Świadczenie emerytalne w Polsce może być wypłacane z ZUS albo KRUS – aby je jednak otrzymać, należy spełnić określone warunki ustawowe. Czy istnieje możliwość uzyskiwania emerytury z obu wskazanych źródeł? Co jest lepsze, emerytura z ZUS czy z KRUS?
Świadczenie emerytalne
Emerytura jest regularnym świadczeniem finansowym (zazwyczaj wypłacanym co miesiąc), które należne jest ubezpieczonemu spełniającemu określone warunki ustawowe. W praktyce wypłacana jest już po zaprzestaniu aktywności pracowniczej, czasami można ją jednak wypacać przy jednoczesnym wykonywaniu drobnych prac (np. zleceń).
Świadczenie emerytalne w Polsce jest najczęściej wypłacane z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Ten pierwszy przypadek znajduje zastosowanie względem wszystkich osób świadczących pozarolniczą działalność gospodarczą lub wykonujących pracę na podstawie oskładkowanych umów (o pracę lub zlecenie). Druga możliwość pojawia się wobec ograniczonej liczby osób – emerytura z KRUS-u jest bowiem możliwa, gdy ubezpieczony jest rolnikiem.
Zarówno ZUS, jak i KRUS są zobligowane do ustalania prawa do świadczeń emerytalnych oraz ich dokładnych wysokości. Robią to, opierając się na danych ubezpieczeniowych uprawnionego do emerytury – decydujące znaczenie ma tutaj wiek takiej osoby oraz posiadane przez nią okresy składkowe.
Emerytura z ZUS
Zdecydowanie największa grupa emerytów w Polsce odbiera swoje świadczenia z ZUS-u. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, prawo do tego rodzaju emerytury obliczanej na nowych zasadach przysługuje osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., tj.:
- kobiecie, która udowodniła okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 20 lat i osiągnęła wiek co najmniej 60 lat,
- mężczyźnie, który udowodnił okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 25 lat i osiągnął wiek co najmniej 65 lat,
które:
- powszechny wiek emerytalny osiągnęły po 31 grudnia 1998 r.,
- po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego wskazanego powyżej kontynuowały ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
- wystąpiły z wnioskiem o emeryturę z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego po 31 grudnia 2008 r.,
- zgłosiły wniosek o obliczenie emerytury według nowych zasad.
Uzyskanie prawa do emerytury z ZUS wymaga złożenia odpowiedniego wniosku o przyznanie takiego świadczenia. Jest on rozpatrywany w ramach postępowania administracyjnego, które kończy się wydaniem decyzji uwzględniającej lub odrzucającej wniosek (od takiej decyzji stronie służy oczywiście odwołanie).
Emerytura z KRUS
KRUS jest organem, który wykonuje zbliżone zadania do ZUS-u, jego odbiorcami są jednak osoby wykonujące zawodową działalność rolniczą. Podstawowym warunkiem ubiegania się o świadczenie z KRUS-u jest zatem prowadzenie gospodarstwa rolnego oraz możliwość udokumentowania opłacania składek na ubezpieczenia społeczne rolników.
W praktyce składki odprowadzane do KRUS-u są znacznie mniejsze niż te, które należy płacić do ZUS-u. Większa emerytura jest kolejnym czynnikiem, który ma zachęcić do wykonywania działalności rolniczej w Polsce.
Co do zasady, emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu (rolnikowi lub jego domownikowi), który spełnia łącznie następujące warunki:
- osiągnął wiek emerytalny, który od 1 października 2017 r. wynosi 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny;
- podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat. Okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu to okres ubezpieczenia społecznego rolników, począwszy od 1 stycznia 1991 r.
Prawo do rolniczego świadczenia emerytalnego uzależnione jest więc także od osiągnięcia konkretnego wieku oraz udowodnienia posiadania okresów składkowych.
Wysokość emerytury z ZUS i KRUS
Składki opłacane do ZUS-u są dużo wyższe niż te, które zobowiązani są uiszczać rolnicy. Od lat temat ten jest kością niezgody pomiędzy przedsiębiorcami, którzy wykonują działalność niezwiązaną z prowadzeniem gospodarstwa rolnego a samymi rolnikami. Czy wysokość świadczeń z KRUS-u i ZUS-u jest również tak zróżnicowana?
Według oficjalnych danych GUS-u przeciętna emerytura w 2020 r. wypłacana z ZUS-u wynosiła 29 694,48 zł rocznie (co daje nam kwotę 2 474,54 zł zł miesięcznie). Z kolei analogiczne świadczenie wypłacane przez KRUS wynosiło w tym czasie 18 983,16 zł (co daje nam kwotę 1 581,93 zł miesięcznie). Wydaje się więc, że informacja o wysokich świadczeniach emerytalnych rolników jest zaledwie mitem.
Pamiętajmy jednak, że powyższe wartości są uogólnieniem, średnią wyciągniętą z najwyższych i najniższych wypłacanych świadczeń emerytalnych. W praktyce wysokość uzyskiwanych emerytur jest z reguły dużo mniejsza od wskazanych kwot miesięcznych (uwzględniając przy tym waloryzację, która odbywała się przez te minione 4 lata).
Czy można otrzymywać emeryturę z ZUS i KRUS jednocześnie?
Zastanówmy się jednak, czy możliwe jest pobieranie świadczeń emerytalnych w jednym czasie z dwóch różnych źródeł – ZUS-u i KRUS-u. Okazuje się, że zbieg prawa do emerytury z dwóch tytułów nie jest rzadkim zjawiskiem. Prawo do pobierania większej liczby emerytur jest w Polsce dopuszczalne, jednak wymaga spełnienia określonych warunków.
Osoby ubezpieczone, urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które w okresie aktywności zawodowej podlegały zarówno ubezpieczeniu społecznemu rolników, jak i powszechnemu systemowi emerytalnemu, mają prawo pobierania jednocześnie świadczeń z obu systemów. Po osiągnięciu wieku emerytalnego osoby te mogą nabyć prawo do emerytury rolniczej, jeżeli podlegały ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników przez okres co najmniej 25 lat, jak również prawo do emerytury powszechnej.
Podstawowym warunkiem, który musi być spełniony, aby można było ubiegać się o wypłatę emerytury z ZUS-u i KRUS-u jednocześnie, jest więc posiadanie odpowiednich okresów składkowych zarówno w ZUS-ie, jak i KRUS-ie.
Pamiętajmy, że brak chociażby jednego okresu składkowego skutecznie uniemożliwi przyznanie emerytury. Przykładowo, wniosek o wypłatę emerytury z KRUS-u może być złożony tylko wtedy, gdy ubiegający się o to świadczenie był ubezpieczony w KRUS-ie przez co najmniej 100 kwartałów (w innym wypadku, wnioski są automatycznie odrzucane).
Wybór pomiędzy emeryturą z ZUS a KRUS
Dopuszczalność jednoczesnego pobierania emerytury z ZUS-u i KRUS-u została więc wyjaśniona. Czy uprawniony do tego świadczenia może jednak wybrać tylko jedno źródło swojego nowego dochodu? Kwestia ta została szczegółowo uregulowana w Ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Zgodnie z zapisami art. 33 powyższego aktu prawnego ubezpieczony co do zasady musi wybrać, z którego świadczenia chce korzystać. Zbieg prawa do emerytury z KRUS-u i ZUS-u warunkuje więc konieczność podjęcia decyzji, skąd wypłacane będzie świadczenie. Oczywiście nie dotyczy to wyjątku, który został szczegółowo omówiony przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej (wtedy mamy prawo do dwóch emerytur jednocześnie).
Okazuje się, że ubezpieczony ma pełne prawo wybrać tę emeryturę, która będzie mu najbardziej odpowiadała. Teoretycznie możliwe jest, że emeryt wybierze niższe świadczenie z ZUS-u niż wyższe oferowane przez KRUS. Żaden z organów nie może podjąć decyzji w tym zakresie za ubezpieczonego.
Przepis art. 33 ust. 2 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników reguluje wyłącznie kwestię zbiegu prawa do świadczenia w sytuacji, w której jedna i ta sama osoba spełnia warunki do przyznania więcej niż jednego świadczenia (emerytury lub renty) z różnych systemów ubezpieczeniowych, przy czym wybór świadczenia należy do sfery autonomii ubezpieczonej/ubezpieczonego uprawnień i nie podlega kontroli organu rentowego i sądów. To znaczy, że nawet jeżeli osoba uprawniona do świadczeń z ubezpieczeń społecznych zażąda wypłaty niższego świadczenia, żądanie to musi zostać uwzględnione. Wobec powyższego nie budzi wątpliwości, że art. 33 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników ma zastosowanie, gdy ubezpieczony nabywa prawo do emerytury lub renty w obu systemach ubezpieczenia społecznego, tj. rolniczym i powszechnym.
Emerytura z ZUS czy KRUS - podsumowanie
Prawo do pobierania świadczenia emerytalnego z ZUS-u i KRUS-u jednocześnie jest możliwe tylko, gdy wnioskodawca urodził się po 31 grudnia 1948 r. oraz w okresie swojej aktywności zawodowej podlegał zarówno ubezpieczeniu społecznemu rolników, jak i powszechnemu systemowi emerytalnemu. W przeciwnym wypadku należy dokonać wyboru pomiędzy świadczeniem oferowanym przez ZUS i KRUS. W każdym wypadku należy jednak spełniać przesłanki ustawowe do otrzymania emerytury – osiągnąć odpowiedni wiek i udowodnić posiadanie odpowiednich okresów składkowych.
