Czyny zabronione określone w Kodeksie karnym skarbowym dzielą się na przestępstwa skarbowe oraz wykroczenia skarbowe. Niedozwolone zachowania sprawcy mogą prowadzić do jednoczesnego naruszenia regulacji stanowiących zarówno o przestępstwie, jak i o wykroczeniu skarbowym. Zbieg przestępstwa i wykroczenia skarbowego określamy jako rzeczywisty zbieg przepisów. W poniższym artykule prezentujemy, jakie skutki wywołuje zbieg przestępstwa i wykroczenia skarbowego.
Podział czynów zabronionych z Kodeksu karnego skarbowego
Reguła podstawowa określona w Kodeksie karnym skarbowym stanowi, że odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
Jak zatem widać, penalizacji podlega czyn zabroniony, którym to jest zachowanie o znamionach określonych w kodeksie, chociażby nie stanowiło ono przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Określenie czynu zabronionego jako przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego może nastąpić tylko w niniejszym kodeksie.
Czyny zabronione dzielą się na przestępstwa skarbowe oraz wykroczenia skarbowe.
Przestępstwo skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności.
Natomiast wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.
Chociaż w kks mamy podział na dwa rodzaje czynów zabronionych to obowiązuje wyrażona w jego art. 6 zasada jedności czynu. Przepis ten podaje, że ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo skarbowe albo tylko jedno wykroczenie skarbowe.
Zbieg przestępstwa i wykroczenia skarbowego, czyli rzeczywisty zbieg przepisów
Okoliczność, w której ramach osoba popełnia wiele różnych czynów zabronionych mogących być uznanymi zarówno za przestępstwo, jak i za wykroczenie skarbowe, normuje art. 7 kks.
W myśl art. 7 § 1 kks, jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach kodeksu, przypisuje się tylko jedno przestępstwo skarbowe lub tylko jedno wykroczenie skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.
W tym miejscu warto również przywołać treść art. 7 § 2 kks, który podaje, że w wypadku określonym w § 1 sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą, a jeżeli zbiegające się przepisy przewidują zagrożenia takie same – na podstawie przepisu, którego znamiona najpełniej charakteryzują czyn sprawcy.
Wspomniany art. 7 kks określa sposób rozstrzygania następujących sytuacji:
zbieg dwóch lub więcej przestępstw skarbowych;
zbieg dwóch lub więcej wykroczeń skarbowych;
zbieg przestępstwa i wykroczenia skarbowego.
W przypadku gdy mamy do czynienia ze zbiegiem samych przestępstw skarbowych bądź też wyłącznie wykroczeń skarbowych, to sprawca ponosi odpowiedzialność za najsurowiej karane przestępstwo lub wykroczenie.
Natomiast w przypadku gdy sprawca dopuszcza się czynów, które stanowią zbieg przestępstwa i wykroczenia skarbowego, to na skutek takiego zbiegu będzie on odpowiadał jak za przestępstwo skarbowe.
Jak czytamy w uzasadnieniu do uchwały SN z 21 września 2005 roku (I KZP 23/05):
„Gdy ten sam czyn wyczerpuje znamiona przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, sąd skazuje tylko za jedno przestępstwo skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów”.
Podobnie orzekł też SN w wyroku z 4 listopada 2014 roku (III KK 128/14):
„Jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, sąd – stosownie do treści art. 7 § 1 kks – skazuje tylko za jedno przestępstwo skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów, chyba że zbieg tych przepisów ma charakter pozorny”.
Idealny zbieg przepisów
Analizując tematykę zbiegu przepisów, warto także wspomnieć, że Kodeks karny skarbowy oprócz regulacji odnoszących się do rzeczywistego zbiegu normuje także przypadek idealnego zbiegu przepisów.
Chodzi w tym przypadku o treść art. 8 kks, który podaje, że jeżeli ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy, stosuje się każdy z tych przepisów.
W takim przypadku wykonaniu podlega tylko najsurowsza z kar, co nie stoi na przeszkodzie wykonaniu środków karnych lub innych środków orzeczonych na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.
Jeżeli obok kary najsurowszej, która podlega wykonaniu, orzeczono także karę grzywny, również ona podlega łącznemu wykonaniu; w razie orzeczenia obok kary najsurowszej kilku kar grzywny, łącznemu wykonaniu podlega tylko najsurowsza kara grzywny.
Idealny zbieg przepisów oznacza, że jeżeli zachowanie sprawcy spełnia kryteria czynu zabronionego z Kodeksu karnego skarbowego oraz przykładowo z Kodeksu karnego, to ten jeden czyn stanowić będzie dwa przestępstwa lub więcej, albo dwa wykroczenia lub więcej i za każde z nich sprawca powinien zostać pociągnięty do odpowiedzialności i ukarany.
Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w sytuacji, gdy podatnik wystawia nierzetelną fakturę VAT. Zdarzenie to stanowi bowiem przestępstwo skarbowe określone w art. 62 kks oraz jednocześnie przestępstwo uregulowane w art. 271a kk.
W takim wypadku sprawca będzie odpowiadał zarówno za przestępstwo skarbowe, jak i za powszechne.
Podobnie jak w przypadku rzeczywistego zbiegu, również i tu wykonaniu podlega kara najsurowsza.
Podsumowując nasze rozważania, należy zauważyć, że w ramach Kodeksu karnego skarbowego obowiązuje reguła jedności czynu, która oznacza, że dane zachowanie stanowi tylko jedno wykroczenie lub tylko jedno przestępstwo skarbowe. Jeżeli natomiast mamy do czynienia z kilkoma czynami i dochodzi do zbiegu przestępstwa skarbowego i wykroczenia skarbowego, to sprawca w takim wypadku będzie odpowiadał za przestępstwo skarbowe.
