Poświadczenie bezpieczeństwa to instytucja regulowana przez ustawę o ochronie informacji niejawnych. Uzyskanie poświadczenia wymaga przeprowadzenia odpowiedniego postępowania przez właściwe organy. Jak wygląda procedura uzyskiwania poświadczenia? Jakie warunki trzeba spełnić? Jakie obszary zweryfikują właściwe organy? Dowiesz się z poniższego artykułu!
Poświadczenie bezpieczeństwa – kiedy jest potrzebne?
Dopuszczenie do pracy lub pełnienia służby na stanowiskach albo zlecenie prac związanych z dostępem do informacji niejawnych o klauzuli „poufne” lub wyższej może nastąpić po uzyskaniu poświadczenia bezpieczeństwa oraz odbyciu szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych.
Dopuszczenie do pracy lub pełnienia służby na stanowiskach albo zlecenie prac związanych z dostępem danej osoby do informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” może nastąpić po pisemnym upoważnieniu przez kierownika jednostki organizacyjnej, jeżeli nie posiada ona poświadczenia bezpieczeństwa oraz odbyciu szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych.
Postępowanie sprawdzające
W zależności od stanowiska lub wykonywania czynności zleconych przeprowadza się zwykłe lub poszerzone postępowanie sprawdzające. Przeprowadzenie postępowania sprawdzającego wymaga pisemnej zgody osoby, której ma dotyczyć.
W toku postępowania sprawdzającego ustala się, czy istnieją uzasadnione wątpliwości dotyczące:
- uczestnictwa, współpracy lub popierania przez osobę sprawdzaną działalności szpiegowskiej, terrorystycznej, sabotażowej albo innej wymierzonej przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej,
- zagrożenia osoby sprawdzanej ze strony obcych służb specjalnych w postaci prób werbunku lub nawiązania z nią kontaktu,
- przestrzegania porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej,
- ukrywania lub świadomego niezgodnego z prawdą podawania w ankiecie bezpieczeństwa osobowego lub postępowaniu sprawdzającym przez osobę sprawdzaną informacji mających znaczenie dla ochrony informacji niejawnych,
- wystąpienia związanych z osobą sprawdzaną okoliczności powodujących ryzyko jej podatności na szantaż lub wywieranie presji,
- niewłaściwego postępowania z informacjami niejawnymi.
W toku poszerzonego postępowania sprawdzającego ustala się ponadto, czy istnieją wątpliwości dotyczące:
- poziomu życia osoby sprawdzanej wyraźnie przewyższającego uzyskiwane przez nią dochody,
- informacji o chorobie psychicznej lub innych zakłóceniach czynności psychicznych ograniczających sprawność umysłową i mogących negatywnie wpłynąć na zdolność osoby sprawdzanej do wykonywania prac, związanych z dostępem do informacji niejawnych,
- uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych.
Przykład 1.
W przypadku aplikowania na określone stanowisko wymagające posiadania poświadczenia bezpieczeństwa czy udziału w zamówieniu publicznym, w którym wymogiem jest posiadanie takiego poświadczenia, niezwykle istotny jest czas. W jakim terminie możliwe jest uzyskanie poświadczenia?
Zgodnie z przepisami wszystkie czynności przeprowadzone w toku postępowań sprawdzających muszą być rzetelnie udokumentowane i powinny być zakończone przed upływem 3 miesięcy od dnia złożenia do pełnomocnika ochrony wypełnionej ankiety lub złożenia wniosku o przeprowadzenie postępowania sprawdzającego wraz z wypełnioną ankietą.
W przypadku niedotrzymania terminu organ prowadzący postępowanie informuje na wniosek osoby sprawdzanej o przewidywanym terminie zakończenia postępowania oraz – jeżeli nie naruszy to zasad ochrony informacji niejawnych – o powodach przedłużania się postępowania. Po zakończeniu postępowania sprawdzającego z wynikiem pozytywnym organ prowadzący postępowanie wydaje poświadczenie bezpieczeństwa i przekazuje osobie sprawdzanej, zawiadamiając o tym wnioskodawcę.
Poświadczenie bezpieczeństwa – co należy wiedzieć?
Poświadczenie bezpieczeństwa powinno zawierać:
- numer poświadczenia,
- podstawę prawną,
- wskazanie wnioskodawcy postępowania sprawdzającego,
- określenie organu, który przeprowadził postępowanie sprawdzające,
- datę i miejsce wystawienia,
- imię, nazwisko i datę urodzenia osoby sprawdzanej,
- określenie rodzaju przeprowadzonego postępowania sprawdzającego ze wskazaniem klauzuli tajności informacji niejawnych, do których osoba sprawdzana może mieć dostęp,
- stwierdzenie, że osoba sprawdzana daje rękojmię zachowania tajemnicy,
- termin ważności,
- imienną pieczęć i podpis upoważnionego funkcjonariusza ABW albo funkcjonariusza lub żołnierza SKW, albo pełnomocnika ochrony, który przeprowadził postępowanie sprawdzające.
Poświadczenie bezpieczeństwa wydaje się na okres:
- 10 lat – w przypadku dostępu do informacji niejawnych o klauzuli „poufne”,
- 7 lat – w przypadku dostępu do informacji niejawnych o klauzuli „tajne”,
- 5 lat – w przypadku dostępu do informacji niejawnych o klauzuli „ściśle tajne”.
Poświadczenie bezpieczeństwa upoważniające do dostępu do informacji niejawnych o wyższej klauzuli tajności uprawnia do dostępu do informacji niejawnych o niższej klauzuli tajności.
Kiedy organ odmówi wydania poświadczenia, a kiedy umorzy postępowanie?
Organ prowadzący postępowanie sprawdzające odmawia wydania poświadczenia bezpieczeństwa, jeżeli nie zostaną usunięte wątpliwości w obszarach weryfikowanych odpowiednio w zwykłym lub poszerzonym postępowaniu sprawdzającym.
Organ prowadzący postępowanie sprawdzające odmawia wydania poświadczenia bezpieczeństwa, jeżeli osoba sprawdzana została skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, także popełnione za granicą, lub umyślne przestępstwo skarbowe, jeżeli czyn, za który nastąpiło skazanie, wywołuje wątpliwości w obszarach weryfikowanych w zwykłym lub rozszerzonym postępowaniu sprawdzającym.
Po zakończeniu postępowania sprawdzającego z wynikiem negatywnym organ prowadzący postępowanie wydaje decyzję o odmowie wydania poświadczenia bezpieczeństwa i doręcza ją osobie sprawdzanej, zawiadamiając o tym wnioskodawcę oraz pełnomocnika ochrony.
Postępowanie sprawdzające wobec osoby, której odmówiono wydania poświadczenia bezpieczeństwa, można przeprowadzić najwcześniej po roku od daty doręczenia decyzji o odmowie wydania poświadczenia bezpieczeństwa.
Umorzenie postępowania sprawdzającego następuje w przypadku:
- śmierci osoby sprawdzanej,
- rezygnacji osoby sprawdzanej z ubiegania się o stanowisko albo zajmowania stanowiska lub wykonywania prac związanych z dostępem do informacji niejawnych,
- odstąpienia przez kierownika jednostki organizacyjnej od zamiaru obsadzenia osoby sprawdzanej na stanowisku lub zlecenia jej prac związanych z dostępem do informacji niejawnych,
- gdy postępowanie z innej przyczyny stało się bezprzedmiotowe.
Kolejne postępowanie sprawdzające
Na pisemny wniosek kierownika jednostki organizacyjnej lub osoby uprawnionej do obsady stanowiska, złożony co najmniej na 6 miesięcy przed upływem terminu ważności poświadczenia bezpieczeństwa, właściwy organ przeprowadza kolejne postępowanie sprawdzające.
Kolejne postępowanie sprawdzające powinno być zakończone przed upływem terminu ważności poświadczenia bezpieczeństwa.
O wszczęciu kontrolnego postępowania sprawdzającego zawiadamia się:
- kierownika jednostki organizacyjnej lub osobę uprawnioną do obsady stanowiska,
- pełnomocnika ochrony w jednostce organizacyjnej,
- osobę sprawdzaną.
Wszystkie czynności przeprowadzone w toku kontrolnych postępowań sprawdzających muszą być rzetelnie udokumentowane i powinny być zakończone przed upływem 6 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach niezakończenia kontrolnego postępowania sprawdzającego w terminie, o którym mowa w ust. 9, organ prowadzący postępowanie jednorazowo przedłuża je o kolejne 6 miesięcy.
Kontrolne postępowanie sprawdzające kończy się:
- decyzją o cofnięciu poświadczenia bezpieczeństwa,
- poinformowaniem osób wymienionych w ust. 6 o braku zastrzeżeń w stosunku do osoby, którą objęto kontrolnym postępowaniem sprawdzającym, z jednoczesnym potwierdzeniem dalszej jej zdolności do zachowania tajemnicy w zakresie określonym w posiadanym przez nią poświadczeniu bezpieczeństwa,
- decyzją o umorzeniu postępowania, w przypadku gdy postępowanie to nie zostanie zakończone przed upływem 12 miesięcy od dnia jego wszczęcia.
