Urlop macierzyński to uprawnienie przypisane pracownikom zatrudnionym na podstawie umów o pracę, którym urodziło się dziecko lub którzy zdecydowali się je przysposobić. Natomiast prawo do świadczeń z ZUS-u, w tym do zasiłku macierzyńskiego, przysługuje co do zasady osobom zgłoszonym do ubezpieczenia chorobowego. Jednak czy może zdarzyć się sytuacja, w której zasiłek macierzyński będzie przysługiwał danej osobie, pomimo iż ustanie jej ubezpieczenie chorobowe? Czy przepisy prawa przewidują takie przypadki? W artykule omawiamy powyższe zagadnienie.
Wypłata zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia
Prawo do świadczeń z ZUS-u przysługuje pracownicy, która urodzi dziecko lub zdecyduje się na przyjęcie dziecka na wychowanie. Zasiłek macierzyński przyznawany jest rodzicowi, który w chwili wydania decyzji objęty jest ubezpieczeniem chorobowym.
„1. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
1) urodziła dziecko;
2) przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
3) przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia”.
Jednakże przepisy prawa przewidują sytuacje, w których rodzic dziecka może nabyć prawo do zasiłku macierzyńskiego pomimo ustania tytułu do ubezpieczenia chorobowego.
Zasiłek macierzyński może zostać wypłacony pomimo ustania ubezpieczenia chorobowego, kiedy:
- tytuł do ubezpieczeń społecznych (w tym do ubezpieczenia chorobowego) wygasł w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego;
- umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy została przedłużona do dnia porodu;
- zatrudnienie ustało w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
- dziecko zostanie urodzone już po ustaniu zatrudnienia, a więc i ubezpieczenia chorobowego, ale zatrudnienie ustało w okresie ciąży z naruszeniem przepisów prawa;
- urodzono/przyjęto na wychowanie dziecko w trakcie urlopu wychowawczego.
Warunki przyznania zasiłku macierzyńskiego w przypadku ustania prawa do ubezpieczenia chorobowego
W zależności od okoliczności ustania ubezpieczenia chorobowego na takich warunkach zostanie danej osobie przyznane świadczenie z ZUS-u z tytułu urodzenia lub przysposobienia dziecka.
Ustanie ubezpieczenia chorobowego w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego
W przypadku gdy osoba utraciła prawo do ubezpieczeń społecznych – w tym do ubezpieczenia chorobowego – w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, to za pozostały okres przysługującego okresu zasiłkowego świadczenie to będzie wypłacał ZUS.
Przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu
Umowa o pracę zawarta na czas określony, której termin zakończenia przypada na okres przed porodem pracownicy będącej w ciąży, ulega automatycznie przedłużeniu do dnia porodu z tytułu obowiązujących przepisów.
„Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu – przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia”.
Zasiłek macierzyński pracownik otrzymuje w wymiarze przysługującym z tytułu urodzenia dziecka w okresie ubezpieczenia chorobowego, natomiast samo świadczenie zostaje od razu wypłacane przez ZUS.
Zasiłek macierzyński a ustanie zatrudnienia w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy
W przypadku gdy umowa o pracę ciężarnej pracownicy zostanie rozwiązana z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i jednocześnie przyszłej mamie nie zapewniono innego zatrudnienia, to przysługiwać jej będzie zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego do czasu rozwiązania. Natomiast od dnia porodu pracownicy będzie już przysługiwać zasiłek macierzyński w podstawowym wymiarze.
„Ubezpieczonej będącej pracownicą, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego”.
Świadczenie z ZUS-u a urodzenie dziecka po ustaniu zatrudnienia, gdy doszło do naruszenia przepisów prawa
W przypadku gdy umowa o pracę ciężarnej została rozwiązana, ale doszło w związku z tym do naruszenia przepisów prawa, poszkodowanej przysługiwać będzie prawo do zasiłku macierzyńskiego pomimo ustania ubezpieczenia chorobowego. W tej sytuacji zasiłek macierzyński będzie wypłacany przez ZUS przez okres podstawowy.
„1. Zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:
- wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
- z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu”.
Urlop wychowawczy a kolejna ciąża
W okresie urlopu wychowawczego pracownik nie jest objęty ubezpieczeniem chorobowym, co mogłoby sugerować, iż urodzenie dziecka w tym czasie pozbawia zatrudnionego prawa do zasiłku macierzyńskiego. Co do zasady, jeżeli pracownica w trakcie urlopu wychowawczego zajdzie w ciążę i urodzi następne dziecko, to nie zostanie jej przyznany zasiłek macierzyński, ponieważ z dniem urodzenia dziecka urlop ten trwa nadal – nie zostaje przerwany ani zawieszony. Jednakże sposobem na skorzystanie z prawa do zwolnienia lekarskiego w trakcie ciąży czy do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka jest powrót pracownicy do pracy. W praktyce zatrudniona wracająca do pracy po urlopie wychowawczym już pierwszego dnia po powrocie może przedłożyć zwolnienie lekarskie swojemu pracodawcy, jeżeli jest niezdolna do pracy.
Należy pamiętać, że pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego:
- w każdym czasie – za zgodą pracodawcy;
- po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy – najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
Gdy pracownicy zostanie przyznane omawiane świadczenie, to wypłacane jest ono przez płatnika zasiłków – odpowiednio pracodawcę lub ZUS. W przypadku gdy płatnikiem zasiłku jest ZUS, wówczas po stronie pracodawcy leży obowiązek dostarczenia do tej instytucji określonego zestawu dokumentów.
W określonych okolicznościach prawo do świadczeń z ZUS-u, w tym do zasiłku macierzyńskiego, może przysługiwać również w okresie, gdy u pracownika dojdzie już do ustania ubezpieczenia chorobowego.
