Nabycie spadku zawsze wiąże się z wieloma formalnościami, o których powinien pamiętać każdy spadkobierca. Dotyczy to także kwestii podatkowych. Co ciekawe odnosi się to również do nabycia tzw. pustego spadku. Warto zatem już teraz dowiedzieć się, jakie formalności podatkowe przy nabyciu spadku należy dopełnić, aby uniknąć odpowiedzialności skarbowej.
2 rodzaje sposobów nabycia spadku
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, spadkobierca ma dwie możliwości nabycia spadku:
- wprost – bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe,
- z dobrodziejstwem inwentarza – z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wysokości stanu czynnego spadku.
Niezależnie od sposobu nabycia spadku, każdy spadkobierca, który zdecyduje się przyjąć majątek po zmarłej osobie, musi pamiętać o obowiązku złożenia stosownego zeznania lub zawiadomienia podatkowego.
Obowiązek podatkowy powstaje przy tym niezależnie od tego, czy spadek został nabyty w drodze dziedziczenia testamentowego, czy ustawowego.
Jedyną możliwością uniknięcia załatwiania formalności skarbowych związanych ze spadkiem jest jego odrzucenie. Innymi słowy, jeśli osoba powołana do dziedziczenia nie chce nabyć majątku spadkodawcy i skutecznie dokona odrzucenia spadku, nie będzie musiała załatwiać żadnych formalności z urzędem skarbowym.
Formalności podatkowe przy nabyciu spadku - zgłoszenie w urzędzie skarbowym
Każde nabycie spadku powoduje konieczność zgłoszenia tego faktu we właściwym urzędzie skarbowym. Decydującym momentem przy takim obowiązku jest chwila oficjalnego stwierdzenia praw do spadku. Może ona nastąpić na dwa różne sposoby:
- poprzez uzyskanie prawomocnego postanowienia w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po określonej osobie,
- poprzez sporządzenie i zarejestrowanie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia.
W praktyce nabycie spadku z mocy samych przepisów prawa tzn. wskutek braku złożenia oświadczenia o nabyciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od chwili uzyskania informacji o tytule powołania do spadku, nie powoduje oficjalnego stwierdzenia nabycia praw do spadku. Tego rodzaju zdarzenie nie wywołuje więc obowiązku podatkowego – zrobi to dopiero prawomocnie zakończone postępowanie sądowe lub wizyta w kancelarii notarialnej, podczas której sporządzimy APD.
Przykład 1.
Spadkodawca pozostawił po sobie majątek w postaci domu i oszczędności. Do spadku powołał jedyną córkę – nabyła ona spadek automatycznie, ponieważ nie składała żadnych oświadczeń spadkowych (zadecydowała, że przyjmie spadek i nie będzie go odrzucała). Postępowanie spadkowe stwierdzające jej prawa do majątku po ojcu zostało jednak wytoczone po 4 latach od śmierci spadkodawcy. Dopiero po uzyskaniu prawomocnego postanowienia sądowego w tym przedmiocie, córka będzie zobowiązana uregulować w odpowiednim terminie swoje zobowiązania podatkowe z tytułu dziedziczenia. Gdyby prawa do spadku zostały stwierdzone wcześniej – np. miesiąc po śmierci ojca, to obowiązek podatkowy powstałby wcześniej, z chwilą oficjalnego uregulowania kwestii dziedziczenia.
Termin na zgłoszenie nabycia spadku w urzędzie
Spadkobierca, który zdecydował się nabyć spadek i otrzymał sądowe lub notarialne potwierdzenie tego faktu, zobowiązany jest do zawiadomienia właściwego urzędu skarbowego. Aby uniknąć kar finansowych za opieszałość, należy tego dokonać w ściśle wyznaczonym terminie.
Nabycie spadku powinno zostać zgłoszone w ciągu 6 miesięcy od chwili uprawomocnienia się postanowienia sądowego w sprawie stwierdzenia nabycia spadku albo uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia – dotyczy to jednak osób zwolnionych od podatku. Spadkobiercy, którzy będą musieli zapłacić podatek, mają miesięczny termin na zgłoszenie nabycia spadku i rozliczenie podatku.
Obowiązek podatkowy dotyczy tzw. pustych spadków oraz spadkobierców, zwolnionych od obowiązku płacenia podatku. Puste spadki to takie, w których nie ma ani jednego aktywa majątkowego. Mogą przy tym istnieć zobowiązania spadkodawcy. Z kolei zwolnienie podatkowe obejmuje spadkobierców znajdujących się w kręgu najbliższej rodziny spadkobiercy, tzn. jego:
- małżonka,
- zstępnych,
- wstępnych,
- pasierba,
- rodzeństwo,
- ojczyma,
- macochę.
Skutek niezgłoszenia informacji o nabytym spadku
Jeśli spadkobierca, nawet zwolniony od podatku z tytułu nabycia spadku, zapomni poinformować urząd skarbowy o dziedziczeniu we właściwym terminie, naraża się na odpowiedzialność skarbową. W przypadku osób, którym przysługuje zwolnienie podatkowe, brak zgłoszenia powoduje konieczność późniejszej zapłaty podatku – im dłużej będzie trwała zwłoka, tym większy podatek zostanie naliczony (ponieważ uwzględnia się odsetki za opóźnienie, a także ewentualne kary finansowe).
W przypadku pustych spadków problem jest dużo mniejszy – urząd co prawda wezwie spadkobiercę do złożenia stosownej deklaracji podatkowej, jednak w praktyce nie zapłaci on żadnego podatku (ponieważ nie ma możliwości naliczenia podatku od zerowej wartości spadku).
Najgorszą sytuację mają osoby, które nie zgłosiły nabycia spadku do urzędu skarbowego, a nabyły majątek o ogromnej wartości. Im cenniejszy spadek, tym większy przyjdzie zapłacić podatek. Przy uwzględnieniu kar za zwłokę i odsetek od niezapłaconego w terminie podatku, kwota obciążająca spadkobiercę może być naprawdę spora.
Czy urząd skarbowy wie o nabyciu spadku?
Wiele osób mylnie sądzi, że urząd skarbowy nigdy nie dowie się o nabyciu spadku i jest to skuteczny sposób na uniknięcie zapłaty podatku. Od momentu oficjalnego stwierdzenia praw do spadku, taka sytuacja nie jest jednak możliwa – zarówno sądy, jak i notariusze mają obowiązek poinformować właściwy urząd skarbowy o fakcie nabycia spadku przez daną osobę. W tym celu wysyłają odpisy postanowień sądowych lub wypisy aktów poświadczenia dziedziczenia naczelnikom US. Spadkobierca, który skutecznie nabędzie spadek, nie ukryje się zatem przed urzędem skarbowym.
Jak i gdzie zgłosić fakt nabycia spadku?
Nabycie spadku każdorazowo zgłaszane jest poprzez wypełnienie i wysłanie formularza podatkowego SD-3. Przypomina on w dużej części inne formularze podatkowe.
Problemem może być ustalenie właściwego miejscowo urzędu skarbowego, do którego należy złożyć powyższą deklarację. Kłopoty pojawiają się najczęściej, gdy do spadku wchodzi szereg różnych składników majątkowych, w tym nieruchomości położonych na terenie całego kraju.
Co do zasady deklaracja SD-3 powinna być złożona do urzędu skarbowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której do spadku wejdzie nieruchomość lub prawa zależne od nieruchomości (użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub użytkowego, prawo do wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej, służebność lub nieodpłatne użytkowanie). W tym przypadku odpowiednim będzie urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce położenia danej nieruchomości.
Co jednak jeśli nieruchomości spadkowe rozmieszczone są w całym kraju? Deklarację podatkową należy złożyć do urzędu skarbowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Konieczność zgłoszenia nabycia spadku
Nabycie spadku i oficjalne potwierdzenie praw do masy majątkowej po zmarłym zawsze powoduje konieczność zgłoszenia tego faktu do właściwego urzędu skarbowego. Nie ma przy tym znaczenia czy prawa do spadku zostały potwierdzone na drodze sądowej, czy w kancelarii notarialnej.
Formalności podatkowe przy nabyciu spadku pojawiają się zarówno, gdy nabyliśmy pusty spadek, jak i masę, w skład której wchodzą same długi. Dotyczy to także osób zwolnionych z obowiązku zapłaty podatku.
Spadkobiercy mają krótki termin na złożenie deklaracji SD-3. Wynosi on 1 miesiąc w przypadku osób, które będą musiały zapłacić podatek. Zwłoka każdorazowo powoduje naliczenie odsetek od zaległego podatku, a czasami także dodatkowych kar finansowych. Ważne przy tym jest, że nie ma możliwości wnioskować o przywrócenie terminu na złożenie wspomnianej deklaracji podatkowej – jeśli spadkobierca spóźni się z zeznaniem, nic się już nie da zrobić.
Należy pamiętać, że formalności podatkowe przy nabyciu spadku powstają z mocy samego prawa – urząd skarbowy jest na bieżąco informowany przez sądy i notariuszy o faktach nabycia mas spadkowych w całym kraju. Nie zastępuje to jednak obowiązku osobistego złożenia deklaracji podatkowej przez spadkobiercę.
