Veto organu rentowego w zakresie zawarcia umowy o pracę

Przyjrzyjmy się sytuacji, kiedy to organ rentowy kwestionuje zawarcie umowy z pracownikiem, jakie prawa przysługują przedsiębiorcy.

Kwestionowanie przez organ rentowy zawarcie umowy z pracownikiem, nie stanowi nowości, ale kontrole w tym zakresie w ostatnich latach wzrosły. W szczególności dotyczy to, takich sytuacji w których ZUS sprawdza zatrudnienie pracowników z tego powodu, wystąpienia o wypłatę zasiłku chorobowego, po krótkim okresie od zawarcia umowy o pracę.

Kontrola w firmie

Najczęściej podczas kontroli organ skupia się na weryfikacji, czy umowa o pracę zawarta pomiędzy stronami stanowiła czynność prawną, w wyniku której doszło do nawiązania i wykonywania pracy w myśl przepisów Kodeksu pracy. Czy też była ona czynnością pozorną, zawartą wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wprawdzie organ nie ma prawa narzucać stronom zasad ułożenia stosunku pracy, muszą jednak one być zgodne z ustawą. Na istnienie ważnego stosunku pracy składa się złożenie oświadczeń w przedmiocie zawarcia umowy o pracę, zamiar stron oraz faktyczne wykonywanie określonej w umowie pracy.

Biorąc pod uwagę istotne cechy nawiązania stosunku pracy, tzn. zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, oraz sam fakt zatrudnienia oraz wypłata za świadczoną prace, organ bada, czy każda z przesłanek była rzeczywiście spełniona.

W praktyce spotyka się, że dociekliwość organu przybiera szerszą postać. Chodzi tutaj między innymi o sytuacje materialną pracodawcy i możliwości finansowe jako płatnika składek na zatrudnienie pracownika. Wszechobecna zasada swobody działalności gospodarczej oraz swobody kształtowania umów, jest tutaj często przez organ traktowana niesłusznie drugorzędnie. Ponieważ to do pracodawcy będącego podmiotem funkcjonującym na rynku należy decyzja, czy posiada on odpowiednie zdolności finansowe by zatrudnić daną osobę za określonym wynagrodzeniem.

Organ bada również historię zawodową pracownika, jego doświadczenie zawodowe oraz wykształcenie i umiejętności. Dzieje się tak, bowiem kontrola także ma wykazać, czy zatrudnienie pracownika mogło stanowić dla płatnika składek asumpt do rozwoju prowadzonej działalności gospodarczej. Ocena ta jest bardzo różnie przez organ dokonywana, nawet jeśli przedsiębiorca uważa, że pracownik przyczyni się realnie do podniesienia zarobków firmy, to organ może wyrazić odmienne zapatrywania w tym zakresie, co w ostateczności może skończyć się, albo wstrzymaniem zasiłku chorobowego, albo odmową jego przyznania.

Odwołanie od decyzji organu

Jeśli w wyniku przeprowadzonej kontroli, a także prowadzonego postępowania doszło do wydania niekorzystnej decyzji w zakresie zasiłku chorobowego od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

Organ rentowy przed wydaniem decyzji administracyjnej powinien przeprowadzić postępowanie w celu wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy, zapewniając w nim czynny udział zainteresowanym.

Odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ. Warto zaznaczyć, że po wniesieniu odwołania, organ ma jeszcze szansę na zmianę stanowiska (orzeczenia). Zatem, jeżeli Zakład uzna odwołanie za słuszne, zmienia lub uchyla decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu. Z kolei, jeśli odwołanie nie zostało w całości lub w części uwzględnione, Zakład przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem.

Jak sporządzić odwołanie

Przede wszystkim to po stronie organu rentowego spoczywa obowiązek wykazania swoich racji. To organ musi udowodnić, że ustalenia jakie poczynił w postępowaniu są prawdziwe. Niemniej jednak, uzasadnionym wydaje się, aby sam zainteresowany rozstrzygnięciem nie spoczął na laurach, a wziął sprawę w swoje ręce. Brak bowiem, po stronie pracownika czy pracodawcy, inicjatywy dowodowej może w jakimś sensie wpływać na jego sytuację. 

Warto zatem zadbać o zgromadzenie i przedłożenie równocześnie z odwołaniem stosownej dokumentacji, z której wynika, że praca faktycznie jest świadczona.

Przykład

Jednym z dowodów może być korespondencja e-mailowa prowadzona przez pracownika z klientami czy pracodawcą z pracodawcą, rejestry logowania się na serwerach u pracodawcy, czy rejestr z czytnika wejść i wyjść w danej pracy.

Dość istotnym dowodem mogą być zeznania świadków, którzy pracowali z pracownikiem, którego umowa została zakwestionowana. Jeśli z kolei mamy pracowników na równorzędnym stanowisku za identycznym wynagrodzeniem, okoliczność ta również nie pozostaje bez znaczenia. Można również powołać innej osoby, które były świadkami wykonywania pracy np. kurier, który dostarczał paczki i inne przesyłki, osoba sprzątająca, zarządca budynku. Ważnym środkiem dowodowym w tego rodzaju sprawach jest przesłuchanie samej strony, ograniczające się do pracownika, a także zainteresowanego pracodawcy.

W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, sąd I instancji wydaje orzeczenie, od którego przysługuje stronom możliwość wniesienia środka odwoławczego. Sąd może uwzględnić odwołanie lub też je oddalić.

Apelację składa się w terminie 14 dni od doręczenia stronie wyroku z uzasadnieniem na piśmie, wcześniej jednak należy złożyć wniosek o doręczenie uzasadnienia na piśmie w terminie 7 dni od wydania orzeczenia przez Sąd I instancji. 

Konsekwencje pozornej umowy

Jeżeli sąd nie przyzna racji odwołującej stronie, wówczas zarówno pracownik jak i pracodawca muszą liczyć się z konsekwencjami pozornej umowy. Przykładowo pracodawca będzie zobligowany do opracowania korekt dokumentów rozliczeniowych, dotyczy to wyzerowaniu podstaw wymiaru składek na dane nazwisko w raportach ZUS RCA i RSA, wyrejestrowania osoby, której dotyczy dana decyzja ZUS-u, rozliczenia kwoty wypłaconych wynagrodzeń z kosztów uzyskania przychodów, a także złożenia korekty zeznania rocznego – o ile zostało sporządzone.

W przypadku pracownika, poza konsekwencją wstrzymania wypłaty zasiłku, ewentualnych środków do życia, organ ma prawo wezwać daną osobę do zwrotu wypłaconych dotąd świadczeń. Jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie wypłacone kwoty podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zwrotu bezpodstawnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ponadto pracownik zostaje również wykreślony z systemu ubezpieczeń społecznych. Również w jego życiorysie zawodowym powstaje luka, z uwagi na świadczenie pracy w tym konkretnym okresie.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz.U.2020.870 t.j.

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego Dz.U.2020.1575 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.