Prowadzenie spraw spółki komandytowej oraz jej reprezentowanie należą do podstawowych zadań wspólników. Jeśli taka jest wola wspólników, mogą być one wykonywane za wynagrodzeniem. To z kolei wymaga prawidłowego ustalenia, czy i w jakim zakresie pobrane wynagrodzenie za zarządzanie spółką komandytową wiąże się dla wspólnika z obciążeniami fiskalnymi lub z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Spółka komandytowa
Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona (art. 102 Kodeksu spółek handlowych).
Przez „zobowiązania spółki” rozumie się jej zobowiązania ze stosunków zewnętrznych t.j. wobec kontrahentów obrotu cywilnoprawnego bądź jej zobowiązania publicznoprawne. Z istoty spółki jawnej wynika, że roszczenia ze stosunku spółki wspólnicy mogą kierować tylko wobec niej i że przewidziana w art. 22 § 2 ksh odpowiedzialność wspólnika nie rozciąga się na zobowiązanie spółki do wypłaty wspólnikowi udziału w zysku. Zobowiązaniami spółki, za które ponoszą odpowiedzialność wspólnicy, są te zobowiązania, które spółka może zaciągać w ramach przyznanej jej zdolności (art. 8 ksh), która obejmuje stosunki zewnętrzne między spółką a kontrahentami, tj. zobowiązania wobec wierzycieli niebędących wspólnikami jak i wobec wierzycieli będących wspólnikami, gdy zobowiązania nie wynikają ze stosunku spółki. Brak jest podstaw prawnych w przepisach kodeksu spółek handlowych do odmiennego rozumienia pojęcia zobowiązania spółki w przypadku spółki komandytowej.
Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego i zawierać:
- firmę i siedzibę spółki;
- przedmiot działalności spółki;
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
- oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;
- oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową) (art. 105 i 106 ksh).
Zasada prowadzenia spraw spółki przez wspólnika bez wynagrodzenia
Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Bez uprzedniej uchwały wspólników każdy z nich może prowadzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem sprawy choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników (art. 39 ksh).
Zgodnie z art. 46 ksh za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia.
Kodeks spółek handlowych, przyjmując w art. 39 § 1 ksh zasadę, że każdy wspólnik ma zarówno prawo jak i obowiązek prowadzenia spraw spółki, a jednocześnie w art. 46 ksh wskazując, że wynagrodzenie za nie (co do zasady) wspólnikowi nie należy się, reguły te, poprzez art. 103 § 1 ksh, nakazuje odpowiednio stosować także do spółki komandytowej. Nie może budzić wątpliwości, że będzie mu odpowiadać wiązka wzajemnie powiązanych ze sobą funkcjonalnie czynności natury faktycznej, w tym organizacyjno-technicznej oraz prawnej, których skutki zmierzają do realizacji celu, w jakim spółka została powołana. Z uwagi na to, że zarówno ten cel, przedmiot oraz rozmiar działalności spółek jest bardzo zróżnicowany, dopiero okoliczności faktyczne odnoszące się do indywidualnie ocenianego konkretnego podmiotu korporacyjnego decydować będzie o tym, jakie rodzajowo czynności będą się na to pojęcie składać.
Wynagrodzenie za zarządzanie spółką komandytową w umowie
Od zasady niewynagradzania wspólnika za prowadzenie spraw spółki – czyli za zarządzanie spółką – wspólnicy mogą odstąpić, postanawiając w umowie spółki, że wspólnik prowadzący sprawy spółki ma z tego tytułu otrzymywać wynagrodzenie. Kwotę wynagrodzenia można określić w umowie spółki, np. w wysokości stałej albo prowizyjnej. Co istotne, nie jest możliwe zawarcie przez spółkę ze wspólnikiem umowy o pracę ani umowy cywilnoprawnej, której przedmiotem byłoby prowadzenie spraw spółki lub jej reprezentowanie. Ewentualne wynagrodzenie z tego tytułu może być przyznane wspólnikowi w uchwale wspólników, a nie w umowie spółki ze wspólnikiem.
Brak jest przeciwwskazań do tego, aby wspólnik zawarł ze spółką umowę o pracę czy umowę o dzieło i pobierał z tego tytułu wynagrodzenie, niemniej jednak wskazana sytuacja może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy zakres czynności objęty takim umowami nie będzie pozostawał w zakresie działalności spółki. Przykładowo takie umowy mogą dotyczyć zatrudnienia wspólnika na stanowisku kierowcy, konserwatora czy specjalisty od HR w spółce, jeżeli sama spółka nie świadczy usług tego typu. Jeżeli okaże się, że warunek ten nie został spełniony, to umowa o pracę czy zlecenia, względnie o dzieło, może zostać uznana za nieważną. W związku z powyższym, jeśli wspólnik wykonuje na rzecz spółki inną pracę niż prowadzenie jej spraw czy reprezentowanie spółki, to w zasadzie nie ma przeszkód, aby spółka ta z takim wspólnikiem zawarła umowę o pracę bądź umowę zlecenia, czy też umowę o dzieło, przy czym istotny przy takim zatrudnieniu jest zakres zawartej umowy o pracę, a zwłaszcza to, aby umowa taka nie zawierała zobowiązania wspólnika do świadczenia pracy w zakresie, w jakim dotyczy on prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentacji zgodnie z art. 39 § 1 ksh.
Opodatkowanie wynagrodzenia wspólnika
Wynagrodzenie za zarządzanie spółką komandytową (prowadzenie jej spraw) stanowi tzw. przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej „ustawa o PIT”.
W myśl art. 20 ust. 1 ustawy o PIT za przychody z innych źródeł uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14 ustawy o PIT, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i art. 17 tejże ustawy. Zwrot „w szczególności” użyty w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT oznacza, że ustawodawca jedynie przykładowo wskazał, jakie przychody należy zaliczyć do przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy. Katalog ten nie jest więc zamknięty, co oznacza, iż do „innych źródeł” należy zakwalifikować wszelkie przychody w rozumieniu ustawy o PIT, których nie można zaliczyć do któregokolwiek z pozostałych źródeł przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1–8b tejże ustawy (patrz interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 10 marca 2022 roku, 0113-KDIPT2-3.4011.18.2022.1.KS).
Składki ZUS od wynagrodzenia wspólnika
Osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym wymieniono w art. 6 ust. 1 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Katalog zawarty w tym przepisie nie wymienia jednak wspólników zarządzających spółką komandytową (prowadzących sprawy spółki) za wynagrodzeniem. Zatem wynagrodzenie wspólnika za zarządzanie spółką komandytową, ustalone w umowie spółki (w uchwale wspólników), nie podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Celowość przyznania wspólnikowi wynagrodzenia za zarządzanie spółką komandytową (za prowadzenie spraw spółki) może budzić wątpliwości, skoro dotyczy realizowania przez wspólnika jego podstawowych praw i obowiązków właścicielskich. Prawo nie wyklucza jednak takiej możliwości, wiążąc z tym obowiązek zapłacenia przez wspólnika stosownej kwoty podatku dochodowego od osób fizycznych.
