W miarę zmian zachodzących w otoczeniu, w którym funkcjonuje pracodawca, otwierają się różnego rodzaju możliwości w zakresie unowocześniania warunków, na jakich współpracują ze sobą strony stosunku pracy. Jedną z nich jest pojawienie się nowego elementu szeroko rozumianego rynku finansowego, jakim są kryptowaluty. Warto więc zastanowić się, czy wynagrodzenie w kryptowalutach za pracę jest możliwe. O tym w poniższym artykule.
Wypłata wynagrodzenia za pracę – podstawowy obowiązek pracodawcy
Stosunek pracy ma charakter wzajemny – każda z jego dwóch stron udziela pewnych świadczeń drugiej:
- pracownik wykonuje pracę określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę;
- pracodawca zatrudnia pracownika i w zamian za świadczoną pracę wypłaca mu wynagrodzenie (art. 22 § 1 Kodeksu pracy).
Jak stanowi art. 13 Kodeksu pracy, pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenie godziwe to wynagrodzenie należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 2 czerwca 2021 roku, III AUa 127/18).
Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej realizacji, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. W celu określenia wynagrodzenia za pracę ustala się wysokość oraz zasady przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, a także innych (dodatkowych) składników wynagrodzenia, jeżeli zostały one przewidziane z tytułu wykonywania określonej pracy (art. 78 Kodeksu pracy).
Warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą ustala się w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub w umowie o pracę, na zasadach określonych w art. 771–773 Kodeksu pracy.
Termin wypłaty wynagrodzenia
Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie. Wynagrodzenie płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym. Składniki wynagrodzenia za pracę, przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, wypłaca się z dołu w terminach określonych w przepisach prawa pracy. Pracodawca, na żądanie pracownika, jest obowiązany udostępnić do wglądu dokumenty, na podstawie których zostało obliczone jego wynagrodzenie (art. 85 Kodeksu pracy).
Forma i sposób wypłaty wynagrodzenia
Zgodnie z art. 85 § 1 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy. Z przepisem tym koresponduje art. 1041 § 1 pkt 5 Kodeksu pracy, który stanowi, że regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłaty wynagrodzenia.
W myśl art. 85 § 2 Kodeksu pracy wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej, a częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy. Świadczenia w formie niepieniężnej bywają nazywane zbiorczo deputatami.
a) świadczenia w naturze służyły do osobistego użytku pracownika i jego rodziny i odpowiadały ich interesom,
b) wartość tych świadczeń była wyceniona słusznie i rozsądnie”.
Wynagrodzenie za pracę wypłacane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powinno być zasadniczo wyrażone i wypłacane w walucie polskiej. Jak wynika z art. 358 Kodeksu pracy, który należy stosować w szczególności do wynagrodzenia za pracę, zgodnie z art. 300 Kodeksu pracy, jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może również spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzegają spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. Wartość waluty obcej określa się wtedy według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzegają inaczej.
Forma pieniężna a kryptowaluty
„Pieniądz to powszechny środek płatniczy przyjmowany w zamian za towary i usługi oraz służący do regulacji zobowiązań. Pieniądz pełni w gospodarce trzy podstawowe funkcje:
- Jest powszechnym środkiem wymiany i regulowania zobowiązań.
- Jest jednostką obrachunkową, służącą do wyrażania i porównywania wartości oraz rejestrowania wzajemnych należności i zobowiązań (wszystko łatwiej porównać, jeśli wyrazi się to w wartości pieniężnej).
- Służy do przechowywania wartości w czasie.
Współcześnie rolę pieniądza pełnią przede wszystkim środki zgromadzone na rachunkach i lokatach bankowych oraz gotówka w obiegu. Na gotówkę w obiegu składają się banknoty i monety (tzw. znaki pieniężne) emitowane przez bank centralny. W Polsce, zgodnie z Konstytucją RP, jedyną instytucją, której przysługuje prawo emisji znaków pieniężnych, jest Narodowy Bank Polski. Emitowane przez NBP banknoty i monety są prawnym środkiem płatniczym w Polsce, co oznacza, że są używane i powszechnie akceptowane przy dokonywaniu płatności na terenie Polski” [Czym jest pieniądz i jak powstaje?, https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/edukacja/zasoby/broszury/pieniadz.html].
Kryptowaluty, nazywane też „walutami” wirtualnymi, nie są emitowane ani gwarantowane przez NBP, nie są prawnym środkiem płatniczym ani walutą, nie mogą być wykorzystane do spłaty zobowiązań podatkowych i nie spełniają kryterium powszechnej akceptowalności w punktach handlowo-usługowych (por. komunikat NBP na stronie https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/aktualnosci/wiadomosci_2017/uwazaj–kryptowaluty.html).
Zatem skoro nie można ich uznać za pieniądz, to ewentualna wypłata wynagrodzenia w kryptowalutach nie jest wypłatą w formie pieniężnej.
Część wynagrodzenia w kryptowalutach
Jak wcześniej wskazano, art. 85 § 2 Kodeksu pracy dopuszcza możliwość częściowego spełnienia wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna, ale tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy. Obecnie przepisy rangi ustawowej takiej możliwości nie przewidują, jednak może ona zostać zapisana w postanowieniach układu zbiorowego pracy (i, jak się wydaje, również w regulaminie wynagradzania). Wtedy wypłata części wynagrodzenia w formie innej niż pieniężna (tu w postaci kryptowalut) będzie mogła mieć zastosowanie. Pracodawca powinien wówczas zadbać o to, aby warunki wynagradzania kryptowalutami zostały ustalone w układzie zbiorowym pracy (regulaminie wynagradzania), przy czym należy je ustalić w zakresie i w sposób umożliwiający określanie, na ich podstawie, indywidualnych warunków umów o pracę dotyczących wynagradzania kryptowalutami.
Podstawową formą wynagrodzenia za pracę jest pieniądz. Inne opcje mają charakter uzupełniający. Istotne znaczenie ma to, aby pracodawca, decydując się na korzystanie z nich (w tym np. z kryptowalut), uwzględniał oczekiwania pracowników, aby nie osłabić motywacyjnej funkcji, jaką może pełnić wynagrodzenie.
