Popełnienie przestępstwa skarbowego nie zawsze musi skutkować poniesieniem odpowiedzialności przewidzianej za określony czyn karalny. Sytuacje, w których sprawca przestępstwa skarbowego może uniknąć kary, zostały przewidziane w rozdziale drugim ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. Nr 83, poz. 930), dalej: kks, który nosi nazwę Zaniechanie ukarania sprawcy. Czy można uniknąć kary za przestępstwo skarbowe? Czym jest czynny żal?Odpowiadamy w artykule!
Czynny żal
Czynny żal jest zachowaniem sprawcy przestępstwa polegającym na dążeniu do naprawienia szkody lub zapobieżenia skutkom swojego czynu i może pozwolić uniknąć kary za przestępstwo skarbowe. W przypadku przestępstw skarbowych instytucja ta będzie polegała głównie na działaniach zmierzających do zwrotu uszczuplonej należności publicznoprawnej. Rozwiązanie to ma na celu motywację obywateli do wykonywania zobowiązań podatkowych. W zamian za wyrównanie uszczuplonej należności publicznoprawnej sprawca otrzymuje szansę i może uniknąć kary za przestępstwo skarbowe albo wykroczenie.
W praktyce najczęściej popełnianym wykroczeniem jest niezłożenie deklaracji w terminie bądź nieuiszczenie lub zmniejszenie należności na podatek. Przeważnie są to zwyczajne pomyłki, które wynikają z roztargnienia podatnika i nie są celowe. Wówczas mało prawdopodobne jest, aby organ podatkowy pociągnął sprawcę do odpowiedzialności, o ile ten wcześniej naprawił swój błąd. Należy mieć na względzie, że jeżeli podobne sytuacje będą się często podatnikowi przytrafiać, organ podatkowy może podjąć stosowne środki mające na celu zdyscyplinowanie go.
Zgodnie z art. 16 § 1 kks nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Organ po otrzymaniu tzw. aktu samooskarżenia podatnika wyznacza mu termin zapłaty wymagalnej należności publicznoprawnej uszczuplonej popełnionym czynem zabronionym.
Skorzystanie z instytucji czynnego żalu jest możliwe tylko wtedy, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego podatnik uiści w całości określoną należność.
Natomiast jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia – uiścić ich równowartość pieniężną.
W jaki sposób składa się zawiadomienie zawierające czynny żal?
Zawiadomienie powinno być złożone we właściwym urzędzie na piśmie albo przekazane ustnie do protokołu.
W treści zawiadomienia należy opisać okoliczności sprawy, uznać swoją winę, a także – jeżeli sprawca współdziałał z innymi osobami w popełnieniu czynu – wskazać współwinnych.
Kiedy czynny żal będzie nieskuteczny?
Zgodnie z art. 16 § 5 i 6 kks stanowiące czynny żal zawiadomienie jest bezskuteczne, i nie pozwoli nam uniknąć kary za przestępstwo skarbowe jeżeli zostało złożone:
-
w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
-
po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony;
-
sprawca kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
-
sprawca wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
-
sprawca zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;
-
sprawca nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
Czynny żal a odsetki
Czynny żal dotyczy prawnokarnych konsekwencji popełnienia czynu zabronionego. W przypadku opóźnienia w zapłacie należności publicznoprawnej czynny żal pozwoli sprawcy uniknąć kary za przestępstwo skarbowe, natomiast nie zwalnia go z obowiązku zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie.
Czynny żal a korekta deklaracji
Kolejny sposób jak można uniknąć kary za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie jest złożenie korekty deklaracji podatkowej. Zgodnie z art. 16a kks nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa albo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. poz. 1947, z późn. zm. 1)), korektę deklaracji podatkowej i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.
Oznacza to, że podatnik uniknie kary, jeżeli złożył korektę deklaracji i dokonał zapłaty całości uszczuplonej należności podatkowej w wyznaczonym przez organ terminie bądź też uczynił to wcześniej bez wezwania. W takiej sytuacji podatnik nie musi składać zawiadomienia zawierającego czynny żal.
Błędy lub oczywiste omyłki powstałe z winy organu lub płatnika
Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych uzyskujący dochody wyłącznie od płatników (w tym organów rentowych), mogą być rozliczani przez organy skarbowe. Wówczas deklarację PIT wypełni za nich urząd skarbowy w ciągu 5 dni od złożenia wniosku, a następnie prześle podatnikowi gotowe zeznanie podatkowe do akceptacji. Urząd skarbowy rozliczy podatnika na podstawie danych, które posiada.
Na podstawie art. 16b kks można uniknąć kary za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie jeżeli podatnik, który złożył zeznanie, w przypadku gdy zawiera ono błędy lub oczywiste omyłki powstałe z winy organu podatkowego lub płatnika.
Oznacza to, że podatnik nie poniesie odpowiedzialności za uszczuplenie należności publicznoprawnej, jeżeli doszło do niego na skutek błędu lub omyłki popełnionej z winy urzędu skarbowego lub płatnika, gdy np. pracownik urzędu skarbowego błędnie wypełni zeznanie PIT albo płatnik przekaże błędną informację podatkową do urzędu, na podstawie której urząd skarbowy przygotowuje zeznanie.
W jakich sytuacjach można uniknąć kary za przestępstwo skarbowe?
Istnieją sytuacje, w których sąd ustala winę sprawcy, wydaje wyrok skazujący, jednak na podstawie art. 19 kks odstępuje od wymierzenia kary. Podkreślenia wymaga, że decyzja w tym zakresie należy do sądu. Sąd, darując sprawcy karę, nadal ma jednak możliwość orzeczenia środka karnego w postaci:
-
przepadku przedmiotów;
-
ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów;
-
przepadku korzyści majątkowej;
-
ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej;
-
zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska;
-
podania wyroku do publicznej wiadomości;
- choć może odstąpić również od orzeczenia środka karnego.
W sytuacji, gdy w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, sąd może odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego tylko wtedy, gdy ta wymagalna należność została w całości uiszczona przed wydaniem wyroku. Chcąc liczyć na tzw. prawo łaski należy wykonać swoje zobowiązanie podatkowe.
Odstąpienie od wymierzenia kary jest możliwe w przypadku:
-
przestępstw skarbowych zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat lub karą łagodniejszą, gdy stopień społecznej szkodliwości popełnionego czynu nie jest znaczny; przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego bierze się pod uwagę rodzaj i charakter zagrożonego lub naruszonego dobra, wagę naruszonego przez sprawcę obowiązku finansowego, wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej, sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego oraz postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonej reguły ostrożności i stopień jej naruszenia.
-
wykroczeń skarbowych w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, biorąc pod uwagę:
-
charakter i okoliczności popełnienia wykroczenia skarbowego,
-
właściwości i warunki osobiste sprawcy
-
zachowanie się sprawcy po popełnieniu tego wykroczenia.
Opisane instytucje prawa karnego świadczą o tym, że można uniknąć kary za przestępstwo skarbowe. Podstawowym warunkiem skorzystanie z szansy na darowanie kary jest wyrównanie uszczuplonej należności publicznoprawnej.
