Emerytura dla osoby pracującej w innym państwie UE

Przez całe życie pracujemy na należną nam emeryturę. Czasami losy zawodowe przebiegają w ten sposób, że pracownik nie tylko pracuje w Polsce, ale również w innym kraju Unii Europejskiej. W określonych przypadkach okres pracy poza Polską będzie się zaliczać do przyznania pracownikowi świadczenia emerytalnego. Czy emerytura dla osoby pracującej w innym państwie UE jest możliwa?

Emerytura z ZUS-u na starych zasadach

Otrzymanie emerytury w Polsce, którą wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jest uzależnione przede wszystkim od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Okresy składkowe i okresy nieskładkowe

Okres ubezpieczenia obejmuje okresy składkowe i nieskładkowe. Okresami składkowymi są m.in.:

1. okresy ubezpieczenia;
2. okresy zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych;
3. okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby;
4. okresy działalności kombatanckiej;
5. okresy pełnionej w Polsce służby: w Policji (Milicji Obywatelskiej), w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, w Straży Granicznej, w Służbie Więziennej, w Państwowej Straży Pożarnej, w Służbie Celnej, w Biurze Ochrony Rządu;
6. okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego;
7. okresy osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po 31 grudnia 1956 roku za działalność polityczną.

Okresy nieskładkowe to m.in.:

1. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy;
2. okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego chorobowego lub opiekuńczego;
3. okresy pobierania świadczenia rehabilitacyjnego;
4. okresy pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu;
5. okresy niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie przepisów kp, zostało wypłacone odszkodowanie;
6. okresy nauki w szkole wyższej na 1 kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów;
7. okresy studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu;
8. okresy pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego;
9. okresy udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia.

Wątpliwość może wzbudzać czy okres pracy i ubezpieczenia w innym państwie UE traktowany będzie jako okres ubezpieczeniowy w przypadku osób nabywających prawo do emerytury na tzw. starych zasadach.

Przykład 1.

Pani Irena urodziła się w 1947 roku. Jej udokumentowane okresy ubezpieczenia w Polsce wynosiły 5 lat. W jej przypadku okres ubezpieczenia w Polsce jest zbyt krótki, aby otrzymała emeryturę. Pani Irena pracowała też 4 lata w Niemczech, 6 lat we Francji i 5 lat w Hiszpanii. Do stażu ubezpieczenia pani Ireny zostaną doliczone lata pracy w Niemczech, Francji oraz Hiszpanii, co pozwoli przyznać jej emeryturę z ZUS-u.

Doliczenie okresu zagranicznego a wysokość emerytury

Wysokość emerytury przyznanej na tzw. starych zasadach, będzie wyliczana z uwzględnieniem okresu ubezpieczenia i wysokości zarobków, które stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie w Polsce. 

Gdy do okresu niezbędnego dla ustalenia prawa do emerytury doliczono okres zagraniczny, okres ten będzie miał znaczenie w przypadku obliczenia jej wysokości. Emerytura w sytuacji doliczenia okresu zagranicznego będzie ustalona w wysokości proporcjonalnej uwzględniającej stosunek polskich okresów ubezpieczenia do sumy polskich i zagranicznych okresów ubezpieczenia. Emerytura będzie wypłacana tylko za okresy pracy w Polsce, a za okresy pracy w innym państwie UE płacić będzie to państwo.

Przykład 2.

Pan Roman urodził się w 1946 roku. Pracował w Polsce 13 lat, a następnie 17 lat w Niemczech i 10 lat w Hiszpanii. Łącznie pan Roman posiada 40 lat stażu. Wyliczając emeryturę, ZUS wykorzysta promocję 13/40. Do obliczenia wysokości emerytury mimo posiadania zagranicznych okresów ubezpieczenia brane są pod uwagę wyłącznie zarobki osiągane w Polsce.

Emerytura na nowych zasadach

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku otrzymują emeryturę na tzw. nowych zasadach. W przypadku tych osób, aby otrzymać emeryturę, muszą one spełnić następujące warunki: 

1. osiągnąć wiek emerytalny, który wynosi dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat;
2. mieć opłacone składki na ubezpieczenia społeczne lub emerytalne i rentowe przynajmniej za 1 dzień.

Do obliczenia wysokości emerytury na nowych zasadach sumowaniu podlegają:

• zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne zapisane na indywidualnym koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje emerytura; 
• zwaloryzowany kapitał początkowy ustalony za okresy ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 roku;
• zwaloryzowane kwoty zapisane na subkoncie w ZUS-ie, w tym przeniesione z otwartego funduszu emerytalnego. 

Tak wyliczona kwota jest dzielona przez współczynnik średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim dana osoba przechodzi na emeryturę lub z dnia, w którym osiągnęła ona wiek emerytalny.

Wcześniejsza emerytura a zagraniczne okresy pracy

Ponadto urodzeni po 31 grudnia 1948 roku, którzy pracowali w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, np. górnicy, mogą otrzymać emeryturę wcześniej niż po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. 

Przykład 3.

Pan Jan urodził się w 1961 roku. Pracował 16 lat w Polsce, w tym 12 lat w szczególnych warunkach. Następnie przez 10 lat pracował w Niemczech, również w szczególnych warunkach. Okres jego pracy w szczególnych warunkach w Polsce jest krótszy niż wymagane 15 lat, dlatego doliczony zostanie okres pracy w Niemczech. Po zsumowaniu okresów pracy pan Jan ma 26 lat ogólnego stażu pracy, w tym 22 lata pracy w szczególnych warunkach. Wobec tego mężczyzna spełnia warunki do otrzymania w Polsce wcześniejszej emerytury dla osób pracujących w szczególnych warunkach.

Emerytura dla osoby pracującej w innym państwie UE

Przykład 4.

Pani Krystyna osiągnęła wiek emerytalny 5 miesięcy temu. W lipcu 2022 roku złożyła wniosek o emeryturę. ZUS wypłaci jej emeryturę od lipca 2022 roku, a nie od lutego 2022 roku. 

Przykład 5.

Pani Anna ma 61 lat. Pracuje w Polsce i stara się o emeryturę. ZUS wypłaci jej emeryturę, gdy rozwiąże umowę o pracę. Po otrzymaniu emerytury pani Anna może ponownie się zatrudnić się, ale i tak będzie miała prawo do emerytury.

Przykład 6.

Pan Marian ma 67 lat. Prowadzi on w Polsce jednoosobową działalność gospodarczą i stara się o emeryturę. ZUS wypłaci mu emeryturę bez konieczności zamykania prowadzonej działalności gospodarczej.

Wniosek o polską emeryturę w przypadku osób, które pracowały w innym państwie członkowskim, rozpatrzy wyznaczona placówka ZUS w zależności od tego, w którym państwie wnioskodawca ostatnio pracował lub mieszkał. Osoby mieszkające w innym państwie członkowskim wniosek o polską emeryturę mogą złożyć w instytucji ubezpieczeniowej w państwie, w którym zamieszkują.

Na ten moment państwa UE nie stworzyły jednego ponadpaństwowego systemu emerytalnego i rentowego, dlatego też każde państwo członkowskie samodzielnie decyduje o warunkach, które należy spełnić, aby otrzymać świadczenie emerytalne. Osoby pracujące w innych państwach UE mogą otrzymać świadczenia emerytalne wypłacane przez nie po spełnieniu warunków do otrzymania świadczenia obowiązujących w danym państwie. W takim przypadku wniosek o emeryturę trzeba złożyć po osiągnięciu wieku emerytalnego w jednym z państw, w którym wnioskodawca pracował. 

Podsumowując, należy stwierdzić, że aktualnie w określonych wypadkach okresy zatrudnienia poza Polską w innym państwie członkowskim mają znaczenie dla przyznania polskiej emerytury. W większości przypadków nie będą one miały wpływu na polskie świadczenie. Okresy pracy w innym państwie członkowskim mogą jednak powodować nabycie prawa do świadczenia emerytalnego w tym państwie.