Rozwój technologiczny umożliwił wykonywanie pracy w zasadzie z dowolnego miejsca na świecie. O ile praca zdalna jeszcze kilka lat temu nie była zbyt popularna, o tyle obecnie cieszy się sporym zainteresowaniem. Czy pracodawca może jednak odwołać swojego podwładnego ze świadczenia obowiązków w tym trybie? W artykule wyjaśniamy kiedy możliwe jest odwołanie z pracy zdalnej.
Praca zdalna
Praca zdalna charakteryzuje się wykonywaniem obowiązków pracowniczych poza siedzibą zakładu pracy, najczęściej w domu osoby zatrudnionej lub innym wybranym przez nią miejscu. Praca tego rodzaju jest możliwa przy wykorzystywaniu nowoczesnych form komunikacji – komunikatorów internetowych, poczty e-mail, telefonów i komputerów.
Praca zdalna stała się popularna wskutek pandemii koronawirusa, gdy większość państw na świecie rekomendowała lub wręcz nakazywała pracownikom świadczenie obowiązków w tej właśnie formie. Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1–6 Ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu, w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę poza miejscem jej stałego wykonywania.
Powyższą regulację stosuje się odpowiednio do funkcjonariuszy służb wymienionych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym: Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.
Wykonywanie pracy zdalnej może zostać polecone, jeżeli pracownik ma umiejętności i możliwości techniczne oraz lokalowe i pozwala na to rodzaj pracy. W szczególności praca zdalna może być realizowana przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub dotyczyć wykonywania części wytwórczych lub usług materialnych. Narzędzia i materiały potrzebne do pracy zdalnej oraz jej obsługę logistyczną zapewnia pracodawca. Przy wykonywaniu pracy zdalnej pracownik może używać narzędzi lub materiałów niezapewnionych przez pracodawcę pod warunkiem, że umożliwia to poszanowanie i ochronę informacji poufnych i innych tajemnic prawnie chronionych, w tym tajemnicy przedsiębiorstwa lub danych osobowych, a także informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Na polecenie pracodawcy pracownik wykonujący pracę zdalną ma obowiązek prowadzić ewidencję wykonanych czynności uwzględniającą w szczególności opis tych czynności, a także datę oraz czas ich wykonania.
Realizowanie pracy w formie zdalnej nie zawsze musi wiązać się z kryzysem epidemicznym – pracodawca może z niej korzystać według swoich potrzeb, także na wniosek samego zatrudnionego.
Odwołanie z pracy zdalnej
Pracodawca, który zdecydował się skierować swojego pracownika do pracy zdalnej w związku z epidemią, ma prawo cofnąć to polecenie w każdym czasie. Następuje to w formie polecenia służbowego, a więc tak samo jak powierzenie pracy w trybie zdalnym.
Czy pracownik może odmówić powrotu do pracy w zwykłym, stacjonarnym trybie? Odpowiedź na to pytanie jest prosta – zatrudniony nie ma prawa nie wykonać polecenia służbowego pracodawcy. Odmowa może się bowiem wiązać z naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych, co w niektórych przypadkach oznacza nawet zwolnienie w trybie dyscyplinarnym.
Odwołanie z pracy zdalnej może przybrać formę ustną lub pisemną, przy czym postulowana jest zawsze ta druga postać. Jeśli pracownik będzie twierdził, że nie otrzymał stosownego polecenia od swojego przełożonego, szef zawsze będzie w stanie udowodnić, że wydał taki nakaz na piśmie.
Pracodawca decydujący się przywrócić swojego podwładnego do normalnego trybu pracy w firmie musi jednak pamiętać o zapewnieniu mu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracownik nie może czuć się w żaden sposób zagrożony. Jeśli pracodawca nie zagwarantuje odpowiednich warunków BHP, zatrudniony może złożyć oświadczenie o odmowie świadczenia pracy ze względu na zagrożenie jego życia i zdrowia. Taka sytuacja nie może wówczas stanowić podstawy do zwolnienia danej osoby, nawet w trybie dyscyplinarnym. Oczywiście powyższe oświadczenie powinno zostać złożone w formie pisemnej.
Przykład 1.
Krzysztof od lipca 2021 roku wykonuje swoją pracę w formie zdalnej – powodem była pandemia koronawirusa w Polsce. Z racji spadającej liczby zakażeń w kraju oraz faktu zaszczepienia się całej kadry pracodawca postanowił, że Krzysztof może wrócić do świadczenia swoich obowiązków w normalnym trybie, tj. w siedzibie firmy. Pracownik otrzymał polecenie służbowe powrotu do zakładu pracy od kwietnia 2022 roku. Jeśli pracodawca zapewni bezpieczne i higieniczne warunki pracy, Krzysztof nie będzie mógł odmówić powrotu do pracy w zwykłym trybie.
Przykład 2.
Milena pracuje zdalnie, jednak w marcu 2022 roku szef polecił jej powrót do tradycyjnego wykonywania obowiązków w siedzibie firmy. Kobieta wie jednak, że przełożony nie zapewnił nikomu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w przedsiębiorstwie – poważny remont w firmie skończy się bowiem w grudniu 2022 roku. W tej sytuacji Milena może odmówić powrotu do pracy w normalnym trybie, pod warunkiem jednak, że zrobi to na piśmie.
Przykład 3.
Natalia pracuje zdalnie, jednak w marcu 2022 roku szef polecił jej powrót do tradycyjnego wykonywania obowiązków w siedzibie firmy. Przełożony nie zapewnił jednak bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie. Natalia nie przyszła do pracy w wyznaczonym dniu i w dalszym ciągu wykonywała swoje obowiązki zdalnie z własnego domu. Kobieta nie poinformowała jednak szefa o swoim zamiarze, dlatego pracodawca może uznać jej zachowanie za naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Natalia może zostać ukarana karą porządkową, a nawet zwolniona z pracy.
Polecenie odwołania z pracy zdalnej
Pracodawca, który zdecyduje się na zakończenie pracy zdalnej wśród swoich pracowników, nie musi wydawać swojej decyzji względem całej kadry. Innymi słowy, szef może podjąć decyzję o powrocie do pracy stacjonarnej tylko względem wybranych pracowników – może to być nawet jedna zatrudniona osoba.
Polecenie odwołania z pracy zdalnej powinno zawierać wskazanie daty, od kiedy pracownik ma rozpocząć świadczenie swoich obowiązków w tradycyjnej formie. Nie jest jednak potrzebne określanie miejsca pracy, zwłaszcza jeśli było ono wiadome przed wykonywaniem pracy w formie zdalnej. Polecenie nie wymaga uzyskania zgody pracownika, choć niewątpliwie powinno ono być mu skutecznie doręczone – pracodawca może zrobić to w formie listu poleconego albo wręczyć stosowne pismo za pokwitowaniem odbioru.
Odwołanie z pracy zdalnej – podsumowanie
Odwołanie z pracy zdalnej może nastąpić w każdej chwili i jest zależne od wyłącznej woli pracodawcy. Może być zarówno w formie ustnej, jak i formie pisemnej – z ostrożności warto jednak korzystać z tej drugiej opcji. Pracownik co do zasady nie ma prawa odmówić powrotu do pracy świadczonej w trybie stacjonarnym. Jeśli jednak miejsce pracy w firmie nie spełnia przepisów BHP, zatrudniony może złożyć oświadczenie, że z tego powodu nie przystąpi do realizowania swoich obowiązków.
