Wprowadzenie rozwiązań mających na celu ochronę sygnalistów może budzić wątpliwość, czy są oni kwalifikowani jako kolejny podmiot, który podlega szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem. Przeczytaj artykuł i poznaj odpowiedź na pytanie jak wygląda wypowiedzenie umowy sygnaliście lub rozwiązanie jej bez wypowiedzenia.
Sygnalista i zgłaszane przez niego naruszenia prawa
Sygnalista to osoba, która dokonuje zgłoszenia naruszenia prawa stanowiące działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa, a dotyczące określonych aspektów.
Zgłoszenia sygnalistów mogą dotyczyć korupcji, zamówień publicznych, usług, produktów i rynków finansowych, przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami, bezpieczeństwa transportu, ochrony środowiska, ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego, bezpieczeństwa żywności i pasz, zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych, interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej, rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych, konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujących w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązanych z dziedzinami wskazanymi wcześniej. Poza powyższym prawo dopuszcza, aby w ramach procedury zgłoszeń wewnętrznych danego podmiotu sygnaliści mogli zgłaszać informacje o naruszeniach dotyczących obowiązujących w tym podmiocie regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych, które zostały ustanowione przez dany podmiot praw.
Wymienione podmioty mogą zostać sygnalistą również w przypadku zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacji o naruszeniu prawa uzyskanej w kontekście związanym z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług bądź pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu, lub pełnienia służby w podmiocie prawnym albo już po ich ustaniu.
Działania odwetowe względem sygnalisty
W przypadku sygnalistów będących pracownikami ustawa o ochronie sygnalistów zawiera katalog działań, które mogą zostać uznane za działania odwetowe. Katalog tych działań nie jest katalogiem zamkniętym. Działania odwetowe mogą polegać w szczególności na:
- odmowie nawiązania stosunku pracy;
- wypowiedzeniu lub rozwiązaniu bez wypowiedzenia stosunku pracy;
- nie zawarciu umowy o pracę na czas określony lub umowy o pracę na czas nieokreślony po rozwiązaniu umowy o pracę na okres próbny, nie zawarciu kolejnej umowy o pracę na czas określony lub nie zawarciu umowy o pracę na czas nieokreślony po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony – w przypadku gdy sygnalista miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa;
- obniżeniu wysokości wynagrodzenia za pracę;
- wstrzymaniu awansu albo pominięciu przy awansowaniu;
- pominięciu przy przyznawaniu innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą lub obniżeniu wysokości tych świadczeń;
- przeniesieniu na niższe stanowisko pracy;
- zawieszeniu w wykonywaniu obowiązków pracowniczych lub służbowych;
- przekazaniu innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków sygnalisty;
- niekorzystnej zmianie miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy;
- negatywnej ocenie wyników pracy lub negatywnej opinii o pracy;
- nałożeniu lub zastosowaniu środka dyscyplinarnego, w tym kary finansowej, lub środka o podobnym charakterze;
- przymusu, zastraszaniu lub wykluczeniu, mobbingu, dyskryminacji, niekorzystnym lub niesprawiedliwym traktowaniu;
- wstrzymaniu udziału lub pominięciu przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe;
- nieuzasadnionym skierowaniu na badania lekarskie, w tym badania psychiatryczne, chyba że przepisy odrębne przewidują możliwość skierowania pracownika na takie badania;
- działaniach zmierzających do utrudnienia znalezienia w przyszłości pracy w danym sektorze lub w danej branży na podstawie nieformalnego lub formalnego porozumienia sektorowego lub branżowego;
- spowodowaniu straty finansowej, w tym gospodarczej, lub utraty dochodu;
- wyrządzeniu innej szkody niematerialnej, w tym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności dobrego imienia sygnalisty.
Za działania odwetowe będą uznane także próby lub groźby zastosowania powyższych działań.
Pracownicy podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy
Pracownikami podlegającymi szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy są m.in.:
- pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego;
- pracownica w ciąży;
- pracownica w okresie urlopu macierzyńskiego;
- pracownik od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części oraz urlopu opiekuńczego – do dnia zakończenia tego urlopu;
- pracownik będący członkiem rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego;
- pracownik będący członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej;
- pracownik będący członkiem zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy;
- pracownik będący członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej;
- pracownik będący członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółce europejskiej;
- pracownik będący członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółdzielni europejskiej;
- pracownik będący członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego albo przedstawicielem pracowników w radzie nadzorczej spółki powstałej w wyniku połączenia transgranicznego spółek;
- pracownik będący społecznym inspektorem pracy;
- pracownik powołany do odbycia czynnej służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej albo przeszkolenia wojskowego.
Czy sygnalista jest chroniony przed rozwiązaniem stosunku pracy?
Nie wydaje się, aby sygnaliści mogli być uznani za kolejny podmiot podlegający szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem stosunku pracy.
Rozwiązanie stosunku pracy z sygnalistą – jakie przysługują mu roszczenia?
Sygnalista, który doświadczył działań odwetowych w postaci wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy, ma roszczenia o wypłatę odszkodowania lub zadośćuczynienia. Może też wystąpić do sądu pracy. Wówczas na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu i wykazania, że podjęte działanie w postaci zwolnienia było uzasadnione.
Trzeba wskazać, że tylko pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, który dochodzi roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy, może złożyć wniosek na każdym etapie postępowania o udzielenie przez sąd pracy zabezpieczenia przez nakazanie dalszego zatrudnienia go przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. W tym przypadku podstawą udzielenia zabezpieczenia ma być jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia, a odmowa udzielenia zabezpieczenia w ten sposób będzie możliwa wyłącznie w sytuacji, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne.
Uprawdopodobnienie nie wymaga zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym. Jak wskazuje się w orzecznictwie sądów powszechnych, instytucję uprawdopodobnienia cechuje mniejszy stopień pewności niż w przypadku udowodnienia. Uprawdopodobnienie może być przeprowadzone przez sąd przy użyciu środków, które uzna za właściwe, nie wyłączając środków dowodowych. Uprawdopodobnienie, w odróżnieniu od dowodu, nie daje zatem pewności co do prawdziwości twierdzenia o istnieniu konkretnego roszczenia, ale sprawia, że twierdzenie to staje się prawdopodobne.
Przykład 1.
Pani Krystyna jest sygnalistą. Świadczyła ona pracę pod wpływem alkoholu, co zostało potwierdzone przez pracodawcę w toku kontroli trzeźwości. W związku z powyższym pracodawca rozwiązał z nią umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy z powołaniem się na naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Pani Krystyna uważa, że zwolnienie dyscyplinarne jest działaniem odwetowym wymierzonym względem niej z uwagi na zgłoszenie naruszeń prawa u pracodawcy. Kobieta odwołała się do sądu pracy i złożyła wniosek o nakazanie przez sąd pracodawcy jej dalszego zatrudniania do czasu procesu. Co w tej sytuacji zrobi sąd? Sąd nie powinien uwzględnić wniosku o zabezpieczenie pani Krystyny, ponieważ nie podlega ona szczególnej ochronie. Poza tym z okoliczności sprawy jasno wynika, że zwolnienie nastąpiło z innych powodów niż zgłoszenie naruszenia prawa, zatem nie może tu być mowy o działaniach odwetowych, a rozwiązanie stosunku pracy z dużą dozą prawdopodobieństwa uznane zostanie za zgodne z prawem.
Ochrona sygnalistów a wypowiedzenie umowy sygnaliście - podsumowanie
Podsumowując, możliwe jest wypowiedzenie umowy sygnaliście lub rozwiązanie jej bez wypowiedzenia. Przepisy w tym zakresie nie przyznają sygnaliście szczególnej ochrony. Wprawdzie wprowadzają one domniemanie kwalifikowania takich działań za działania odwetowe, ale nie chronią przed zakończeniem stosunku pracy.
