Ulga prorodzinna polega na odliczeniu od podatku dochodowego określonej kwoty. W rezultacie ulga ta w realny sposób pomniejsza zobowiązanie podatkowe do zapłaty. W naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się nad kwestią dopuszczalności odliczenia ulgi prorodzinnej przez podatnika wychowującego dzieci małżonka.
Ulga prorodzinna - warunki skorzystania z ulgi na dziecko
Całość zagadnienia została opisana w art. 27f ustawy o PIT. W przepisie tym czytamy, że od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27 podatnik ma prawo odliczyć kwotę na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
- wykonywał władzę rodzicielską;
- pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
- sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Na mocy art. 27f ust. 5 ustawy o PIT odliczenia dokonuje się w zeznaniu rocznym (załącznik PIT/O), podając liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia. Na żądanie organów podatkowych podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:
- odpis aktu urodzenia dziecka,
- zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka,
- odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą,
- zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.
Z powyższych przepisów wynika zatem, że warunkiem niezbędnym do zastosowania ulgi na dzieci w stosunku do małoletniego dziecka jest wykonywanie władzy rodzicielskiej (a nie samo jej posiadanie).
Podatnik musi posiadać władzę rodzicielską (zatem nie może zostać jej pozbawiony) i jednocześnie musi tę władzę faktycznie sprawować. Należy przy tym odróżnić treść władzy rodzicielskiej od jej wykonywania, gdyż samo posiadanie władzy rodzicielskiej nie oznacza jej wykonywania.
Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do jego wychowania. Przy czym przez wychowywanie należy rozumieć zapewnianie stałej opieki prowadzącej do uzyskania pełnego rozwoju fizycznego i psychicznego. Chodzi zatem o aktywne uczestniczenie w wychowywaniu dziecka i realny wpływ na rozwój jego osobowości.
Realizacja prawa wykonywania władzy rodzicielskiej może następować np. poprzez osobiste kontakty z nauczycielami, interesowanie się stanem zdrowia dziecka i pomoc w jego leczeniu, zapewnianie wsparcia w nauce, interesowanie się sposobem spędzania wolnego czasu.
Osoba fizyczna, która faktycznie wychowuje dzieci, jednak nie posiada władzy rodzicielskiej, nie ma prawa do ulgi prorodzinnej.
Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 20 listopada 2019 roku (nr 0115-KDIT2-2.4011.331.2019.3.MD), samo wychowywanie pozostałej dwójki dzieci nie przesądza o posiadaniu prawa do zastosowania ulgi, a fakt, że małżonkowie złożą wspólne zeznanie roczne, nie powoduje, że podatnik uzyska uprawnienie do tej ulgi.
Ulga na dzieci z tytułu wychowywania dzieci żony, których mąż nie jest biologicznym ojcem oraz ich nie adoptował, przysługuje tylko małżonce.
Przykład 1.
Czy mąż wychowujący dzieci żony ma prawo do ulgi prorodzinnej?
Jeżeli małżonek zajmuje się aktywnym wychowywaniem dzieci żony, jednak nie posiada władzy rodzicielskiej ani nie przysposobił dzieci, to nie może skorzystać z ulgi na dziecko.
Ulga prorodzinna - odliczenie ulgi na dziecko we wspólnym rozliczeniu małżonków
W myśl art. 6 ust. 2 ustawy o PIT małżonkowie podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu pozostający w związku małżeńskim i we wspólności majątkowej:
- przez cały rok podatkowy, albo
- od dnia zawarcia związku małżeńskiego do ostatniego dnia roku podatkowego – w przypadku gdy związek małżeński został zawarty w trakcie roku podatkowego
– mogą być, z zastrzeżeniem ust. 8, na wspólny wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym, opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów określonych zgodnie z art. 9 ust. 1 i 1a, po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z małżonków, kwot pomniejszających dochód; w tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów.
Wniosek o wspólne rozliczenie może być wyrażony przez jedno z małżonków. Traktuje się to na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów. Oświadczenie to składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Zasada ta ma zastosowanie również, jeżeli jedno z małżonków w roku podatkowym nie uzyskało przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany według skali podatkowej lub osiągnęło dochody w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.
W rezultacie małżonkowie mają prawo do wspólnego rozliczenia. W związku z tym pojawia się jednak pytanie, czy ze wspólnie obliczonego podatku można odliczyć ulgę na dziecko w sytuacji, gdy przysługuje ona tylko jednemu z małżonków.
Dyrektor KIS w interpretacji z 12 sierpnia 2021 roku (nr 0115-KDWT.4011.137.2021.4.KG) wskazał, że jest to dopuszczalne.
Organ podatkowy wskazał, że w sytuacji, kiedy rodzic dziecka nie uzyskuje dochodów, a małżonkowie dokonują wspólnego rozliczenia, rodzic będzie miał prawo do odliczenia ulgi na dziecko, ponieważ podatek jest określany na imię obojga; tym samym odliczenie będzie dokonane od podatku obliczonego na imię obojga małżonków.
Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że jeżeli spełnione są wszystkie ustawowe warunki wskazane w art. 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, małżonkowie mogą skorzystać z ulgi prorodzinnej przy wspólnym rozliczeniu, nawet jeżeli jedno z nich nie jest rodzicem dziecka, a rodzic dziecka nie uzyskał w roku podatkowym dochodów podlegających opodatkowaniu według skali podatkowej.
Przykład 2.
Małżonkowie pozostający w ustroju wspólności małżeńskiej rozliczają się wspólnie. Żona będąca rodzicem nie osiąga żadnych dochodów. Ulga prorodzinna - czy można skorzystać z ulgi na dziecko we wspólnym rozliczeniu małżonków, jeżeli rodzic nie uzyskuje dochodów?
W tym przypadku od wspólnego podatku obliczonego od dochodu małżonków można odliczyć ulgę na dziecko, która przysługuje tylko żonie.
Przechodząc do podsumowania naszych dzisiejszych rozważań, należy wskazać, że osoba fizyczna nieposiadająca władzy rodzicielskiej nie ma prawa do ulgi na dziecko małżonka. Równocześnie w ocenie fiskusa nie stanowi przeszkody, aby odliczyć ulgę od podatku obliczonego od wspólnych dochodów małżonków.
