służy realizacji celów statutowych. Działalność gospodarcza fundacji nie może być głównym i wyłącznym celem jej działania, ponieważ z treści art. 5 ust. 1 zd. 2 ustawy o fundacjach wynika, że istotą fundacji i jej zasadniczym celem jest prowadzenie działalności statutowej. Działalność gospodarcza ma jedynie tworzyć warunki realizacji celów statutowych i uzupełniać środki na działalność statutową. Zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach działalność gospodarcza fundacji musi być więc dostosowana i podporządkowana działalności statutowej, co oznacza, że co najmniej większość dochodów z działalności gospodarczej musi być przeznaczona na cele statutowe, a wydatki na działalność gospodarczą muszą pozostawać w rozsądnej proporcji do wydatków na cele statutowe.

Działalność gospodarcza fundacji ma z jednej strony pozostawać w ścisłym związku z prowadzoną działalnością statutową, z drugiej jednak strony nie może stanowić wyłącznego zadania fundacji. Efekty działalności gospodarczej mają zatem tylko uzupełniać środki przeznaczone na działalność statutową. Podporządkowanie rozmiarów działalności gospodarczej realizowanym przez fundację celom nie stwarza bezwzględnej konieczności przedmiotowego rozdzielenia omawianych sfer działania. Trzeba kłaść akcent nie na zagadnienie postanowień statutowych, lecz na kwestię ich praktycznej realizacji, przy czym powinno chodzić jedynie o zachowanie akcesoryjności działalności gospodarczej względem działalności celowej (statutowej).

Likwidacja fundacji - podstawa prawna

Zgodnie z art. 15 ustawy o fundacjach w razie osiągnięcia celu, dla którego fundacja była ustanowiona, lub w razie wyczerpania środków finansowych i majątku fundacji, fundacja podlega likwidacji w sposób wskazany w statucie.

Jeżeli statut nie przewiduje likwidacji fundacji lub jego postanowienia w tym przedmiocie nie są wykonywane, w wypadkach wymienionych w ust. 1 organ, o którym mowa w art. 13, zwraca się do sądu o likwidację fundacji.

W wypadkach innych niż przewidziane w art. 15 ust. 1 ustawy o fundacjach likwidacja fundacji może nastąpić tylko na mocy przepisu ustawy.

Likwidację fundacji można podzielić na 3 etapy:

1. rozpoczęcie likwidacji i dokonanie odpowiednich zgłoszeń do Krajowego Rejestru Sądowego,
2. czynności podejmowane przez likwidatora w toku likwidacji fundacji,
3. zakończenie likwidacji.

Jak powinna być rozpoczęta likwidacja fundacji?

W pierwszej kolejności konieczne jest podjęcie uchwały w przedmiocie likwidacji fundacji. Uchwałę może podjąć zarząd fundacji, likwidator lub rada fundacji – w zależności od postanowień statutu.

W tym przypadku należy przygotować i podjąć następujące uchwały:

1. uchwała o likwidacji fundacji,
2. uchwała o wyborze likwidatora/likwidatorów wraz z określeniem sposobu reprezentacji,
3. uchwała o przeznaczeniu majątku pozostałego po likwidacji,
4. dodatkowe ustalenia lub dokumenty wymagane przez statut fundacji.

Powyższe dokumenty są niezbędne do rozpoczęcia likwidacji i jej zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego. Zgłoszenia dokonuje ustanowiony likwidator lub ustanowiony przez niego pełnomocnik. Zgłoszenia dokonuje się poprzez uzupełnienie odpowiedniego formularza przez Portal Rejestrów Sądowych. Jeżeli zgłoszenia nie dokonuje profesjonalny pełnomocnik, likwidator jest zobowiązany, oprócz dołączenia skanów dokumentów, do dostarczenia do właściwego Sądu Rejonowego, Wydziału Krajowego Rejestru Sądowego, ze względu na siedzibę fundacji, oryginałów podjętych uchwał. Jeżeli wniosek składa profesjonalny pełnomocnik, wystarczy dołączenie skanów przedmiotowych dokumentów.

Likwidacja fundacji w toku - jakie czynności należy podjąć?

W pierwszej kolejności likwidator powinien sporządzić sprawozdanie finansowe na dzień otwarcia likwidacji. Dodatkowo jest on zobowiązany do podania do publicznej wiadomości informacji o likwidacji fundacji, która powinna zawierać formalne informacje o rozpoczęciu likwidacji, dane i kontakt do likwidatora, a także datę, do kiedy można zgłaszać roszczenia wobec likwidującej się organizacji.

Następnie likwidator podejmuje czynności zmierzające do zakończenia aktywnych umów likwidującej się fundacji, spienięża majątek, spłaca zobowiązania, a następnie z tego, co pozostanie, przekazuje do organizacji, której cele są/były zbieżne z celami likwidującej się fundacji.

Likwidacja fundacji - proces jej zakończenia

Kolejnym krokiem jest sporządzenie sprawozdania z zakończenia likwidacji, którego jednym z elementów jest sprawozdanie finansowe na dzień zakończenia likwidacji, i jego przedłożenie organowi fundacji, który jest uprawniony do jego zatwierdzenia (rada fundacji, fundator). Po podjęciu uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania i zakończeniu likwidacji likwidator jest zobligowany do złożenia wniosku o wykreślenie fundacji z Krajowego Rejestru Sądowego. Wniosek składa się przez Portal Rejestrów Sądowych, przedkładając sprawozdanie z likwidacji oraz uchwały o zakończeniu likwidacji.