Czym jest tajemnica skarbowa i jakie dane chroni?

W obecnej rzeczywistości cyfrowej wymiana i ochrona danych nabiera nowego wymiaru. Nie chodzi tu jednak tylko o techniczną stronę zabezpieczenia, ale również o aspekt prawny. Ochrona danych, a w szczególności danych osobowych, jest regulowana wieloma aktami prawnymi, począwszy od Konstytucji RP, poprzez nowo wprowadzone przepisy RODO, a kończąc na tak szczegółowych unormowaniach, jakimi są przepisy dotyczące tajemnicy skarbowej ujęte w Ordynacji podatkowej.
Z praktycznego punktu widzenia na przepisy regulujące tajemnicę skarbową należy spojrzeć przez pryzmat tego, co podlega ochronie (zakres przedmiotowy) oraz kto jest zobowiązany do zachowania tajemnicy (zakres podmiotowy). Sprawdź kogo obejmuje tajemnica skarbowa.

Jaki wpływ na tajemnicę skarbową ma RODO?

Objęcie określonych danych tajemnicą skarbową stanowi regulację szczególną w stosunku do przepisów dotyczących ochrony danych osobowych. Dlatego też niedawno wprowadzone regulacje zawarte w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz. Urz. L/119 z 04.05.2016 r.) nie wyłączają obowiązku stosowania przepisów o tajemnicy skarbowej. Zatem regulacje RODO dotyczące ochrony danych osobowych nie zwalniają podatnika z podawania obowiązkowych danych wymaganych przepisami podatkowymi. W związku z dokonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi jest on nadal obowiązany wykazywać np. w stosownych rejestrach VAT oraz plikach JPK dane np. odbiorców towarów. Okoliczności tej nie zmieniają przepisy RODO.

Tajemnica skarbowa - zakres przedmiotowy 

Zgodnie z treścią art. 293 § 1 i 2 Ordynacji podatkowejtajemnica skarbowa obejmuje indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów.

Przez deklarację rozumie się, zgodnie z art. 3 pkt 5 Ordynacji podatkowej, zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci.

Przykład 1.

Zarejestrowany podatnik podatku od towarów i usług składa do urzędu skarbowego comiesięczne deklaracje VAT-7, w których wykazuje zarówno dane związane z rozliczeniem podatkowym, jak i dane dotyczące m.in. nazwy firmy, adresu itp. Ponadto ten sam podatnik jako osoba fizyczna składa roczne rozliczenie na druku PIT-37, w którym podaje podobne informacje, lecz dotyczące jego dochodów osobistych. Tajemnica skarbowa obejmuje informacje zawarte na obu rodzajach formularzy, gdyż mianem deklaracji art. 3 pkt 5 Ordynacji podatkowej obejmuje również zeznania, czyli m.in. zeznanie PIT-37.

Ponadto, jak wskazuje art. 293. § 2 Ordynacji podatkowej, tajemnica skarbowa obejmuje również dane zawarte w:

1. "informacjach podatkowych przekazywanych organom podatkowym przez podmioty inne niż wymienione w § 1;

2. aktach dokumentujących czynności sprawdzające;

3. aktach postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej oraz aktach postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe;

4. dokumentacji rachunkowej organu podatkowego;

5. informacjach uzyskanych przez organy Krajowej Administracji Skarbowej z banków oraz z innych źródeł niż wymienione w § 1 lub w pkt 1;

6. informacjach uzyskanych w toku postępowania w sprawie zawarcia porozumień, o których mowa w dziale IIa;

7. aktach dokumentujących kontrolę, o której mowa w rozdziale 9 działu III Ustawy z dnia 9 marca 2017 roku o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami;

8. informacjach o wynikach analizy ryzyka, o której mowa w art. 119zn § 1 oraz innych informacjach i dokumentach, o których mowa w dziale IIIB."

Tajemnica skarbowa - zakres podmiotowy 

Z kolei do przestrzegania tajemnicy skarbowej zgodnie z art. 294 § 1 Ordynacji podatkowej obowiązani są:

1. "pracownicy izb administracji skarbowej;

2. funkcjonariusze;

3. pracownicy Krajowej Informacji Skarbowej;

4. wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta, marszałek województwa oraz pracownicy urzędów ich obsługujących;

5. członkowie samorządowych kolegiów odwoławczych, a także pracownicy biur tych kolegiów;

6. minister właściwy do spraw finansów publicznych oraz pracownicy Ministerstwa Finansów;

7. Szef Krajowej Administracji Skarbowej;

8. osoby odbywające staż, praktykę zawodową lub studencką w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych, lub w innych organach podatkowych;

9. przedstawiciele obcej władzy przebywający w siedzibach organów podatkowych, obecni w toku postępowania podatkowego lub obecni w toku czynności kontrolnych, w związku z wymianą informacji;

10. członkowie Rady."

Ochrona tajemnicy skarbowej – jakie jest orzecznictwo sądów administracyjnych?

W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, iż w wymiarze procesowym zakres tajemnicy skarbowej wynika z samej ustawy – z mocy prawa – i jest niezależny od decyzji organu. Bez względu na dokonanie (czy brak dokonania) stosownych uwag na dokumentach (np. oznaczeniu dokumentów stosowną pieczątką i adnotacją) określone dane są chronione z mocy prawa i z mocy prawa, osoby mające kontakt z zawartymi w nich danymi zobowiązane są do zachowania tajemnicy skarbowej, będącej tajemnicą służbową (…).

Opatrzenie stosowną klauzulą dokumentów jest jedynie czynnością o charakterze deklaratoryjnym - potwierdzającym cechę, wynikającą z ustawy. Brak nadania stosownej klauzuli, czyli brak opatrzenia pieczęcią nie powoduje, że dane zawarte w aktach przestają być chronione, a osoby mające z nimi styczność przestają być zobowiązane do zachowania tych informacji dla siebie. (zob. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 września 2013 roku, II FSK 1271/13).

Zakres tajemnicy skarbowej należy zatem rozumieć możliwie szeroko. Z tego względu obowiązek zachowania tajemnicy skarbowej rozciąga się na wszystkie osoby, mające styczność z danymi, pozwalającymi na skonkretyzowanie obowiązku podatkowego. Niezachowanie tajemnicy skarbowej związane jest z poniesieniem odpowiedzialności karnej, o czym osoby, mające styczność z danymi objętymi taką tajemnicą, są poinformowane. 

Tajemnica skarbowa - czy podatnik jest zobowiązany do jej zachowania?

Tajemnicą skarbową nie jest natomiast związana osoba, której dotyczą informacje objęte taką ochroną. Zarówno podatnik, jak i płatnik czy inkasent mogą ujawniać dane w zakresie związanym z ochroną ich prywatności. Dlatego też dostęp do takich danych mogą mieć pełnomocnicy tych podmiotów. Nie ma też przeszkód, aby te podmioty upubliczniły dotyczące ich dane, mimo objęcia ich tajemnicą skarbową. Tajemnica skarbowa służy bowiem ochronie ich praw, wyznaczanie więc zakresu tej ochrony uzależnione jest od ich woli. Osoby te jednak nie mogą zwolnić z obowiązku przestrzegania tajemnicy podmiotów do tego zobowiązanych, mogą natomiast osobiście lub też za pośrednictwem ustanowionych pełnomocników ujawniać dotyczące ich dane.