Coraz częstszym zjawiskiem występującym wśród podatników jest zarejstrowanie firmy za granicą. Działanie to spowodowane jest przede wszystkim niższą stawką podatków obowiązującą w innych krajach. W rezultacie, w celu ogólnie pojętej optymalizacji podatkowej, przedsiębiorcy przenoszą swoje firmy poza terytorium Polski. Z uwagi na swobodę przepływu osób, działanie to jest jak najbardziej dozwolone. Problemy oraz wątpliwości pojawiają się jednak w sytuacji, gdy pomimo rejestracji firmy za granicą podatnik nadal prowadzi działalność w kraju.
Kwestia rezydencji podatkowej
W celu dokonania prawidłowej analizy zagadnienia należy w pierwszej kolejności sięgnąć do treści ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Regulacja ta określa bowiem, w jakich sytuacjach osoba podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu na gruncie prawa polskiego. Jak stanowi art. 3 ust. 1 i ust. 1a ustawy PIT osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
-
posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
-
przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Jeżeli zatem choćby jeden z powyższych warunków został spełniony, osoba fizyczna będzie podlegała obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów. Zasada ta obowiązuje również podatników prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. W konsekwencji, jedynie formalne zarejestrowanie działalności za granicą, podczas gdy miejsce zamieszkania osoby fizycznej będzie znajdować się na terenie Polski, powoduje, że od prowadzonej działalności gospodarczej należy uiścić polskie podatki.
Przykład 1.
Podatnik zarejestrował firmę w Wielkiej Brytanii, gdzie prowadzi działalność przez 30 dni w ciągu roku. Resztę czasu spędza w Polsce, gdzie w sposób zdalny obsługuje kontrahenta brytyjskiego. Z uwagi na fakt, że w Polsce przebywa dłużej niż 183 dni w roku, podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce.
Przykład 2.
Podatnik zarejestrował firmę w Niemczech, gdzie prowadzi działalność przez 10 miesięcy w ciągu roku. Do Polski przyjeżdża jedynie na święta w celu spędzenia czasu z rodziną. W Polsce posiada również mieszkanie własnościowe oraz jest członkiem lokalnego stowarzyszenia. W rezultacie można przyjąć, że jego ośrodek interesów życiowych znajduje się na terenie RP. Podlega on zatem nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce.
Zarejestrowanie firmy za granicą - uregulowanie zagadnienia w umowach międzynarodowych
Zgodnie z art. 4a ustawy PIT przepisy ustawy stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Z powyższego wynika, że za każdym razem, gdy dokonujemy analizy opodatkowania, należy brać pod uwagę treść umowy zawartej z państwem, w którym działalność została zarejestrowana.
W przeważającej większości umów o unikaniu podwójnego opodatkowania wskazano, że określenie "osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w umawiającym się Państwie" oznacza każdą osobę, która według prawa tego państwa podlega tam opodatkowaniu, z uwagi na jej miejsce zamieszkania, miejsce stałego pobytu, siedzibę zarządu, miejsce utworzenia albo inne kryterium o podobnym charakterze, i obejmuje również to państwo oraz jakąkolwiek jego jednostkę terytorialną lub organ lokalny. Natomiast jeżeli chodzi o opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej, to umowy wskazują, iż zyski przedsiębiorstwa umawiającego się państwa podlegają opodatkowaniu w Polsce, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi w innym kraju działalność poprzez położony tam zakład. W konsekwencji osoba, która ma stałe miejsce zamieszkania w Polsce, może podlegać ustawodawstwu innego kraju, jeżeli posiada tam zagraniczny zakład.
Zagraniczny zakład to, w myśl art. 5a pkt 22 ustawy PIT, stała placówka, poprzez którą podmiot mający miejsce zamieszkania na terytorium jednego państwa wykonuje całkowicie lub częściowo działalność na terytorium innego państwa. Zakład to również plac budowy, budowa, montaż lub instalacje, prowadzone na terytorium jednego państwa przez podmiot mający miejsce zamieszkania na terytorium innego państwa. Zakład oznacza też osobę, która w imieniu i na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania na terytorium jednego państwa działa na terytorium innego państwa, jeżeli osoba ta ma pełnomocnictwo do zawierania w jego imieniu umów i pełnomocnictwo to faktycznie wykonuje.
Podsumowując powyższe, w przypadku gdy osoba fizyczna zarejestruje firmę w innym kraju, podczas gdy wszelka aktywność gospodarcza będzie faktycznie wykonywana na terenie Polski, to taki podatnik wciąż będzie podlegał nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu na terenie RP i będzie zobowiązany do opodatkowania uzyskanych dochodów według polskich stawek podatkowych.
Ostrzeżenie Ministerstwa Finansów
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na wydane przez Ministerstwo Finansów ostrzeżenie przed optymalizacją podatkową z wykorzystaniem spółek zagranicznych z 12.06.2017 r. (Nr 003/2017). Ostrzeżenie to dotyczy w szczególności sytuacji, w której polscy podatnicy (osoby fizyczne lub prawne) prowadzący działalność gospodarczą w Polsce i osiągający dochody z terytorium Polski, rejestrują firmy za granicą. W tym celu rejestrowane są firmy na terytorium kraju obcego, które nie prowadzą tam rzeczywistych operacji gospodarczych, w których polski podatnik nabywa udziały i poprzez które ma być kontynuowana jego działalność w Polsce, przy czym dochody mają w założeniu podlegać opodatkowaniu wyłącznie na terytorium tego kraju obcego.
Ministerstwo Finansów ostrzega, że tego rodzaju operacje mogą być uznane za agresywną optymalizację podatkową i nie prowadzą do skutecznego wyłączenia opodatkowania w Polsce. Zapobieżenie unikaniu opodatkowania w Polsce może być w takich wypadkach zrealizowane przez władze skarbowe z wykorzystaniem klauzuli obejścia prawa podatkowego lub też poprzez ustalenie miejsca zarządu podmiotu zagranicznego.
W piśmie tym Ministerstwo uznaje, że jeżeli firma jest tylko formalnie zarejestrowana w obcym kraju, a w Polsce znajduje się jej miejsce zarządu, to nie mamy do czynienia z zakładem, lecz całość dochodów należy opodatkować w Polsce. Jak czytamy w ostrzeżeniu:
Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych jeżeli mają siedzibę lub zarząd na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu od wszystkich swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania (nieograniczony obowiązek podatkowy). Wystarczające jest spełnienie tylko jednego z dwóch wskazanych warunków. Jeżeli więc spółka formalnie zarejestrowana jest za granicą, natomiast w rzeczywistości posiada zarząd w Polsce, to i tak podlega w Polsce opodatkowaniu od całości jej dochodów, niezależnie od tego w jakim kraju zostały one uzyskane. Przedstawione powyżej schematy optymalizacji podatkowych są więc w świetle przepisów nieskuteczne i mogą skutkować powstaniem zaległości podatkowych w Polsce.
Warunek posiadania zarządu, o którym mowa w art. 3 ust. 1 updop, należy odczytywać w nie tylko w znaczeniu formalnym (tj. siedziby organu zarządzającego) ale także w znaczeniu sprawowania na terytorium Polski zespołu czynności, które funkcjonalnie składają się na całokształt procesu zarządzania jego działalnością i majątkiem.
Powyższy cytat dotyczy wprawdzie spółek, jednak na zasadzie analogii można go również odnieść do jednoosobowych działalności gospodarczych.
Jeżeli więc firma – formalnie zarejestrowana za granicą – w rzeczywistości posiada zarząd w Polsce, to zgodnie z przepisami podatkowymi podlega ona opodatkowaniu od całości jej dochodów w Polsce. Oznacza to, że firma ma obowiązek zapłaty podatku dochodowego, złożenia deklaracji rocznej i wpłacania zaliczek na podatek dochodowy w Polsce.
Podobne stanowisko odnajdziemy w praktyce brytyjskiego urzędu skarbowego. Zgodnie z instrukcją INTM120060 opracowaną na podstawie ustawy o podatku od spółek (ang. The Corporation Tax Act 2009) oraz dwóch precedensów: sprawy 5TC213 z 1905 r. De Beers Consolidated Mines Ltd v Howe oraz 38TC712 Bullock v Unit Construction Co Ltd. Wielka Brytania uznaje, że spółka posiada rezydencję podatkową tam, gdzie znajduje się jej ośrodek zarządzania i kontroli (ang. central management and control), czyli zarząd lub wspólnik, który faktycznie sprawuje kontrolę nad spółką.
Konkludując, zarejestrowanie firmy za granicą podczas gdy jest ona faktycznie prowadzona na terytorium Polski, uznawane jest za agresywną optymalizację podatkową. W przypadku wykrycia tego faktu przez urząd skarbowy, organy państwowe całość dochodów będą chciały opodatkować na terytorium RP.
