Sprzedaż samochodu na części przez VAT-marża - ogólne zasady

Korzystanie przez podatników z procedury VAT-marża jest interesującą opcją podatkową, ponieważ podatek jest płatny od różnicy pomiędzy ceną nabycia a ceną sprzedaży. W dużej części mechanizm ten jest stosowany, co do samochodów osobowych i w związku z tym zastanowimy się, czy te same reguły opodatkowania obowiązują, kiedy miejsce ma sprzedaż samochodu na części przez VAT-marża.

Procedura VAT-marża a sprzedaż towarów używanych

VAT-marża jest procedurą szczególną uregulowaną w art. 120 ustawy VAT. W ust. 4 tego artykułu czytamy, że w przypadku podatnika dokonującego dostawy towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich lub antyków nabytych uprzednio przez tego podatnika w ramach prowadzonej działalności, w celu odsprzedaży, podstawą opodatkowania podatkiem jest marża stanowiąca różnicę między kwotą sprzedaży a kwotą nabycia, pomniejszona o kwotę podatku.

De facto zatem stawka VAT nie ma zastosowania do ceny sprzedaży, ale do różnicy pomiędzy ceną sprzedaży a ceną nabycia (marża). Co jednak istotne, opodatkowanie w systemie marży jest ograniczone do pewnej kategorii towarów oraz istotne jest przy tym, od kogo towary używane zostały nabyte.

Po pierwsze mechanizm ten może mieć zastosowanie do towarów używanych. Zgodnie z art. 120 ust. 1 pkt 4 ustawy VAT przez towary używane rozumie się ruchome dobra materialne nadające się do dalszego użytku w ich aktualnym stanie lub po naprawie.

Definicja „towarów używanych” wykorzystywana przy procedurze opodatkowania marży obejmuje towary używane w powszechnym tych słów znaczeniu. Zatem o tym, czy dany towar jest towarem używanym w rozumieniu art. 120 ust. 1 pkt 4 ustawy, decyduje jego stan, faktyczne korzystanie z niego powodujące mniejsze lub większe zużycie.

Pojęcie „towary używane” oznacza wszystkie towary, które nie są fabrycznie nowe. Jak stwierdził WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 30 listopada 2016 roku (I SA/Go 219/16), podatnik korzystający z procedury VAT marża przy sprzedaży towarów używanych winien wykazać, że spełnia wszystkie przesłanki i przedstawić dowody na ich potwierdzenie. O zakwalifikowaniu danej rzeczy będącej przedmiotem dostawy do towarów używanych decyduje sam ich stan, faktyczne korzystanie z nich powodujące mniejsze lub większe zużycie.

Ponadto dla opodatkowania dostawy towarów używanych w procedurze marży ważne jest – oprócz rodzaju towaru, który może zostać objęty tą procedurą – także to, od kogo ten towar został kupiony. Zastosowanie tej procedury wymaga, aby towary używane były nabyte od podmiotów wymienionych w art. 120 ust. 10 ustawy VAT, czyli od osób fizycznych niebędących podatnikami, podatników zwolnionych od podatku czy też od podatników sprzedających towar w systemie VAT-marża.

Sprzedaż samochodu na części przez VAT-marża a status sprzedaży 

Przez długi czas dominowało stanowisko, że przez towary używane na potrzeby procedury VAT-marża należy rozumieć tylko takie dobra materialne, które w dalszym użytku mają tożsamy stan. W takich przypadkach ww. dobra materialne muszą być zindywidualizowane, tylko przy takim ujęciu możliwe jest bowiem uchwycenie danego towaru z perspektywy jego dalszego użytkowania czy naprawy w celu dalszego użytkowania (wyrok NSA z 28 marca 2012 roku, I FSK 839/11).

To rodziło problemy w przypadku, gdy podatnik kupował jako towar używany wrak samochodu, a następnie w ramach procedury VAT-marża chciał odsprzedać części do takiego pojazdu. Wówczas sądy przyjmowały, że sprzedaż części złomowanych pojazdów nie może być opodatkowana według marży z uwagi na to, że inny towar został zakupiony, czyli samochód, a inny jest odsprzedawany, tj. część składowa.

Takie stanowisko zaprezentował m.in. WSA w Bydgoszczy w wyroku z 22 lutego 2011 roku (I SA/Bd 1036/10), gdzie stwierdzono, że skoro przedmiotem późniejszej sprzedaży były części samochodowe, a przedmiotem wcześniejszego zakupu – uszkodzone samochody, to nie ma w tym zakresie podstawy do zastosowania szczególnej procedury podatkowej określonej w art. 120 ust. 4 ustawy VAT.

Tutaj jednak warto sięgnąć do orzecznictwa TSUE, które prezentuje korzystne dla podatników stanowisko.

Po pierwsze zwróćmy uwagę na wyrok C-471/15 z 18 stycznia 2017 roku. Dotyczył on przypadku kupowania pojazdu na części, z których następnie zostały wymontowane określone elementy i odsprzedane. Trybunał wskazał, że takie pojazdy kupowane na części spełniają kryterium towaru używanego, ponieważ towar używany nie musi nosić cech identyczności z towarem pozyskanym w tym celu.

W rezultacie procedura VAT-marża ma zastosowanie do działalności polegającej na odsprzedaży części zamiennych wymontowanych przez samego podatnika z pojazdu wycofanego z eksploatacji. Towary wymontowane i odłączone mogą zostać następnie odsprzedane w aktualnym stanie lub po naprawie.

Takie same wnioski zaprezentował TSUE w wyroku z 17 maja 2023 roku (C-365/22), gdzie wskazano, że pojazdy samochodowe wycofane definitywnie z eksploatacji i przeznaczone do sprzedaży „na części”, przy czym części te nie zostały wymontowane, stanowią towary używane, jeżeli:

• po pierwsze, zawierają nadal części, które zachowały funkcje, jakie posiadały w stanie nowym, tak aby mogły być ponownie używane w aktualnym stanie lub po naprawie
• po drugie, ustalono, że pojazdy te pozostały w obiegu gospodarczym, w którym się znajdowały ze względu na tego rodzaju ponowne użycie części.

W powyższym wyroku analizowano zatem przypadek, gdzie podatnik odsprzedaje cały wrak samochodu (po tzw. szkodzie całkowitej) na części bez wymontowywania poszczególnych elementów konstrukcyjnych.

Definicja towaru używanego wskazuje nam, że jest to rzeczowy majątek ruchomy nadający się do dalszego użytku w aktualnym stanie lub po naprawie. W ocenie Trybunału w zakresie tego pojęcia mieszczą się też rzeczy ruchome nadające się do dalszego użytku w aktualnym stanie lub po naprawie, pochodzące z innego towaru, w którym były one wmontowane jako część jego struktury.

Powyższe oznacza, że Trybunał inaczej interpretuje przepisy i dla zastosowania procedury VAT-marża nie jest konieczna tożsamość czy też identyczność przedmiotu kupowanego i sprzedawanego.

Przykład 1.

Pan Roman prowadzi stację demontażu pojazdów. W zakresie swojej działalności kupuje od osób prywatnych wraki samochodów. Następnie odsprzedaje je innym podmiotom „na części” lub też sam wymontowuje części składowe i je odsprzedaje. Czy pan Roman może w obu przypadkach zastosować procedurę VAT-marża?

Biorąc pod uwagę treść przywołanych wyroków TSUE, należy przyjąć, że w obu wariantach sprzedaży pan Roman może zastosować procedurę VAT-marża, ponieważ są spełnione przesłanki do uznania, że przedmiotem obrotu są tutaj towary używane.

Biorąc pod uwagę odmienne stanowisko polskich sądów oraz fakt, że ww. wyroki nie zapadły w sprawie polskich podatników, przed zastosowaniem procedury VAT-marża dla czynności sprzedaży samochodu „na części” warto rozważyć wystąpienie z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji.