Niezdolność do pracy pracownika a świadczenie rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne to świadczenie będące wsparciem finansowym dla osób, które skończyły korzystać z zasiłku chorobowego, ale nadal nie mogą pracować. Warunkiem otrzymania go jest leczenie lub rehabilitacja dające szansę na powrót do zdrowia i pracy. Świadczenie rehabilitacyjne jest przyznawane na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłużej niż na rok. Z poniższego artykułu dowiesz się, kiedy osoba jest uznawana za niezdolną do pracy, oraz kiedy powinna otrzymać świadczenie rehabilitacyjne.

Niezdolną do pracy jest osoba, która:

• całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i;
• nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Artykuł 12 ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych stanowi, że:

1. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
2. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

Warunkami nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy są:

1. Niezdolność do pracy: Oznacza utracenie zdolności do zarabiania z powodu problemów zdrowotnych, które nie rokują poprawy.
• Jeżeli osoba nie jest w stanie nigdzie podjąć pracy z powodów zdrowotnych wówczas zostanie uznana za całkowicie niezdolną do pracy.
• Jeżeli osoba może pracować tylko w ograniczonym zakresie – jest uznawana za częściowo niezdolną.
2. Odpowiedni staż pracy, czyli okres opłacania składek ubezpieczenia:
• 1 rok pracy, jeżeli niezdolność powstała przed 20. rokiem życia,
• 2 lata, jeżeli niezdolność powstała między 20 a 22 rokiem życia,
• 3 lata, jeśli między 22 a 25 rokiem życia,
• 4 lata, jeśli między 25 a 30 rokiem życia,
• 5 lat, jeśli niezdolność powstała po ukończeniu 30 lat
3. Staż ten powinien przypadać na ostatnie 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę lub momentem wystąpienia niezdolności do pracy. Wyjątkiem są osoby z 25-letnim (kobiety) lub 30- letnim (mężczyźni) stażem – dla nich ten warunek nie obowiązuje.
4. Niezdolność do pracy wystąpiła w czasie pracy (gdy były opłacane składki) lub w ciągu 18 miesięcy od zakończenia takiego okresu. Wyjątkiem jest przypadek, gdy osoba jest całkowicie niezdolna do pracy i ma długi staż pracy (20 lat dla kobiet, 25 lat dla mężczyzn).

W sytuacji złożenia nieprawidłowego wniosku, tj. o rentę z tytułu niezdolności do pracy w przypadku spełnienia przesłanek do świadczenia rehabilitacyjnego, lekarz orzecznik może orzec o okolicznościach uzasadniających przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki wymagane do uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego, określone w przepisach. Jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie rehabilitacyjne nie spełnia warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia, lekarz orzecznik orzeka o niezdolności do pracy tej osoby lub o celowości jej przekwalifikowania zawodowego.

Wymiar świadczenia rehabilitacyjnego

Wymiar świadczenie rehabilitacyjnego wynosi 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego podczas pierwszych trzech miesięcy, a w pozostałym okresie 75%. Jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży to świadczenie wynosi 100 % tej podstawy. 

Aby otrzymać świadczenie należy wypełnić wniosek na formularzu ZNp-7. Formularz można znaleźć w internecie albo w placówce ZUS. Wniosek należy złożyć najpóźniej 6 tygodni przed końcem zasiłku chorobowego (czyli przed upływem 182 dni choroby, a w przypadku ciąży lub gruźlicy – 270 dni.) W wyjątkowych przypadkach, jeśli zaistniały okoliczności umożliwiające złożenie wniosku w terminie, można to zrobić po terminie, maksymalnie w ciągu 6 miesięcy od momentu, gdy przeszkody ustąpią.

Do wniosku należy dołączyć m. in. wywiad środowiskowy od swojego pracodawcy. Oznacza to, że pracodawca dowie się, że jego pracownik ubiega się o świadczenie rehabilitacyjne.

Warunki otrzymania świadczenia rehabilitacyjnego

Aby otrzymać świadczenie rehabilitacyjne należy spełniać określone warunki, które ustanawia art. 18 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Są to:

• wyczerpanie okresu pobierania zasiłku chorobowego,
• niezdolność do pracy,
• dalsze leczenie lub rehabilitacją rokują odzyskanie zdolności do pracy.

Innymi wymienianymi warunkami mogą być:

• wykorzystanie okresu pobierania zasiłku chorobowego,
• staranie się o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• orzeczenie lekarskie wskazuję, że dalsze leczenie lub rehabilitacja rokuje odzyskanie zdolności do pracy.

Sąd Najwyższy w wyroku Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 lipca 2023 r., o sygnaturze akt: I USKP 7/23 orzekł, że:

Wymaganą i niezbędną przesłanką przyznania świadczenia rehabilitacyjnego jest dalsze, nieprzerwane występowanie niezdolności do pracy po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. Stan zdrowia pracownika (ubezpieczonego) uniemożliwi a mu, więc podjęcie pracy, ale jednocześnie daje podstawę do przyjęcia, że rehabilitacja prowadzona w okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego umożliwi mu w pełnym zakresie powrót do pracy. Nie można tym samym uznać spełnienia warunków do nabycia (przyznania) prawa do świadczenia rehabilitacyjnego w przypadku, gdy po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego pracownik nie jest nadal niezdolny do pracy, czyli następuje przerwa w tej niezdolności do pracy, ponieważ pracownik odzyskuje ją i zostaje dopuszczony do pracy na podstawie odpowiedniego zaświadczenia lekarza.

Kto nie może otrzymać świadczenia rehabilitacyjnego

Do świadczenia rehabilitacyjnego nie są uprawnione osoby, które:

• są na emeryturze,
• otrzymują rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• korzystają z zasiłku dla bezrobotnych,
• korzystają z zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego.

Prawa do świadczenia rehabilitacyjnego nie mają też osoby uprawnione do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, lub urlopu dla poratowania zdrowia.

Niezdolność do pracy a świadczenie rehabilitacyjne

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 lipca 2019 r., I UK 309/18:

Niezdolność do pracy oceniana jako przesłanka nabycia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, musi dotyczyć pracy (stanowiska), w zakresie której została orzeczona, a nie do jakiejkolwiek innej pracy.

Orzeczenie lekarskie

Świadczenie rehabilitacyjne może być przyznane na okres konieczny do przywrócenia zdolności do pracy, najdłużej na 12 miesięcy. Istnieje możliwość przyznania go jednorazowo bądź w częściach. Aby uzyskać świadczenie rehabilitacyjne na konkretny okres należy otrzymać orzeczenie wydawane przez lekarza orzecznika. Jeżeli czas ustalony przez lekarza jest krótszy niż 12 miesięcy, a choroba nie ustąpiła, można złożyć wniosek dotyczący kontynuowania świadczenia.

W przypadku orzeczenia lekarskiego, z którym się nie zgadzamy, mamy prawo odwołania. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni. Również w ciągu 14 dni od wydania orzeczenia prezes ZUS ma prawo wnieść zarzut wadliwości. Jeżeli nie wniesiemy sprzeciwu, ani prezes ZUS nie wniesie zarzutu wadliwości, orzeczenie staje się prawomocne. Na jego podstawie ZUS wydaje decyzję.

Art. 18 ust. 6. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, stanowi, że:

Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co, do którego nie wniesiono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego.

Rezygnacja ze świadczenia rehabilitacyjnego

Istnieje możliwość, że w okresie otrzymywania świadczenia rehabilitacyjnego osoba, która je otrzymuje, odzyska zdolność do pracy.

W takim przypadku należy uznać, iż po odzyskaniu przez pracownika, któremu przyznano prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, zdolności do pracy przed upływem okresu, na który świadczenie rehabilitacyjne zostało przyznane, pracownik może powrócić do pracy. Jedynym warunkiem, aby proces ten odbył się prawidłowo jest uzyskanie przez świadczeniobiorcy zaświadczenia od lekarza medycyny pracy potwierdzającego zdolność do pracy. Zostanie on poddany badaniom kontrolnym, które konieczne są każdorazowo w sytuacji niezdolności do pracy pracownika trwającej dłużej niż 30 dni spowodowanej chorobą.

Podstawa prawna

• Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z dnia, 25 czerwca 1999 r. (Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.);
• Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.).

Orzecznictwo:

• Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 lipca 2019 r. I UK 309/18;
• Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 lipca 2023 r., I USKP 7/23.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.