Każdy podatnik ma obowiązek rozliczenia uzyskanych dochodów do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Rozliczenie następuje poprzez deklarację podatkową. Warto zastanowić się, w jaki sposób wygląda rozliczenie podatku za zmarłego podatnika. Czy jego spadkobiercy muszą złożyć PIT za zmarłego? Poniżej wyjaśniamy ten problem.
Obowiązek składania deklaracji podatkowych
Każdy podatnik, który w danym roku podatkowym uzyskał dochód lub poniósł stratę, ma obowiązek złożenia zeznania podatkowego w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Zeznania złożone przed początkiem terminu uznaje się za złożone 15 lutego roku następującego po roku podatkowym.
Obecnie składanie deklaracji może również odbywać się poprzez udostępnianie zeznań podatkowych za pośrednictwem portalu podatkowego oraz ich akceptację przez podatnika. Również brak jakichkolwiek działań ze strony podatnika jest uznawane za automatyczną akceptację, co z kolei skutkuje przyjęciem, że deklaracja została złożona w ostatnim dniu tego terminu.
Przepisy określające następstwo prawnopodatkowe
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie opisuje, w jaki sposób następuje rozliczenie podatku za osobę, która osiągała dochód w danym roku, jednakże zmarła przed terminem złożenia zeznania podatkowego.
W celu wyjaśnienia powyższej wątpliwości konieczne staje się przeanalizowanie przepisów Ordynacji podatkowej.
W myśl art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Natomiast jak podaje art. 98 Ordynacji, do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.
W świetle tak ukształtowanej treści przepisów należy sięgnąć do regulacji Kodeksu cywilnego. Otóż zasadniczo spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy, jednakże nie jest to nabycie definitywne, ponieważ w określonym terminie spadkobierca ma możliwość złożenia stosownego oświadczenia co do spadku.
Jak wynika z treści art. 1012 Kodeksu cywilnego, spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste) bądź też przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź spadek odrzucić.
W myśl art. 1015 kc oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy we wskazanym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Powyższe powoduje, że w zakresie praw oraz obowiązku wynikających z prawa podatkowego odpowiednie zastosowanie co do przyjęcia oraz odrzucenia spadku znajdą przepisy Kodeksu cywilnego. To oznacza, że na spadkobiercę przyjmującego spadek przechodzą takie uprawnienia jak prawo do zwrotu nadpłaty należnej spadkodawcy czy też obowiązek uregulowania zaległości podatkowej spadkodawcy.
Czy spadkobiercy muszą złożyć PIT za zmarłego spadkodawcę?
W poprzedniej części wskazaliśmy, że spadkobiercy przejmują obowiązki ciążące na spadkodawcy. Jednym z takich obowiązków jest złożenie rocznej deklaracji podatkowej PIT za zmarłego z tytułu podatku dochodowego. Czy to oznacza, że spadkobiercy powinni wypełnić PIT za zmarłego?
W odpowiedzi na postawione pytanie należy wskazać, że Ordynacja podatkowa przewiduje zupełnie inne rozwiązanie. Mianowicie w świetle art. 100 Ordynacji podatkowej organ podatkowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji. Jeżeli deklaracja złożona przez spadkodawcę jest nieprawidłowa lub deklaracji nie złożono, orzekając o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobierców, organ podatkowy jednocześnie ustala lub określa kwoty zobowiązań podatkowych. Termin płatności przez spadkobiercę zobowiązań wynikających z decyzji o zakresie jego odpowiedzialności wynosi 14 dni od dnia jej doręczenia.
Jak zatem widać, wysokość podatku po osobie zmarłej jest określana w drodze decyzji podatkowej przez urząd skarbowy. Choć spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązanie podatkowe spadkodawcy, to jednak w świetle przepisów nie składają w jego imieniu deklaracji podatkowej.
PIT za zmarłego, a treść decyzji podatkowej
W przypadku gdy spadkodawca przed śmiercią nie złożył deklaracji podatkowej, decyzja podatkowa wydawana na podstawie art. 100 Ordynacji podatkowej obejmuje określenie wysokości zobowiązania podatkowego oraz wskazanie kwoty należnego podatku bądź wysokości nadpłaty.
Wysokość zobowiązań podatkowych spadkodawcy organ podatkowy określa na dzień otwarcia spadku, a więc na dzień jego śmierci. Dodatkowo w decyzji określone zostają również inne należności, jak np. odsetki za zwłokę dotyczące spadkodawcy. W tym miejscu należy podkreślić, że dla samych spadkobierców termin płatności wynosi 14 dni, licząc od dnia doręczenia decyzji. To powoduje, że odsetki od samej decyzji są naliczane dopiero w przypadku nieuregulowania należności w tym terminie.
W tym miejscu trzeba również wspomnieć o art. 101 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z jego brzmieniem odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy naliczane są do dnia otwarcia spadku. Przy czym odsetki za zwłokę naliczane są nadal w przypadku niedotrzymania przez spadkobierców czternastodniowego terminu płatności.
Przykład 1.
20 stycznia 2021 r. zmarł podatnik, który pozostawił 4 spadkobierców (każdy przyjął spadek). Pomimo osiągnięcia opodatkowanych dochodów w 2021 r. nie złożył on deklaracji podatkowej. 1 września 2022 r. urząd skarbowy wydał decyzję podatkową o odpowiedzialności spadkobierców za podatek po zmarłym ustalony na dzień jego śmierci. Jeżeli spadkobiercy nie uregulują należności wynikającej z decyzji, to odsetki od zaległości podatkowej będą naliczane od 15 września 2022 r.
Na zakończenie odnieśmy się jeszcze do biegu terminu przedawnienia. Jak wiadomo, każde zobowiązanie podatkowe po upływie określonego okresu czasu wygasa na skutek przedawnienia. Przy czym, jak podaje art. 99 Ordynacji podatkowej, bieg terminów przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.
Odpowiadając zatem na główne pytanie postawione na wstępie, czy należy złożyć PIT za zmarłego, wskazać należy, że praktyka polegająca na składaniu deklaracji w imieniu osoby zmarłej jest nieprawidłowa i sprzeczna z przepisami prawa. To organ podatkowy wydaje w tym zakresie decyzję określającą wysokość podatku czy też nadpłaty. Decyzja ta kierowana jest do spadkobierców, którzy przyjęli spadek po osobie zmarłej.
