Jednym z elementów informacji zawartych w białej liście podatników jest numer rachunku bankowego, na który należy dokonywać płatności. Z uwagi na specyficzne ukształtowanie definicji podatnika na gruncie podatku VAT pojawia się pytanie, czy również regulowanie opłaty za najem prywatny powinno być dokonywane na rachunek bankowy wskazany na białej liście. Sprawdźmy zatem, czy biała lista obejmuje także rozliczenia z tytułu najmu prywatnego.
Biała lista podatników VAT
Biała lista podatników jest to wykaz prowadzony przez Szefa KAS, który obejmuje swoim zakresem zarówno podmioty, w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo które wykreślił z rejestru jako podatników VAT, jak i zarejestrowanych jako podatnicy VAT, w tym podmiotów, których rejestracja jako podatników VAT została przywrócona.
Wykaz zawiera wiele danych na temat konkretnego podatnika, jak np. status podatkowy, adres czy też NIP. Najważniejsze jednak z naszej perspektywy jest to, że w wykazie są również podane numery rachunków rozliczeniowych, o których mowa w art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo bankowe (art. 96b ust. 3 pkt 13 ustawy VAT).
Zwróćmy uwagę, że zgodnie z art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo bankowe banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych: rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze, oraz prowadzone dla nich na zasadach określonych w rozdziale 3a rachunki VAT. W wykazie podatników VAT nie umieszcza się natomiast rachunków prywatnych typu ROR (oszczędnościowo-rozliczeniowych), gdyż nie są one wymienione w art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo bankowe.
Konsekwencje zapłaty na inny rachunek niż wynikający z białej listy
Wprowadzenie do białej listy numeru rachunku bankowego podatnika VAT nie ma charakteru wyłącznie informacyjnego. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że zapłata na inny rachunek niż wynikający z wykazu wiąże się z określonymi sankcjami podatkowymi.
Jak możemy przeczytać w art. 22p ust. 1 pkt 2 ustawy PIT:
„Podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców została dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług - w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, potwierdzonych fakturą, dokonanych przez dostawcę towarów lub usługodawcę zarejestrowanego na potrzeby podatku od towarów i usług jako podatnik VAT czynny”.
Taka konstrukcja przepisów powoduje, że nabywcy towarów oraz usługobiorcy zwracają szczególną uwagę na regulowanie należności na właściwy rachunek wynikający z białej listy. W przypadku zapłaty na inny rachunek nie ma bowiem możliwości ujęcia tak poniesionego wydatku jako kosztu podatkowego.
Zgodnie z ustawą z dnia 5 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw, od 1 lipca 2020 r. podatnicy będą mogli uniknąć sankcji z powodu płatności dokonanej na rachunek VAT znajdujący się poza biała lista podatników VAT, w sytuacji gdy:
- zapłata została dokonana z zastosowaniem split payment lub
- dotyczy należności z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu towarów, importu usług lub innej dostawy towarów rozliczanej przez nabywcę lub
- została dokonana na rachunek banku lub rachunek spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej:
a) służący do dokonywania rozliczeń z tytułu nabywanych przez ten bank lub tę kasę wierzytelności pieniężnych lub
b) wykorzystywany przez ten bank lub tę kasę do pobrania należności od nabywcy towarów lub usługobiorcy za dostawę towarów lub świadczenie usług, potwierdzone fakturą, i przekazania jej w całości albo części dostawcy towarów lub usługodawcy, lub
c) prowadzony przez ten bank lub tę kasę w ramach gospodarki własnej, niebędący rachunkiem rozliczeniowym
– jeżeli odpowiednio bank, spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa lub podmiot będący wystawcą faktury, wraz z informacją o numerze rachunku do zapłaty, przekazali podatnikowi informację, że rachunek wskazany do zapłaty jest rachunkiem, o którym mowa w lit. a, b lub c.
Biała lista podatników VAT a najem prywatny
W celu wyjaśnienia, na czym polega przedstawiony problem, opiszmy konkretny stan faktyczny:
Osoba fizyczna prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży towarów i jest czynnym podatnikiem VAT. Numer rachunku rozliczeniowego znajduje się w wykazie VAT. Dodatkowo osoba fizyczna wynajmuje swoje prywatne mieszkanie firmie, która kwateruje w nim pracowników. Firma, bojąc się, że czynsz wynajmu nie będzie stanowił kosztu w prowadzonej działalności, opłaca należność na rachunek bankowy wynikający z białej listy, a nie na prywatny rachunek ROR podatnika.
Zastanówmy się, czy firma będąca najemcą postępuje słusznie w powyższych okolicznościach.
W pierwszej kolejności musimy odnieść się do szczególnej konstrukcji podatnika podatku VAT. Jest nim wyłącznie podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Przy czym ustawa o podatku od towarów i usług zawiera własną definicję tego pojęcia.
W myśl art. 15 ust. 2 ustawy o VAT:
„Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”.
Taka konstrukcja prawna powoduje, że również prywatny wynajem jest działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy VAT i podlega jej regulacjom, natomiast osoba fizyczna wynajmująca swoją prywatną nieruchomość jest w tym zakresie podatnikiem podatku VAT.
Co jednak istotne, ustawa VAT nie wyodrębnia źródeł działalności. Na gruncie tejże ustawy osoba fizyczna ma status podatnika VAT w stosunku do wszystkich prowadzonych aktywności spełniających kryteria działalności gospodarczej. Skoro zatem charakter najmu wyczerpuje znamiona działalności gospodarczej, to osoba fizyczna, która dodatkowo prowadzi działalność gospodarczą, jest podatnikiem VAT w stosunku do obu aktywności gospodarczych.
Czy sankcja podatkowa dotyczy płatności za najem prywatny?
Powracając do naszego przykładu oraz biorąc pod uwagę powyższe wyjaśnienia, za uzasadnione można uznać obawy firmy najmującej nieruchomość. Skoro bowiem wynajmujący jest podatnikiem VAT w stosunku do każdej działalności i posiada rachunek bankowy wykazany na białej liście podatników VAT, to celem uchronienia się od sankcji podatkowych przewidzianych w art. 22p ustawy o PIT należy opłacać należność za najem właśnie na ten rachunek.
Musimy jednak zauważyć, że sprawa ta jest bardziej skomplikowana. Trzeba bowiem podkreślić, że sankcja podatkowa opisana w art. 22p ustawy PIT dotyczy wyłącznie przypadków, gdy płatność dotyczy transakcji określonej w art. 19 ustawy Prawo przedsiębiorców. W myśl tego przepisu: „dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji”.
W rezultacie przepis dotyczy wyłącznie transakcji dokonywanych pomiędzy przedsiębiorcami, co z kolei prowadzi do wniosku, że nie znajdzie zastosowania w przypadku, gdy jedną ze stron transakcji będzie osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców.
Choć osoba fizyczna wynajmująca swoją prywatną nieruchomość jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą w myśl ustawy VAT, to jednak nie jest to działalność gospodarcza w rozumieniu Prawa przedsiębiorców. Choć najem prywatny objęty jest podatkiem od towarów i usług, to nie oznacza to automatycznie, że podatnik VAT jest przedsiębiorcą w rozumieniu Prawa przedsiębiorców. Działalność gospodarcza zdefiniowana w art. 15 ustawy o VAT jest pojęciem szerszym niż działalność w rozumieniu Prawa przedsiębiorców.
Taka interpretacja przepisów oznacza, że w naszym przykładzie firma nie jest zobligowana do dokonywania płatności na rachunek podatnika wynikający z białej listy. Również dokonanie zapłaty na prywatny rachunek ROR, niewymieniony w wykazie VAT, pozwala na ujęcie wydatku w kosztach podatkowych.
Mając na uwadze powyższe, możemy zauważyć, że kwestia regulowania należności za najem prywatny na rachunek inny niż wynikający z białej listy podatników VAT jest kolejnym zagadnieniem budzącym poważne wątpliwości. Dopóki jednak nie doczekamy się jednoznacznych wyjaśnień ze strony resortu finansów, może dochodzić do wielu sporów na linii fiskus – podatnik.
