Podatek dochodowy od osób prawnych w księgach rachunkowych

Podatek dochodowy od osób prawnych jest obowiązkiem podatników, którzy są zobowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Należy w nich ujmować zdarzenia gospodarcze, co oznacza, że również kwoty rocznego podatku oraz zaliczki powinny być w odpowiedni sposób zewidencjonowane. W poniższym artykule zajmiemy się właśnie tym zagadnieniem.

Podatek dochodowy od osób prawnych oraz zaliczki

Podatek dochodowy od osób prawnych jest zobowiązaniem rocznym, jednak w trakcie roku podatkowego podatnicy mają obowiązek opłacania zaliczek. 

Jak wynika z treści art. 25 ust. 1 ustawy CIT, podatnicy są obowiązani wpłacać na rachunek urzędu skarbowego zaliczki miesięczne w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące.

Zaliczki miesięczne podatnik wpłaca w terminie do 20. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Zaliczkę za ostatni miesiąc roku podatkowego podatnik wpłaca w terminie do 20. dnia pierwszego miesiąca następnego roku podatkowego. Podatnik nie wpłaca zaliczki za ostatni miesiąc, jeżeli przed upływem terminu do jej wpłaty złoży zeznanie i dokona zapłaty podatku na zasadach określonych w art. 27 ust. 1.

Ponadto istnieje możliwość opłacania zaliczek kwartalnych. Jak bowiem wynika z treści art. 25 ust. 1b ustawy CIT, podatnicy rozpoczynający działalność, w pierwszym roku podatkowym oraz mali podatnicy, mogą wpłacać zaliczki kwartalne w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek należnych za poprzednie kwartały. Przez kwartał rozumie się kwartał roku kalendarzowego.

Zaliczki kwartalne podatnik wpłaca w terminie do 20. dnia każdego miesiąca następującego po kwartale, za który jest wpłacana zaliczka, z zastrzeżeniem ust. 2a. Zaliczkę za ostatni kwartał roku podatkowego podatnik wpłaca w terminie do 20. dnia pierwszego miesiąca następnego roku podatkowego. Podatnik nie wpłaca zaliczki za ostatni kwartał, jeżeli przed upływem terminu do jej wpłaty złoży zeznanie i dokona zapłaty podatku na zasadach określonych w art. 27 ust. 1.

O wyborze sposobu wpłacania zaliczek kwartalnych podatnicy informują w zeznaniu CIT-8 składanym za rok podatkowy, w którym stosowali kwartalny sposób wpłacania zaliczek (art. 25 ust. 1e ww. ustawy).

Opłacone w trakcie roku podatkowego zaliczki (miesięczne lub kwartalne) są następnie uwzględniane przy rozliczeniu podatku rocznego. Jak wynika z treści art. 27 ust. 1 ustawy CIT, podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie według ustalonego wzoru CIT-8, o wysokości dochodu osiągniętego (straty poniesionej) w roku podatkowym – do końca trzeciego miesiąca roku następnego – i w tym terminie wpłacić podatek należny albo różnicę między podatkiem należnym od dochodu wykazanego w zeznaniu a sumą zapłaconych zaliczek za okres od początku roku.

Zeznanie CIT-8 składa się za pomocą środków komunikacji elektronicznej zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej.

Ewidencjonowanie w księgach rachunkowych zaliczek na podatek CIT

Zapłata zaliczek na podatek następuje z rachunku bieżącego jednostki. Ich kwota jest ujmowana na koncie 87 „Podatek dochodowy od osób prawnych”. Pamiętajmy, że chociaż wynikający z przepisów ustawy CIT termin zapłaty zaliczki na podatek dochodowy od osób prawnych za dany miesiąc (kwartał) przypada w następnym miesiącu (kwartale), w księgach rachunkowych podatek ten podlega ujęciu w miesiącu (kwartale), za który jest ustalany. Przypadająca do zapłaty miesięczna (kwartalna) zaliczka na podatek dochodowy powinna zostać wprowadzona do ksiąg pod datą ostatniego dnia tego miesiąca (kwartału). 

Przykład 1.

Spółka z o.o., która opłaca zaliczki miesięczne, obliczyła, że zaliczka za kwiecień 2025 roku wynosi 3000 zł. Termin płatności zgodnie z przepisami ustawy CIT to 25 maja. Zaliczka została wpłacona 20 maja 2025 roku. Księgowanie tej operacji będzie przebiegać w następujący sposób:

1. Zarachowanie zaliczki na podatek CIT za kwiecień 2025 roku (zapisy w księgach kwietnia):
• konto 87 „Podatek dochodowy od osób prawnych” Wn – 3000 zł,
• konto 22-3/0 „Rozrachunki z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych” Ma – 3000 zł.
2. Zapłata zaliczki na podatek CIT za kwiecień 2025 roku (zapisy w księgach maja):
• konto konto 22-3/0 „Rozrachunki z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych” Wn – 3000 zł,
• konto 13-0 „Rachunek bieżący” Ma – 3000 zł.

Ewidencjonowanie w księgach rachunkowych podatku rocznego CIT

Odnosząc się do kwestii podatku rocznego, należy wskazać, że na dzień bilansowy jednostka powinna uzgodnić saldo konta 87 z wynikającym z zeznania rocznego CIT-8 podatkiem dochodowym. W tym zakresie mogą wystąpić dwie sytuacje: 

1. podatek należny jest większy niż suma wpłaconych w trakcie roku zaliczek:
• Wn konto 87 „Podatek dochodowy od osób prawnych”,
• Ma konto 22-3/0 „Rozrachunki z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych”.
2. podatek należny jest mniejszy niż suma wpłaconych w trakcie roku zaliczek:
• Wn konto 22-3/0 „Rozrachunki z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych”,
• Ma konto 87 „Podatek dochodowy od osób prawnych”.

Na dzień bilansowy wartość podatku z konta 87 przeksięgowuje się na wynik finansowy zapisem:

• Wn konto 86 „Wynik finansowy”,
• Ma konto 87 „Podatek dochodowy od osób prawnych”.

Odnosząc się do relacji pomiędzy prawem podatkowym a prawem bilansowym, nie można zapominać o obowiązku jednostki polegającym na tworzeniu aktywów lub rezerw z tytułu podatku odroczonego. Zgodnie z art. 37 ustawy o rachunkowości w związku z przejściowymi różnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich wartością podatkową oraz stratą podatkową możliwą do odliczenia w przyszłości, jednostka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, którego jest podatnikiem.

Wartość podatkowa aktywów jest to kwota wpływająca na pomniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przypadku uzyskania z nich, w sposób pośredni lub bezpośredni, korzyści ekonomicznych. Jeżeli uzyskanie korzyści ekonomicznych z tytułu określonych aktywów nie powoduje pomniejszenia podstawy obliczenia podatku dochodowego, to wartość podatkowa aktywów jest ich wartością księgową. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego, w związku z ujemnymi różnicami przejściowymi, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostrożności.

Natomiast wartością podatkową pasywów jest ich wartość księgowa pomniejszona o kwoty, które w przyszłości pomniejszą podstawę podatku dochodowego. Rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego tworzy się w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w przyszłości zapłaty, w związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych, to jest różnic, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku dochodowego w przyszłości.

Wysokość rezerwy i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się przy uwzględnieniu stawek podatku dochodowego obowiązujących w roku powstania obowiązku podatkowego. Rezerwa i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego wykazywane są w bilansie oddzielnie. Można je kompensować, jeżeli jednostka ma tytuł uprawniający ją do ich jednoczesnego uwzględnienia przy obliczaniu kwoty zobowiązania podatkowego.

Podsumowując, zauważyć należy, że w księgach rachunkowych jednostki należy odnotować zarówno zdarzenia związane z opłacaniem miesięcznych lub kwartalnych zaliczek na podatek, jak i te związane z ustaleniem podatku rocznego CIT.