Ciekawą konstrukcją prawną, która nie ma konkretnych regulacji w obowiązujących przepisach, jest spółka cicha. Spółka ta opiera się na zasadzie swobody umów. Dodatkową kwestią wartą wyjaśnienia jest określenie formy opodatkowania uzyskiwanych z tego tytułu przychodów. W poniższym artykule zastanowimy się, czy wspólnicy spółki cichej mogą być opodatkowani formą zryczałtowaną.
Jak funkcjonuje spółka cicha?
Jak wskazaliśmy na wstępie, nie ma przepisów regulujących zasady funkcjonowania spółki cichej, co jednak nie oznacza, że taka konstrukcja jest nielegalna.
Możliwość działania w obrocie spółki cichej wynika z zasady swobody umów wyrażonej w art. 3531 Kodeksu cywilnego (kc). W myśl wskazanego przepisu strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Z zasady tej wynika możliwość zawierania tzw. „umów nienazwanych”, tj. nieuregulowanych w ww. Kodeksie. Pamiętać przy tym należy, że treść dozwolonej umowy przez prawo wyznaczają postanowienia art. 56 i 58 Kodeksu cywilnego.
Do umów nienazwanych dopuszczalne jest stosowanie przepisów o umowach nazwanych, wprost lub przez analogię, w zależności od celu umowy nienazwanej i podobieństwa tego celu do umowy nazwanej.
Z uwagi na brak ustawowych uregulowań umowy spółki cichej należy stwierdzić, że umowa ta jest jedną z tzw. umów nienazwanych. Zauważyć przy tym trzeba, że o rodzaju zawartej umowy nie decyduje nadana jej przez strony nazwa, lecz treść złożonych przy jej zawieraniu oświadczeń woli.
Samo funkcjonowanie spółki cichej opiera się na wniesieniu przez wspólnika cichego, dysponującego majątkiem rzeczowym lub finansowym, określonego wkładu na rzecz drugiego wspólnika (tzw. jawnego), prowadzącego przedsiębiorstwo lub inną działalność zarobkową we własnym imieniu.
Wspólnik cichy w zamian za swój wkład uczestniczy w zyskach tej działalności, nie ujawniając się jednak na zewnątrz, nie mając też praw do majątku tej spółki.
Udział wspólnika cichego nie prowadzi do utworzenia jakiegokolwiek rodzaju wspólnoty ze wspólnikiem jawnym – ani rzeczowej, ani majątkowej, ani osobowej. Co istotne z perspektywy samego wspólnika cichego, nie odpowiada on za zobowiązania spółki wobec wierzycieli.
W doktrynie podkreśla się zatem, że do istotnych elementów spółki cichej należą:
- uczestniczenie w cudzym przedsiębiorstwie;
- wniesienie wkładu przez wspólnika cichego zarówno w dopuszczalnej formie pieniężnej, jak i rzeczowej;
- prawo do udziału w zysku wspólnika cichego;
- wyłączenie osobistej odpowiedzialności wspólnika cichego wobec wierzycieli przedsiębiorcy;
- dążenie wspólników do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego;
- niedopuszczalność wyłączenia wspólnika cichego od udziału w zyskach (natomiast dopuszczalne są zapisy pozwalające na wyłączenie wspólnika cichego z udziału w stratach).
Pod względem praktycznym można zatem wskazać, że istota spółki cichej polega na połączeniu kapitału oraz pracy. Kapitał wnosi wspólnik cichy – ma on formę albo pieniężną, albo niepieniężną. Natomiast wartość pracy wnosi wspólnik jawny, który prowadzi działalność gospodarczą.
Rozliczenie przychodów uzyskiwanych przez wspólnika cichego
W przypadku wspólnika cichego, który wnosi wkład do spółki, w pierwszej kolejności warto zastanowić się, czy wniesienie wkładu generuje określony przychód podatkowy.
Wprawdzie w ustawie PIT mamy zwolnienie od podatku określone w art. 21 ust. 1 pkt 50b, jednakże odnosi się ono do wnoszenia wkładów do spółek osobowych. Zgodnie natomiast z definicją legalną zawartą w ustawie w katalogu spółek osobowych nie mieści się spółka cicha.
Jak wskazał Dyrektor IS w Poznaniu w interpretacji z czerwca 2014 roku, nr ILPB1/415-267/14-4/AP, właściwym jest potraktowanie wniesienia wkładu przez wspólnika cichego jako udzielenie pożyczki, jeżeli przedmiotem wkładu są pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku, na co wskazuje treść art. 720 Kodeksu cywilnego. Przekazanie przedmiotu wkładu i późniejszy jego zwrot nie stanowi dochodu wspólnika cichego. Za dochód taki należy uważać jedynie udział w zysku przedsiębiorcy.
W konsekwencji wniesienie wkładu przez wspólnika cichego i ewentualny zwrot wkładu po rozwiązaniu spółki cichej jest neutralny podatkowo na gruncie podatku PIT. Nie powstaje w tym przypadku żadne przysporzenie majątkowe po stronie wspólnika cichego, które można by uznać za przychód.
Inaczej natomiast wygląda zagadnienie uczestniczenia w zyskach spółki cichej. Tutaj ewidentnie mamy do czynienia z przychodem, przy czym istotne jest ustalenie właściwego źródła przychodów.
Co ważne, w przypadku wspólnika cichego nie będziemy mieli do czynienia z przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej, lecz z przychodem z kapitałów pieniężnych (art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT). Takie stanowisko zaprezentował Dyrektor KIS w interpretacji z 19 maja 2017 roku, nr 2461-IBPB-2-2.4511.152.2017.2.MZA.
Na zasadzie analogii właściwe jest również odniesienie się do umowy pożyczki oraz odsetek od pożyczki, czyli kwestii uregulowanych w Kodeksie cywilnym. To z kolei znajduje swoje przełożenie na kwestie podatkowe.
Art. 17 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy wskazuje, że za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się odsetki od pożyczek.
W myśl art. 30a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy od uzyskanych przychodów z odsetek pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy. Pobiera się go od samego przychodu, a więc bez pomniejszenia o jakiekolwiek koszty podatkowe.
Z kolei na podstawie art. 30 ust. 7 ww. ustawy przychód nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na zasadach określonych w art. 27.
Co ważne, wspólnik spółki cichej nie będzie zobowiązany do uiszczenia podatku samodzielnie. Będzie regulować podatek za pośrednictwem płatnika, którym jest podmiot wypłacający zysk, czyli przez wspólnika jawnego. W zakresie spółki cichej wspólnik jawny pełni rolę płatnika.
Płatnik ma obowiązek pobrania zaliczki na podatek i wpłacenia jej w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu wypłaty wynagrodzenia.
Ponadto na podstawie art. 42 ust. 1 ustawy PIT płatnik ma również obowiązek przekazania w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym deklaracji PIT-8AR do właściwego naczelnika US w zakresie pobranego zryczałtowanego podatku.
Natomiast wspólnik cichy nie jest zobligowany do wykazywania ani kwoty podatku, ani kwoty zysku z tytułu „odsetek” w deklaracji rocznej. W tym zakresie wszelkich formalności dopełnia płatnik, czyli wspólnik jawny.
Przykład 1.
Dwie osoby fizyczne zawarły umowę spółki cichej. Wspólnik cichy wniósł wkład pieniężny do spółki, co było zdarzeniem neutralnym podatkowo. Wypłacone wynagrodzenie dla wspólnika cichego będzie jednak podlegać opodatkowaniu 19% podatkiem ryczałtowym. Podatek pobierany jest od przychodów i zajmuje się tym wspólnik jawny, który wypłaca wynagrodzenie już po potrąceniu podatku. Wspólnik cichy nie ma obowiązku składania deklaracji podatkowych.
Taki sposób rozliczenia oraz funkcję płatnika przypisaną do wspólnika jawnego potwierdził Dyrektor KIS w interpretacji z 12 grudnia 2017 roku, nr 0114-KDIP3-1.4011.441.2017.1.AM.
Podatek zryczałtowany jest właściwą formą opodatkowania dla wspólnika cichego w ramach spółki cichej. Wydaje się, że obecna linia orzecznicza jest ustalona i w taki właśnie sposób należy opodatkować przychody w ramach spółki cichej. Jest to forma wygodna dla wspólnika cichego, ponieważ wiąże się z minimalnymi formalnościami, jeżeli chodzi o rozliczenie podatku PIT z tego tytułu.
