Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mogą popaść w kłopoty finansowe, czego skutkiem jest brak regulacji zobowiązań publicznoprawnych. Jedną z możliwości wygaśnięcia zaległości publicznoprawnych jest ich przedawnienie. Jak przebiega zawieszenie biegu przedawnienia? Sprawdzamy poniżej.
Czym jest przedawnienie zaległości podatkowych?
Zgodnie z art. 59 § 1 pkt. 9 ustawy Ordynacja podatkowa zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek przedawnienia.
Zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Istotą przedawnienia uregulowanego w art. 70 Ordynacji podatkowej jest to, że na skutek upływu czasu zobowiązanie podatkowe wygasa z mocy prawa, czyli przestaje istnieć. Instytucja przedawnienia charakteryzuje się tym, że w odniesieniu do okresu, który uległ przedawnieniu, nie mogą być dokonywane żadne czynności zwiększające lub zmniejszające zobowiązanie podatkowe. Podatnik nie jest również zobowiązany do posiadania dokumentów oraz ewidencji prowadzonych dla celów rozliczania podatku za okresy, które uległy przedawnieniu. Należy podkreślić, iż przedawnienie zobowiązań podatkowych dotyczy wszystkich zobowiązań, bez względu na sposób ich powstania. Tym samym przedawnieniu podlegają zarówno zobowiązania powstałe po doręczeniu decyzji ustalającej, jak i zobowiązania powstające z mocy prawa.
W powyższym przepisie określony jest jeden termin przedawnienia, który wynosi 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Należy podkreślić, iż termin ten nie może być odroczony przez organ podatkowy (patrz art. 48 Ordynacji podatkowej). Ponadto termin przedawnienia nie może być przedłużony przez Ministra Finansów (patrz art. 50 Ordynacji podatkowej).
Zawieszenie lub przerwanie terminu przedawnienia – kiedy może nastąpić?
W myśl art. 70 § 2 Ordynacji podatkowej bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- od dnia wydania decyzji, o których mowa w art. 67a § 1 pkt 1 lub 2, do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatniej raty ukończeniu zaległości podatkowej,
- od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, do dnia upływu przedłużonego terminu.
Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o postępowania upadłościowego (patrz art. 70 § 3 Ordynacji podatkowej).
W świetle art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej bieg terminu przedawnienia zostaje również przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.
W myśl art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego zostaje również zawieszony z dniem:
- wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania;
- wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania;
- wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
- doręczenia postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia, o którym mowa w art. 33d § 2 lub doręczenia zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
- doręczenia zawiadomienia o przystąpieniu do zabezpieczenia w przypadkach określonych w art. 32a § 3 i art. 35 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Zawieszenie biegu przedawnienia - zawiadomienie podatnika
Zgodnie z art. 70c Ordynacji podatkowej organ podatkowy właściwy w sprawie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, zawiadamia podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w przypadku, o którym mowa w art. 70 § 6 pkt 1, najpóźniej z upływem terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 70 § 1, oraz o rozpoczęciu lub dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia.
W Ordynacji podatkowej nie wprowadzono jednoznacznego przepisu prawa, określającego wprost, w jaki sposób ma zostać zrealizowany obowiązek poinformowania podatnika wynikający z art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Tym samym brak jednoznaczności przepisu powodowało liczne spory podatników z organami podatkowymi. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt P 30/11) Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że:
„(...) zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wymaga, żeby podatnik wiedział, czy jego zobowiązanie podatkowe przedawniło się, czy nie. W gestii ustawodawcy pozostaje natomiast wybór instrumentów, które to zapewnią”.
Powyższy wyrok w sposób jednoznaczny pokazuje, iż podatnik powinien zostać powiadomiony o zawieszeniu, jednak wybór instrumentów pozostawia się ustawodawcy.
Obecnie przeważa liberalna linia orzecznicza sądu co do art. 70c. Stanowi ona, iż z samego pisma nie muszą wynikać wszystkie informacje pozwalające na ustalenie, czy zaistniała przesłanka aby nastąpiło zawieszenie biegu przedawnienia – musi jednak wynikać do kiedy ta przesłanka zaistniała. Tak dzieje się w przypadku, gdy podatnik wiedział o przesłance zawieszenia postępowania. Tym samym wystarczy, aby organ poinformował podatnika, od kiedy zaistniała przesłanka zawieszenia postępowania.
Powyższe potwierdza uchwała z dnia 18 czerwca 2018 roku (sygn. I FPS 1/18):
„Zawiadomienie podatnika dokonane na podstawie art. 70c O.p. informujące, że z określonym co do daty dniem "na skutek przesłanki z art. 70 § 6 pkt 1 O.p." nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego podatnika za wskazany okres rozliczeniowy, może być zatem postrzegane jako minimum czyniące zadość przywołanemu wyżej standardowi konstytucyjnemu. W ten sposób podatnik uzyskuje bowiem wiedzę, że według organu podatkowego, jego zobowiązanie podatkowe nie ulegnie przedawnieniu z powodu przyczyny tkwiącej w art. 70 § 6 pkt 1 O.p., czyli właśnie ze względu na wszczęcie postępowania dotyczącego podejrzenia popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego związanego z niewykonaniem tego zobowiązania. Od momentu zatem powiadomienia podatnika o fakcie zawieszenia biegu terminu przedawnienia na skutek wystąpienia przyczyny opisanej w art. 70 § 6 pkt 1 O.p., przestaje po stronie podatnika istnieć stan niepewności co do tego, czy jego zobowiązanie podatkowe się przedawniło, czy nie. Innymi słowy - jak trafnie zauważono to w jednym z wyroków poświęconych rozstrzyganemu zagadnieniu prawnemu - z chwilą doręczenia takiego zawiadomienia obiektywnie przestaje istnieć " (...) stan nieświadomości podatnika" - eksponowany przez Trybunał na tle art. 2 Konstytucji RP - co do wystąpienia przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego przewidzianej w art. 70 § 1 pkt 6 O.p”.
