Działki rolne mogą zostać nabyte w różny sposób. Może to nastąpić poprzez zawarcie umowy sprzedaży, darowizny czy spadkobrania. Skutki podatkowe sprzedaży działek rolnych, podobnie jak innych nieruchomości, będą zależeć w głównej mierze od daty ich nabycia. O ile w przypadku umowy sprzedaży czy darowizny można bez problemu wskazać na konkretną datę zdarzenia powodującego nabycie własności, to odnośnie do nabycia przez spadkobranie taka data nie zawsze jest jednoznaczna. W tym przypadku może to być data otwarcia spadku (śmierć spadkodawcy) lub data dokonania działu spadku. Od czego zatem zależy prawidłowe ustalenie daty nabycia, a zatem i skutki podatkowe ewentualnej sprzedaży? – odpowiedź poniżej.
Sprzedaż działek rolnych jako dochód podatnika
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Natomiast stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a–c ustawy o PIT źródłem przychodów jest odpłatne zbycie, z zastrzeżeniem ust. 2:
- nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości;
- spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej;
- prawa wieczystego użytkowania gruntów
– jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a–c – przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.
Powyższy przepis formułuje ogólną zasadę wskazującą na to, że sprzedaż nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości oraz praw określonych w tym przepisie przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, rodzi obowiązek podatkowy w postaci zapłaty podatku dochodowego.
Tym samym, jeżeli odpłatne zbycie nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości oraz wyżej wskazanych praw nastąpi po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie – nie jest źródłem przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT, więc kwota uzyskana ze sprzedaży nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości oraz wyżej wymienionych praw w ogóle nie podlega opodatkowaniu.
Moment nabycia nieruchomości w przypadku nabycia spadku
Ustawa o PIT nie definiuje, co należy rozumieć pod pojęciem nabycia w drodze spadku czy dokonanie działu spadku, dlatego w tym wypadku należy posiłkować się normami prawa cywilnego.
Zgodnie z cywilistycznym znaczeniem prawa i obowiązki zmarłego przechodzą w chwili jego śmierci na jedną lub kilka osób – następców prawnych.
Stosownie do art. 924 i 925 Kodeksu cywilnego spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, natomiast spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Oznacza to, że z chwilą śmierci należące do spadkodawcy prawa i obowiązki stają się spadkiem, który podlega przepisom prawa spadkowego, a data śmierci (chwila śmierci) spadkodawcy ustala, kto staje się spadkobiercą oraz co wchodzi w skład masy spadkowej. Z kolei postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia potwierdzają jedynie prawo spadkobiercy do tego spadku od momentu jego otwarcia.
Z punktu widzenia ustawy o PIT istotne znaczenie ma dzień otwarcia spadku, czyli data śmierci spadkodawcy.
Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.
Dział spadku nie stanowi więc nabycia rzeczy, jeżeli mieści się w ramach udziału, jaki przypadał spadkobiercom w majątku wspólnym i odbył się bez spłat i dopłat. Za datę nabycia nieruchomości lub prawa – w przypadku ich sprzedaży– które przypadły danej osobie w wyniku działu spadku, należy zatem przyjąć datę ich pierwotnego nabycia, jeżeli wartość otrzymanej przez daną osobę nieruchomości lub prawa w wyniku działu spadku mieści się w udziale, jaki przysługuje tej osobie w majątku spadkowym objętym podziałem oraz dział spadku został dokonany bez spłat i dopłat. Gdy w wyniku działu spadku udział danej osoby ulega powiększeniu, mamy do czynienia z nabyciem, gdyż zwiększa się stan jej majątku osobistego.
Wobec tego należy przyjąć, że dział spadku jest formą nowego nabycia tylko wówczas, gdy w jego wyniku podatnik otrzymuje np. nieruchomość, której wartość po dokonanym podziale przekracza wartość udziału, jaki pierwotnie przysługiwał podatnikowi w masie spadkowej.
Przykład 1.
Halina Kowalska nabyła na podstawie umowy nieodpłatnego działu spadku nieruchomość stanowiącą działki oznaczone nr 50/2 i 50/3 w 2018 roku. Dział spadku następował po zmarłej w 2017 roku matce pani Haliny. Przed nim pani Halinie przypadał udział w działkach nr 50/2 i 50/3. Dział spadku w 2018 roku nastąpił między trzech spadkobierców bez żadnych spłat i dopłat. Pani Halina planuje sprzedać ww. działki w 2019 roku. Wobec tego, jaką datę należy przyjąć dla pierwotnego nabycia działek i czy będzie ona zobowiązana do zapłaty podatku w przypadku sprzedaży działek?
Wartość nieruchomości otrzymanych w wyniku działu spadku, tj. działki nr 50/2 i nr 50/3, nie przekroczyła wartości udziału, jaki przysługiwał wnioskodawczyni w spadku. Dział spadku nastąpił bez spłat i dopłat. Oznacza to, że dla celów podatku dochodowego czynność ta nie stanowi nabycia nieruchomości. W związku z tym za datę nabycia należy przyjąć rok 2017 – datę śmierci matki pani Haliny.
Odnośnie do podatku w przypadku sprzedaży przedmiotowych działek w 2019 roku, stwierdzić należy, że przychód uzyskany ze sprzedaży przedmiotowych działek przypadający na udział nabyty w 2017 roku w drodze spadku, z uwagi na fakt, że zostanie dokonana przed upływem pięcioletniego terminu, o którym mowa w ww. art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a–c ustawy o PIT, stanowić będzie źródło przychodu podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Skutki podatkowe sprzedaży działek rolnych - wysokość podatku, możliwość skorzystania ze zwolnienia
Zgodnie z art. 30e ust. 1 ustawy o PIT od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a–c, podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku.
Podstawą obliczenia podatku w tym przypadku jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonych zgodnie z art. 19 a kosztami ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6c i 6d, powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od zbywanych nieruchomości lub praw. Przychód z odpłatnego zbycia stanowi wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Natomiast za koszty uznaje się udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych poczynione w czasie ich posiadania oraz kwotę zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej wartość zbywanej rzeczy lub prawa przyjęta do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odpowiada łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych przyjętej do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.
W przypadku działek rolnych istnieje możliwość skorzystania ze zwolnienia z podatku sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o podatku rolnym za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów, o których mowa w art. 1 (użytki rolne), o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki nieposiadającej osobowości prawnej.
Według §67 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków, użytki gruntowe wykazywane w ewidencji dzielą się na następujące grupy:
- grunty rolne,
- grunty leśne,
- grunty zabudowane i zurbanizowane,
- użytki ekologiczne, oznaczone symbolem złożonym z litery „E” oraz symbolu odpowiedniego użytku gruntowego określającego sposób zagospodarowania lub użytkowania terenu, np. E-Ws, E-Wp, E-Ls, E-Lz, E-N, E-Ps, E-R,
- (uchylony),
- grunty pod wodami,
- tereny różne oznaczone symbolem – Tr.
Aby podatnik miał możliwość skorzystania ze zwolnienia, o którym stanowi art. 21 ust. 1 pkt 28 ustawy o PIT, działka rolna stanowiąca przedmiot sprzedaży musi spełnić poniższe warunki:
- sprzedawane grunty muszą być zakwalifikowane jako użytki rolne,
- w chwili sprzedaży muszą stanowić gospodarstwo rolne (tj. będący własnością lub współwłasnością osoby fizycznej obszar gruntów o łącznej powierzchni co najmniej 1 ha) lub jego część składową,
- sprzedaż ma dotyczyć całości lub części gospodarstwa rolnego, co oznacza, że transakcja może obejmować wszystkie nieruchomości wchodzące w skład tego gospodarstwa rolnego bądź niektóre z nich (jego część),
- grunty nie mogą utracić wskutek sprzedaży rolnego charakteru.