Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/868 z dnia 30 maja 2022 roku w sprawie europejskiego zarządzania danymi i zmieniające rozporządzenie (UE) 2018/1724 wprowadziło szczegółowe regulacje dotyczące tzw. ponownego wykorzystania danych i usług pośrednictwa w zakresie danych. Sprawdź, co mówi europejskie zarządzanie danymi!
Europejskie zarządzanie danymi
Rozporządzenie reguluje:
- warunki ponownego wykorzystywania w Unii niektórych kategorii danych posiadanych przez podmioty sektora publicznego;
- ramy dotyczące zgłaszania i nadzoru w odniesieniu do świadczenia usług pośrednictwa danych;
- ramy dotyczące dobrowolnej rejestracji podmiotów, które gromadzą i przetwarzają dane udostępniane z pobudek altruistycznych oraz
- ramy dotyczące ustanowienia Europejskiej Rady ds. Innowacji w zakresie Danych.
Rozporządzenie odnosi się do danych w rozumieniu cyfrowego odwzorowania działań, faktów lub informacji oraz wszelkie kompilacje takich działań, faktów lub informacji, w tym w formie zapisu dźwiękowego, wizualnego lub audiowizualnego.
Ponowne wykorzystywanie danych
Zasady dotyczące ponownego wykorzystania danych stosuje się do danych posiadanych przez podmioty sektora publicznego, które są chronione ze względu na:
- poufność informacji handlowych, w tym tajemnicę handlową, zawodową i tajemnicę przedsiębiorstwa;
- poufność informacji statystycznych;
- ochronę praw własności intelektualnej osób trzecich lub
- ochronę danych osobowych w zakresie, w jakim dane te wykraczają poza zakres stosowania dyrektywy (UE) 2019/1024.
Podmioty sektora publicznego, które na mocy prawa krajowego są właściwe do udzielania lub odmowy udzielania dostępu do celów ponownego wykorzystywania co najmniej jednej kategorii danych muszą udostępniać publicznie warunki, które muszą zostać spełnione w celu zezwolenia na takie ponowne wykorzystywanie, oraz procedurę występowania z wnioskiem o ponowne wykorzystywanie za pośrednictwem pojedynczego punktu informacyjnego.
Podmioty sektora publicznego zapewniają, zgodnie z prawem Unii i prawem krajowym, aby chroniony charakter danych został zachowany.
W przypadku, gdy nie można zezwolić na ponowne wykorzystywanie danych i nie ma podstawy prawnej do przesłania danych na podstawie rozporządzenia (UE) 2016/679, podmiot sektora publicznego dokłada wszelkich starań zgodnie z prawem Unii i prawem krajowym, by potencjalnym ponownym użytkownikom udzielić pomocy w uzyskiwaniu zgody osób, których dane dotyczą, lub pozwolenia posiadaczy danych – na których prawa i interesy takie ponowne wykorzystywanie może mieć wpływ – oraz – o ile jest to możliwe – bez powodowania nieproporcjonalnie dużego obciążenia dla danego podmiotu sektora publicznego.
W przypadku gdy dane, o które się zwrócono, są uznawane za poufne zgodnie z prawem Unii lub prawem krajowym dotyczącym poufności informacji handlowych lub statystycznych, podmioty sektora publicznego zapewniają, aby w wyniku zezwolenia na ponowne wykorzystywanie nie zostały ujawnione dane poufne.
Opłaty za ponowne wykorzystanie danych
Podmioty sektora publicznego, które zezwalają na ponowne wykorzystywanie kategorii danych, mogą pobierać opłaty za zezwolenie na ponowne wykorzystywanie takich danych.
Podmioty sektora publicznego zapewniają możliwość uiszczania opłat także przez internet za pośrednictwem powszechnie dostępnej transgranicznej usługi płatniczej, bez dyskryminacji ze względu na miejsce prowadzenia działalności przez dostawcę usług płatniczych, miejsce wydania instrumentu płatniczego lub lokalizację rachunku płatniczego w Unii.
Jeżeli podmioty sektora publicznego pobierają opłaty, podejmują one działania mające na celu stwarzanie zachęt do ponownego wykorzystywania kategorii danych do celów niekomercyjnych, takich jak cele badań naukowych, oraz przez MŚP i przedsiębiorstwa typu start-up zgodnie z zasadami pomocy państwa.
W związku z tym podmioty sektora publicznego mogą również udostępniać dane za obniżoną opłatą lub nieodpłatnie, w szczególności MŚP i przedsiębiorstwom typu start-up, społeczeństwu obywatelskiemu oraz placówkom edukacyjnym. W tym celu podmioty sektora publicznego mogą sporządzić wykaz kategorii ponownych użytkowników, którym udostępnia się dane do ponownego wykorzystywania za obniżoną opłatą lub nieodpłatnie. Wykaz ten wraz z kryteriami stosowanymi do jego sporządzenia podaje się do wiadomości publicznej.
Opłaty muszą wynikać z kosztów związanych z prowadzeniem procedur dotyczących wniosków o ponowne wykorzystywanie kategorii danych oraz ograniczać się do niezbędnych kosztów.
Wnioski o ponowne wykorzystanie
O ile zgodnie z prawem krajowym nie zostały określone krótsze terminy, właściwe podmioty sektora publicznego lub właściwe podmioty podejmują decyzję w sprawie wniosku o ponowne wykorzystywanie kategorii danych w terminie dwóch miesięcy od dnia otrzymania wniosku.
W przypadku wyjątkowo obszernych i złożonych wniosków o ponowne wykorzystywanie, termin dwóch tygodni może zostać przedłużony do 30 dni.
W takich przypadkach właściwe podmioty sektora publicznego lub właściwe podmioty powiadamiają jak najszybciej wnioskodawcę o tym, że do przeprowadzenia procedury potrzeba więcej czasu, wraz z uzasadnieniem tego opóźnienia.
Każda osoba fizyczna lub prawna, której bezpośrednio dotyczy decyzja, ma prawo do skutecznego środka zaskarżenia w państwie członkowskim, w którym znajduje się dany podmiot.
Takie prawo do środka zaskarżenia musi zostać ustanowione w prawie krajowym i obejmować możliwość kontroli przez bezstronny podmiot posiadający odpowiednią wiedzę fachową – taki jak krajowy organ ochrony konkurencji, odpowiedni organ regulujący dostęp do dokumentów, organ nadzorczy ustanowiony zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2016/679 lub krajowy organ sądowy – którego decyzje są wiążące dla danego podmiotu sektora publicznego lub właściwego podmiotu.
Wymogi dotyczące usług pośrednictwa danych
Świadczenie usług pośrednictwa danych podlega m.in. następującym warunkom:
- dostawca usług pośrednictwa danych nie może wykorzystywać danych będących przedmiotem świadczonych przez niego usług pośrednictwa danych do celów innych niż oddanie ich do dyspozycji użytkownikom danych, a usługi pośrednictwa danych świadczy poprzez odrębną osobę prawną;
- warunki handlowe, w tym ceny świadczenia usług pośrednictwa danych posiadaczowi danych lub użytkownikowi danych nie mogą być uzależnione od tego, czy posiadacz lub użytkownik danych korzysta z innych usług świadczonych przez tego samego dostawcę usług pośrednictwa danych, ani od tego, w jakim zakresie posiadacz danych lub użytkownik danych korzysta z takich innych usług;
- dane zebrane w odniesieniu do działalności osoby fizycznej lub prawnej w celu świadczenia usługi pośrednictwa danych, w tym dane dotyczące daty, godziny i geolokalizacji, czasu trwania działalności oraz połączeń ustanowionych przez osobę korzystającą z usługi pośrednictwa danych z innymi osobami fizycznymi lub prawnymi, mogą być wykorzystywane wyłącznie do celów rozwoju tej usługi pośrednictwa danych, co może obejmować wykorzystywanie danych do wykrywania oszustw lub na potrzeby cyberbezpieczeństwa; udostępnia się je na żądanie posiadaczom danych;
- dostawca usług pośrednictwa danych ułatwia wymianę danych w formacie, w jakim otrzymuje je od osoby, której dane dotyczą, lub od posiadacza danych, konwertuje te dane do określonych formatów wyłącznie w celu zwiększenia interoperacyjności w obrębie sektorów i między sektorami lub na wniosek użytkownika danych lub w przypadku, gdy jest to wymagane przez prawo Unii, lub w celu zapewnienia harmonizacji z międzynarodowymi lub europejskimi standardami danych, oraz oferuje osobom, których dane dotyczą, lub posiadaczom danych możliwość rezygnacji z tych konwersji, chyba że taka konwersja jest wymagana przez prawo Unii;
- usługi pośrednictwa danych mogą obejmować oferowanie posiadaczom danych lub osobom, których dane dotyczą, dodatkowych specjalnych narzędzi i usług ułatwiających wymianę danych, takich jak tymczasowe przechowywanie, kuratorstwo, konwersja, anonimizacja i pseudonimizacja; przy czym z tych narzędzi korzysta się wyłącznie na wyraźny wniosek lub za zgodą posiadacza danych lub osoby, której dane dotyczą, a narzędzia osób trzecich oferowane w tym kontekście nie mogą wykorzystywać danych do innych celów;
- dostawca usług pośrednictwa danych zapewnia, aby procedura dostępu do usługi była sprawiedliwa, przejrzysta i niedyskryminująca zarówno dla osób, których dane dotyczą, jak i posiadaczy danych, a także użytkowników danych, w tym w odniesieniu do cen i warunków świadczenia usługi;
- dostawca usług pośrednictwa danych wprowadza procedury mające na celu zapobieganie praktykom stanowiącym oszustwo lub nadużycie w odniesieniu do podmiotów ubiegających się o dostęp za pomocą jego usług pośrednictwa danych;
- dostawca usług pośrednictwa danych zapewnia w przypadku niewypłacalności odpowiednią ciągłość świadczenia swoich usług pośrednictwa danych, a w przypadku gdy takie usługi pośrednictwa danych zapewniają przechowywanie danych, wprowadza mechanizmy umożliwiające posiadaczom danych i użytkownikom danych uzyskanie dostępu do ich danych, ich przekazywanie lub pobieranie, a w przypadku świadczenia takich usług pośrednictwa danych między osobami, których dane dotyczą, a użytkownikami danych umożliwiające osobom, których dane dotyczą, wykonywanie przysługujących im praw.
