Proces przed sądem pracy jest stresującą sytuacji zarówno dla pracodawcy jak i pracownika. Jak wygląda? Czym zajmują się sądy pracy?
Sądy pracy zajmują się w szczególności rozpoznawaniem następujących rodzajów spraw:
- o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy;
- o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane, np. o zapłatę zaległego wynagrodzenia;
- o odszkodowania dochodzone od pracodawcy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
- o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy;
- o przywrócenie do pracy oraz łącznie z nim dochodzone roszczenia;
- o przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nim dochodzone roszczenia;
- o odszkodowanie z tytułu nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy;
- dotyczących wymierzenia pracownikowi kar porządkowych;
- dotyczących świadectwa pracy oraz roszczeń z tym związanych;
- o mobbing i roszczenia z tym związane;
- o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy.
W dzisiejszych czasach pracownicy coraz częściej kierują sprawy pracownicze pod rozstrzygnięcie sądu pracy, dlatego koniecznym jest przybliżenie, w jaki sposób pozwany przez pracownika pracodawca może się bronić przed sądem pracy.
Zainicjowanie sprawy przed sądem pracy rozpoczyna się od złożenia pozwu zawierającego żądania pracownika, które mają być poddane pod osąd. Po zweryfikowaniu takiego pozwu przez sąd pod kątem spełnienia wszystkich wymogów formalnych oraz ewentualnie fiskalnych jego odpis wraz z załącznikami jest przesyłany pozwanemu pracodawcy.
Proces przed sądem pracy a obowiązek złożenia odpowiedzi na pozew
W aktualnie obowiązującym stanie prawnym sąd przed doręczeniem odpisu pozwu zarządza złożenie odpowiedzi na pozew w określonym przez sąd terminie, który nie może być krótszy niż dwa tygodnie, o czym informuje pozwanego, doręczając mu odpis pozwu. Najczęściej sądy zakreślają pozwanym właśnie termin dwóch tygodni na ustosunkowanie się w odpowiedzi na pozew do żądań zawartych w treści pozwu.
Otrzymując pozew z sądu, ważnym jest, aby prawidłowo zanotować datę odbioru i wyliczyć termin złożenia odpowiedzi na pozew, ponieważ odpowiedź na pozew złożona po terminie podlega zwrotowi i może skutkować przyznaniem twierdzeń zawartych w pozwie.
Przykład 1.
Jan Kowalski 13 maja 2021 roku otrzymał z sądu odpis pozwu wraz z zarządzeniem złożenia odpowiedzi na pozew w terminie dwóch tygodni oraz wezwanie na rozprawę na dzień 9 czerwca 2021 roku. Jan Kowalski zapomniał o tym, kiedy doręczono mu pozew, i złożył odpowiedź przed terminem rozprawy 7 czerwca 2021 roku. Z uwagi na przekroczenie przez Jana Kowalskiego ustalonego przez sąd terminu na ustosunkowanie się do treści pozwu sąd na rozprawie odbywającej się 9 czerwca 2021 roku zwrócił mu odpowiedź na pozew. W opisanej sytuacji Jan Kowalski powinien był złożyć do sądu – na biuro podawcze lub nadać listem poleconym – odpowiedź na pozew 27 maja 2021 roku.
Przede wszystkim brak złożenia odpowiedzi na pozew może skutkować uznaniem, że twierdzenia pracownika zawarte w treści pozwu pracodawca przyznaje. Fakt ten na podstawie art. 339 k.p.c. może natomiast skutkować wydaniem przez sąd wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym. Jeśli sąd uzna, że w jego ocenie nie zachodzą podstawy do wydania wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym, może mieć też miejsce sytuacja, gdy wobec niezłożenia odpowiedzi na pozew, sąd wyda wyrok zaoczny na rozprawie pod warunkiem, że pozwany nie stawił się na wyznaczony termin rozprawy albo mimo swojego stawiennictwa nie bierze w niej udziału.
Bierność pozwanego
Przechodząc do omówienia poszczególnych zagadnień, wskazać należy, że bierność pozwanego pracodawcy w zasadzie została już wyżej omówiona, gdyż polega na braku reakcji na wytoczone przeciwko pracodawcy powództwo. Przejawem bierności pozwanego jest przede wszystkim brak złożenia odpowiedzi na pozew. Ponadto bierność może przejawiać się w niestawiennictwie na terminach rozpraw lub poprzez stawiennictwo na rozprawie, ale niepodejmowanie obrony.
Tak jak zostało wyżej wskazane, bierność pozwanego prowadzić może do wydania wyroków zaocznych, ale także do wydania wyroku uwzględniającego powództwo w normalnym trybie.
Uznanie powództwa
Uznanie powództwa jako formy obrony pozwanego polega na oświadczeniu pozwanego pracodawcy, że nie kwestionuje on żądań zgłoszonych w pozwie. Jest to jedna z najprostszych form obrony, trafna zwłaszcza w sytuacji, gdy powództwo jest uzasadnione.
Zaletą uznania powództwa przez pozwanego jest możliwość zasądzenia na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, choć jest on stroną, która proces przegrała. Ma to miejsce w sytuacji, gdy pozwany nie dał powodów do wytoczenia powództwa, gdyż bez tego strona powodowa uzyskałaby zaspokojenie przysługujących jej roszczeń, a dodatkowo pozwany uznał powództwo przy pierwszej czynności, czyli w odpowiedzi na pozew.
Regułą jest, że sąd związany jest oświadczeniem pozwanego pracodawcy o uznaniu powództwa, jednakże zobligowany jest zweryfikować, czy oświadczenie o uznaniu powództwa nie jest sprzeczne z prawem, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz czy nie zmierza do obejścia prawa. Jeżeli sąd nie stwierdzi, że oświadczenie pozwanego zmierza do obejścia bądź jest sprzeczne z prawem lub sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, wyda wyrok uwzględniający w całości powództwo bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.
Należy pamiętać, że wyrok wydany na skutek uznania powództwa przez pozwanego skutkuje z urzędu nadaniem mu rygoru natychmiastowej wykonalności. W praktyce oznacza to, że strona powodowa może wszcząć egzekucję komorniczą.
Kwestionowanie zasadności powództwa
Kolejnym i chyba najczęstszym w praktyce sposobem obrony pozwanego jest kwestionowanie powództwa. Polega to głównie na tym, że strona pozwana wnosi o oddalenie powództwa, wskazując na pewne okoliczności, które czynią powództwo niezasadne lub wpływają na to, w jakim zakresie zostanie ono uwzględnione oraz popiera swoje stanowisko odpowiednimi dowodami.
Zarzuty co do zasadności powództwa
Jednym ze sposobów obrony pozwanego pracodawcy jest też podnoszenie w postępowaniu przed sądem pracy zarzutów co do powództwa.
Wyróżnia się dwa rodzaje zarzutów:
- merytoryczne,
- formalne.
Zarzuty merytoryczne swoje uzasadnienie znajdują w przepisach prawa materialnego. Przykładami zarzutów merytorycznych są przede wszystkim: zarzut potrącenia roszczenia i zarzut przedawnienia roszczenia.
Wskazać należy, że roszczenia pracownicze na podstawie art. 291 Kodeksu pracy przedawniają się w terminie 3 lat od dnia, kiedy stały się wymagalne. Może zdarzyć się zatem tak, że pracownik wystąpi do sądu z przedawnionym roszczeniem, a wówczas pracodawca powinien podnieść zarzut przedawnienia, gdyż nie jest to zarzut, który sąd bierze pod uwagę z urzędu, a jedynie na wniosek pozwanego.
Zarzut potrącenia jest możliwy w przypadku, kiedy pracownik i pracodawca są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Wówczas każdy z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. W sprawie przed sądem pracy zarzut ten może być zasadny jedynie incydentalnie.
Zarzuty formalne to takie, których podstawa wynika z przepisów procedury cywilnej. Przykładami tego rodzaju zarzutów są: zarzut powagi rzeczy osądzonej, jeśli sprawa o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już zakończona, ale też zarzut niedopuszczalności drogi sądowej czy też zarzut powagi rzeczy ugodzonej, jeśli te same strony co do tego samego roszczenia zawarły ugodę. Zarzutem formalnym będzie też zarzut braku jurysdykcji krajowej.
Powództwo wzajemne
Ostatnią formą obrony pozwanego w procesie cywilnym jest powództwo wzajemne, które charakteryzuje się jako akcja zaczepno-obronna.
Powództwo wzajemnie można wytoczyć:
- w odpowiedzi na pozew;
- w sprzeciwie od wyroku nakazowego, jeśli nie złożono odpowiedzi na pozew;
- przy rozpoczęciu pierwszego posiedzenia, o którym zawiadomiono albo na które wezwano pozwanego.
Powództwo wzajemne jest samodzielnym powództwem, do którego zastosowanie znajdują te same reguły, które stosuje się do powództwa głównego. Zatem odpowiedź na pozew zawierająca powództwo wzajemne musi składać się z elementów pisma procesowego (oznaczenie stron i sądu, rodzaju pisma, osnowę pisma lub oświadczenia, wskazanie faktów i dowodów na ich wykazanie, podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, wymienienie załączników, oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby, adresy stron i pełnomocników, numer PESEL, ewentualnie również numer NIP, numer KRS, odpowiednią liczbę odpisów), a ponadto wymaga się, aby obligatoryjne wystąpiły elementy pozwu takie jak:
- określenie żądania;
- oznaczenie wartości przedmiotu sporu;
- oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia;
- wskazanie faktów, na podstawie których powód wzajemny opiera swoje żądanie;
- informacja, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu;
- uzasadnienie właściwości sądu.
Pozew wzajemny składany jest do sądu, w którym rozpoznawana jest sprawa z pozwu głównego. Jeżeli na podstawie przepisów prawa pozew wzajemny należy do właściwości sądu okręgowego, np. wartość przedmiotu sporu przekracza 75 000 zł, a sprawa z pozwu głównego dotąd toczyła się przed sądem rejonowym, wówczas sąd rejonowy przekazuje całą sprawę do rozpoznania sądowi właściwemu dla powództwa wzajemnego.
Wniesienie powództwa wzajemnego obwarowane jest koniecznością spełnienia następujących kryteriów:
- roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia;
- zachodzi tożsamość stron;
- sprawa z powództwa głównego jest w toku i nastąpiło doręczenie pozwu;
- zachowany zostaje termin do zgłoszenia powództwa wzajemnego, tj. zgłoszenie powództwa wzajemnego następuje w odpowiedzi na pozew lub w sprzeciwie od wyroku nakazowego, jeśli nie złożono odpowiedzi na pozew bądź przy rozpoczęciu pierwszego posiedzenia, o którym zawiadomiono albo na które wezwano pozwanego.
Powyższe rozważania miały na celu przybliżyć formy obrony pozwanego pracodawcy, jednakże należy pamiętać, że po otrzymaniu pozwu od pracownika zawsze warto skonsultować sprawę z prawnikiem, który doradzi, która z form obrony jest najlepszym rozwiązaniem w danym stanie faktycznym sprawy.
