Odstępne dla najemcy - jak wpływa na zeznanie roczne?

W przypadku trwającej umowy najmu strony mogą podjąć decyzję o wcześniejszym rozwiązaniu umowy poprzez zawarcie ugody w sprawie dobrowolnego opuszczenia wynajmowanego lokalu. Często z taką ugodą idzie w parze odstępne dla najemcy mające formę rekompensaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy. W niniejszym artykule zastanowimy się, w jaki sposób rozliczyć podatek od otrzymanego odstępnego w zeznaniu rocznym.

Odstępne jako przychód podatkowy

Zawarte pomiędzy wynajmującym a najemcą porozumienie w sprawie wcześniejszego opuszczenia lokalu stanowi ugodę w rozumieniu art. 917 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Jeżeli w związku z zawartą ugodą dodatkowo przewidziane jest świadczenie pieniężne (odstępne dla najemcy), pojawia się pytanie o prawidłową kwalifikację źródła takiego przychodu. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że ustawa PIT w art. 10 ust. 1 przewiduje kilka różnych źródeł przychodu, a odpowiednie przyporządkowanie jest istotne w kontekście prawidłowego rozliczenia podatku.

Kwota uzyskanego odstępnego wypłaconego w związku z dobrowolnym opuszczeniem wynajmowanego lokalu stanowi przychód z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy. Katalog przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty, co oznacza, że do tej kategorii przychodów można zaliczyć wszystkie przychody niewymienione bezpośrednio w innych przepisach. Opodatkowaniu podlega bowiem dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przysporzeniem mienia, wzrostem aktywów. Nie ulega natomiast wątpliwości, że na skutek otrzymania odstępnego majątek najemcy ulega powiększeniu.

Taki sposób kwalifikacji potwierdzają również organy podatkowe. Przykładowo w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 5 listopada 2018 r., nr 0114-KDIP3-3.4011.470.2018.1.MS, organ stwierdził:

„Wobec powyższego odstępne za rozwiązanie umowy najmu i opuszczenia przedmiotowego lokalu jest przychodem z innych źródeł […]. Mając na uwadze przedstawione zdarzenie przyszłe i przytoczone przepisy prawne stwierdzić należy, że otrzymane przez Wnioskodawczynię i Jej męża odstępne stanowi przysporzenie majątkowe, i jako niespełniające przesłanek zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych podlega opodatkowaniu tym podatkiem”.

Czy odstępne może korzystać ze zwolnienia od podatku?

Czy zatem otrzymana kwota odstępnego może korzystać z przedstawionego zwolnienia?

W celu odpowiedzi na tak postawione pytanie wskazać należy, że zwolnienie dotyczy wyłącznie takich kwot, które zostały otrzymane w ramach odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Natomiast w przypadku zawartej ugody mamy element dobrowolności jej zawarcia. Nie dochodzi zatem do bezprawnego działania ze strony wynajmującego czy też do poniesienia szkody lub krzywdy wobec najemcy. W konsekwencji odstępne otrzymane na skutek zawarcia dobrowolnego porozumienia nie mieści się w zakresie odszkodowania lub zadośćuczynienia. Oznacza to, że zwolnienie opisane w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT nie przysługuje.

Taki sposób interpretacji zaakceptował Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z 27 lipca 2018 r., nr 0112-KDIL3-2.4011.263.2018.2.AK:

„Kwota otrzymanego świadczenia wynika jedynie z ustaleń zawartych pomiędzy stronami ugody, ma charakter czysto umowny, a jej wysokość uwzględnia interesy obu stron. W związku z tym należy uznać, iż przedmiotowe świadczenie nie jest innym odszkodowaniem [...].

Katalog zwolnień przedmiotowych określony w art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera zwolnienia od podatku, kwoty rekompensaty otrzymanej przez Wnioskodawczynię, zatem należy wykluczyć możliwość zwolnienia w tym zakresie.

Mając na uwadze przedstawiony we wniosku stan faktyczny i przytoczone przepisy prawne stwierdzić należy, iż otrzymana przez Wnioskodawczynię rekompensata stanowi przysporzenie majątkowe, i jako niespełniająca przesłanek zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych podlega opodatkowaniu tym podatkiem”.

Odstępne dla najemcy a zeznanie roczne

W dotychczasowych rozważaniach ustaliliśmy, że otrzymane odstępne stanowi przychód podatkowy z innych źródeł oraz nie korzysta ze zwolnienia od podatku. Teraz zajmijmy się kwestią rozliczenia podatku od otrzymanego świadczenia.

W pierwszej kolejności ustalić należy, w którym momencie podatnik powinien rozpoznać przychód podatkowy z tytułu odstępnego. Tutaj odnieść się należy do art. 11 ust. 1 ustawy PIT, w którym czytamy, że przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. W rezultacie przychód z tytułu odstępnego powstaje w tym roku podatkowym, w którym najemca otrzymał środki pieniężne. Nie jest natomiast istotna data zawarcia porozumienia.

Przykład 1.

Wynajmujący oraz najemca zawarli 28 grudnia 2018 r. porozumienie o dobrowolnym opuszczeniu wynajmowanego lokalu. W podpisanej ugodzie wskazano, że z tego tytułu zostanie wypłacona kwota odstępnego. Najemca otrzymał odstępne 4 stycznia 2019 roku. W konsekwencji należy je rozliczyć w zeznaniu podatkowym za 2019 r., ponieważ w tym roku podatnik otrzymał środki pieniężne.

Otrzymana kwota odstępnego nie wymaga odprowadzania miesięcznej zaliczki na podatek, co oznacza, że całość należy rozliczyć w zeznaniu rocznym. Podatnik zobowiązany jest złożyć z tego tytułu zeznanie roczne PIT-36 w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Kwotę otrzymanego odstępnego należy wykazać w części D.1 wiersz nr 10 „Inne źródła niewymienione w wierszach 1–9”. Przychody z innych źródeł podlegają łączeniu z innymi dochodami osiągniętymi w danym roku i opodatkowaniu na zasadach ogólnych zgodnie ze skalą podatkową określoną w art. 27 ust. 1 ustawy PIT. Nie jest właściwe wykazywanie tego przychodu na formularzu PIT-37.

Czy najemca powinien otrzymać PIT-8C?

Na zakończenie należy zastanowić się nad jeszcze jednym obowiązkiem, który spoczywa na podmiocie wypłacającym odstępne, mianowicie czy z tytułu wypłaty odstępnego wynajmujący powinien sporządzić i przesłać najemcy informację PIT-8C, na podstawie której rozlicza on podatek?

Odpowiedź na powyższe pytanie jest uzależniona od statusu wynajmującego. Jak bowiem czytamy w art. 42a ust. 1 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń z innych źródeł, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację PIT-8C o wysokości przychodów i przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania.

W konsekwencji jeżeli najemca jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą lub osobą prawną, to jako płatnik ma obowiązek sporządzenia oraz przesłania dla najemcy informacji PIT-8C w związku z wypłaconym odstępnym.