Do wejścia w życie ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (Dz.U. z 2016 r. poz. 2255) (dalej: “Ustawa nowelizująca”) tj. do dnia 1 stycznia 2017 r. nie było jasnych przepisów dotyczących prokury, w szczególności prokury łącznej niewłaściwej. Na tym tle powstały rozbieżności w praktyce sądów rejestrowych. Jak obecnie kształtuje się instytucja prokury? Na jakich zasadach działa prokura łączna? Przeczytaj w naszym artykule!
Czym jest prokura?
Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Prokura nie obejmuje jednak czynności w zakresie zbycia przedsiębiorstwa, dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania oraz do zbywania i obciążania nieruchomości.
Prokura jest zatem często stosowaną w praktyce instytucją mającą na celu odciążenie zarządu czy wspólników uprawnionych do reprezentacji spółki w zakresie standardowych czynności zwykłego zarządu.
Czym jest prokura łączna i jakie ma uprawnienia?
Kodeks cywilny przed wejściem w życie Ustawy nowelizującej wyróżniał zasadniczo trzy rodzaje prokury:
-
samoistną – uprawniającą do samodzielnej reprezentacji;
-
oddziałową – umocowującą do działania w określonym zakresie spraw;
-
łączną.
Prokura łączna wpisana do Kodeksu cywilnego przed wejściem w życie Ustawy nowelizującej to:
-
prokura łączna uprawniająca do działania wyłącznie wraz z drugim prokurentem;
-
prokura łączna uprawniająca do działania z drugim prokurentem oraz jednocześnie z członkiem zarządu lub wspólnikiem spółki.
Nowym rodzajem prokury w Kodeksie cywilnym po wejściu w życie Ustawy nowelizującej jest natomiast prokura łączna niewłaściwa. Zgodnie z art. 1094 § 11 Kodeksu cywilnego prokura może obejmować umocowanie także albo wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej. Zatem po nowelizacji możliwa jest również opcja prokurent + wspólnik/członek zarządu spółki.
Spór przed nowelizacją i uchwała SN
Przed nowelizacją miał miejsce spór niepozostający bez znaczenia dla stosowania obecnych norm, gdyż nie ma jasnych przepisów intertemporalnych wskazujących, czy nowelizacja ma zastosowanie także do już udzielonej prokury.
Zgodnie z kontrowersyjną Uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 30 stycznia 2015 r., III CZP 34/14, zasadne są: (…) argumenty przemawiają za przyjęciem, że nie jest dopuszczalny wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu. Brak podstaw dla ustanowienia takiej prokury, gdyż nie przewidują jej przepisy KC o prokurze, a ponadto taka prokura byłaby sprzeczna z podstawową zasadą reprezentacji osób prawnych, określoną w art. 38 KC. Mając powyższe na względzie należy uznać, że wpisy w Krajowym Rejestrze Sądowym prokury jednoosobowej określanej jako prokura łączna z członkiem zarządu, powinny zostać wykreślone. Podstawę do ich wykreślenia stanowi art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1203 ze zm.).
Na gruncie powyższej, szeroko krytykowanej uchwały Sądu Najwyższego, uznano zatem, że udzielenie prokury łącznej niewłaściwej jest niedopuszczalne. Takie rozumienie przepisów było jednak sprzeczne z powszechną praktyką obrotu prawnego. Niemniej jednak sądy rejestrowe musiały brać pod uwagę takie stanowisko SN.
Czy podobnie powinniśmy podchodzić do nowelizacji i prokury udzielonej przed wejściem w życie przepisów? Wydaje się, że dla pewności w przypadku prokury łącznej niewłaściwej udzielonej przed styczniem 2017 r. rekomendowane byłoby zaktualizowanie (dostosowanie i uzupełnienie opisu) wpisu w KRS zgodnie z nowymi przepisami przed dokonaniem czynności przez prokurenta. Może się bowiem pojawić wątpliwość, czy prokura udzielona w okresie jej niedopuszczalności i niezaktualizowana jest zgodna z prawem i skuteczna. Takie głosy pojawiają się również w doktrynie, która wskazuje między innymi, że: (…) interpretacja obowiązujących przepisów dokonana zgodnie z zasadą niedziałania prawa wstecz prowadzi do wniosku, że skoro przed nowelizacją nie było podstaw prawnych do udzielania prokur łącznych niewłaściwych, to prokury te nie zostały wówczas skutecznie udzielone. [J. Grykiel, Prokura łączna po nowelizacji, Legalis]
