Produkty niebezpieczne a UOKiK

Produkty niebezpieczne wprowadzane do obrotu handlowego wymagają szczególnego nadzoru prawnego. Przedsiębiorcy wytwarzający takie towary muszą spełniać szczególne warunki w zakresie informowania o rodzaju niebezpiecznego produktu. Czym jest produkt niebezpieczny i jak prawidłowo wprowadzić go na rynek?

Czym są produkty niebezpieczne?

Zgodnie z treścią art. 4491 Kodeksu cywilnego, kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną. Niebezpieczny jest produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o jego właściwościach. Produkt nie może być uznany za niezapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony.

Jak stanowi art. 4 Ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów, produktem bezpiecznym jest produkt, który w zwykłych lub w innych, dających się w sposób uzasadniony przewidzieć, warunkach jego używania, z uwzględnieniem czasu korzystania z produktu, a także, w zależności od rodzaju produktu, sposobu uruchomienia oraz wymogów instalacji i konserwacji, nie stwarza żadnego zagrożenia dla konsumentów lub stwarza znikome zagrożenie, dające się pogodzić z jego zwykłym używaniem i uwzględniające wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony zdrowia i życia ludzkiego. Przy ocenie bezpieczeństwa produktu uwzględnia się:

• cechy produktu, w tym jego skład, opakowanie, instrukcję montażu i uruchomienia, a także – biorąc pod uwagę rodzaj produktu – instrukcję instalacji i konserwacji;
• oddziaływanie na inne produkty, jeżeli można w sposób uzasadniony przewidzieć, że będzie używany łącznie z innymi produktami;
• wygląd produktu, jego oznakowanie, ostrzeżenia i instrukcje dotyczące jego użytkowania i postępowania z produktem zużytym oraz wszelkie inne udostępniane konsumentowi wskazówki lub informacje dotyczące produktu;
• kategorie konsumentów narażonych na niebezpieczeństwo w związku z używaniem produktu, w szczególności dzieci i osoby starsze.

Powstanie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny oznacza z reguły surowszą odpowiedzialność sprzedawcy. Poszkodowany może bowiem domagać się wyższego odszkodowania niż w przypadku, gdy szkodę wywoła produkt, którego nie możemy uznać za niebezpieczny.

Okazuje się, że wśród produktów niebezpiecznych odnajdziemy nie tylko materiały pirotechniczne lub różnego rodzaju chemikalia, ale także zabawki, ubranka dla dzieci, czujniki węgla czy nawet zwykłe magnesy lodówkowe. Dokładny rejestr produktów niebezpiecznych można odnaleźć na stronie UOKiK pod adresem http://publikacje.uokik.gov.pl/hermes3_pub/Rejestr.ashx?Typ=ProduktNiebezpieczny

Informacje na temat produktów niebezpiecznych odnajdziemy także w systemie RAPEX – europejskim systemie informacyjnym zawierającym dane o produktach niebezpiecznych wycofanych z rynków całego świata. Dostęp do obu baz danych jest całkowicie darmowy.

Rejestr produktów niebezpiecznych

Każdy przedsiębiorca, który wprowadza do obrotu gospodarczego produkt niebezpieczny, ma obowiązek powiadomić o tym fakcie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Powiadomienie nie jest jednak wymagane w przypadku gdy:

• zagrożenie jest stwarzane przez rzecz, która nie jest produktem w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 12 grudnia 2003 roku o ogólnym bezpieczeństwie produktów;
• obowiązek poinformowania właściwego organu wynika z przepisów odrębnych;
• producent podjął niezwłocznie działania naprawcze, w szczególności wycofał z rynku wszystkie egzemplarze lub partie produktu, które nie spełniają wymagań bezpieczeństwa, z zastrzeżeniem, że producent jest w stanie udokumentować podjęte działania;
• problem dotyczy jakości, a nie bezpieczeństwa produktu;
• produkt nie spełnia wymagań określonych w ustawie o ogólnym bezpieczeństwie produktów lub przepisach odrębnych, ale producent jest w stanie udokumentować, że zgodnie z posiadanymi przez niego informacjami i doświadczeniem zawodowym produkt nie stwarza zagrożeń dla konsumentów;
• producent lub dystrybutor uzyskał potwierdzenie, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów został powiadomiony o produkcie, który nie jest bezpieczny, i ma wszystkie konieczne informacje;
• producent jest w stanie udokumentować, że zgodnie z posiadanymi przez niego informacjami i doświadczeniem zawodowym zagrożenie spowodował jednostkowy produkt lub zagrożenie wystąpiło w odosobnionych przypadkach i nie jest prawdopodobne, że się powtórzy.

Powiadomienie o wprowadzeniu produktu niebezpiecznego musi nastąpić na urzędowym wzorze, który stanowi załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2005 roku w sprawie wzoru powiadomienia o produkcie, który nie jest bezpieczny. Kiedy dokładnie należy zgłosić taki produkt? Niezwłocznie, gdy przedsiębiorca uzyska informację, że jego towar nie jest bezpieczny dla użytkowników. Oczywiście, jeśli w chwili wyprodukowania takiego towaru wiadome jest, że w niektórych sytuacjach może on stanowić zagrożenie dla ludzi lub zwierząt, przedsiębiorca nie powinien czekać na informację od kupujących – musi zgłosić produkt do UOKiK jeszcze przed jego wprowadzeniem na rynek. Co ważne, zgłoszenia może dokonać nie tylko producent, ale także sprzedawca, importer lub hurtownik.

Zgłoszenie produktu niebezpiecznego powinno zawierać w swej treści:

• dane producenta (lub importera),
• opis produktu,
• opis wad stwarzających zagrożenie dla użytkowników,
• opis czynności podjętych dla zapobieżenia dalszej dystrybucji towarów oraz dla wycofania już sprzedanych egzemplarzy.

W przypadku braku zgłoszenia produktu niebezpiecznego do UOKiK Prezes Urzędu ma prawo nałożyć na przedsiębiorcę karę finansową nawet do 100 000 zł. Organ nadzoru może, w drodze decyzji, nałożyć na dystrybutora karę pieniężną w wysokości do 100 000 zł także za:

• dostarczanie produktów, o których wie, lub o których zgodnie z posiadanymi informacjami i doświadczeniem zawodowym powinien wiedzieć, że nie spełniają one wymagań bezpieczeństwa;
• nieprzekazanie producentom, organowi nadzoru oraz wojewódzkiemu inspektorowi Inspekcji Handlowej informacji przekazywanych przez konsumentów o zagrożeniach powodowanych przez produkty;
• nieprzedstawienie organowi nadzoru lub wojewódzkiemu inspektorowi Inspekcji Handlowej dokumentacji niezbędnej do ustalenia pochodzenia produktu.

Podsumowując, przedsiębiorcy powinni co do zasady wprowadzać do obrotu gospodarczego wyłącznie produkty bezpieczne. Jeśli jednak nie spełniają one wymogów bezpieczeństwa określonych przez właściwe przepisy, przedsiębiorcy są zobowiązani zgłosić takie towary do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na właściwym formularzu. W przypadku zaniechania wykonania takiego obowiązku grozi im kara finansowa nawet do 100 000 zł.