Fundacja rodzinna może stanowić korzystną formę lokowania rodzinnego kapitału. Z jej powstaniem i prowadzeniem wiążą się jednak pułapki, na które warto zwrócić uwagę. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej o tym, na co zwrócić uwagę w związku z fundacją rodzinną!
Fundacja rodzinna a działalność gospodarcza
Co do zasady fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy – Prawo przedsiębiorców tylko w zakresie:
- zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielania pożyczek spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje;
- udzielania pożyczek spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik;
- udzielania pożyczek beneficjentom;
- obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
- gospodarki leśnej.
Działalność w dwóch ostatnich kategoriach fundacja rodzinna może wykonywać wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.
Zbywanie mienia nie dotyczy praw wynikających z przystąpienia do spółek handlowych, spółdzielni oraz uczestnictwa w tych podmiotach oraz składników mienia w ramach papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze.
Przykład 1.
Fundacja rodzinna ABC prowadzi działalność gospodarczą polegającą na udzielaniu pożyczek podmiotom niepowiązanym z fundacją ani niebędącym beneficjentami fundacji. Czy taka działalność jest dopuszczalna?
Taka działalność wykracza poza zakres dopuszczalny w ramach ustawy o fundacji rodzinnej, a przepisy wiążą z taką działalnością sankcyjną stawkę podatku. W zakresie, w jakim fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza zakres ustawowy, stawka podatku CIT wynosi 25% podstawy opodatkowania.
Katalog ukrytych zysków fundacji rodzinnej
Podatek dochodowy od przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio:
- świadczenia, o którym mowa w art. 2 ust. 2 Ustawy o fundacji rodzinnej;
- mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej;
- świadczenia w postaci ukrytych zysków
– wynosi 15% podstawy opodatkowania.
Przez świadczenia w postaci ukrytych zysków, o których mowa wyżej, rozumie się:
- odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;
- darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, inne niż świadczenia, o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o fundacji rodzinnej, przekazane, bezpośrednio lub pośrednio, na rzecz beneficjenta, fundatora, podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;
- świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną z tytułu usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze;
- świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną z tytułu wszelkiego rodzaju opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw lub wartości, o których mowa w art. 16b ust. 1 pkt 4–7 ustawy o fundacji rodzinnej;
- różnicę między wartością rynkową transakcji a ustaloną ceną tej transakcji – w przypadku innych niż określone wyżej transakcji między fundacją rodzinną a beneficjentem, fundatorem, podmiotem powiązanym z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;
- pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi w tej części, która podlegała zwrotowi w danym roku podatkowym i nie została zwrócona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji za ten rok podatkowy;
- pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat albo na okres krótszy niż 10 lat, jeżeli ostateczny termin obowiązywania umowy wyniósł co najmniej 10 lat.
Podstawę opodatkowania stanowi przychód odpowiadający wartości świadczenia lub mienia.
W przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej przychód odpowiadający wartości mienia pomniejsza się o wartość podatkową mienia wniesionego przez fundatora lub fundatorów.
Przez wartość podatkową mienia rozumie się wartość niezaliczoną uprzednio w żadnej formie do kosztów uzyskania przychodów, jaka zostałaby przyjęta przez fundatora za taki koszt, gdyby składnik ten został przez niego odpłatnie zbyty bezpośrednio przed wniesieniem go do fundacji rodzinnej, nie wyższą od wartości rynkowej tego mienia.
W przypadku, gdy przedmiotem świadczenia lub mieniem są rzeczy lub prawa lub inne świadczenia w naturze, w tym rzeczy i prawa przekazane lub postawione do dyspozycji nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, a także inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, ich wartość ustala się, stosując przepisy art. 12 ust. 5–6a ustawy o fundacji rodzinnej.
Fundator fundacji rodzinnej a podatki
Za przychody z innych źródeł zgodnie z ustawą o PIT uważa się również przychody z tytułu:
- otrzymania lub postawienia do dyspozycji składników majątkowych, w tym środków pieniężnych, rzeczy lub praw, przeniesionych na beneficjenta albo oddanych beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów, oraz
- mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Jeżeli przedmiotem tego świadczenia lub tym mieniem nie są pieniądze lub wartości pieniężne, przychód powstaje w ostatnim dniu miesiąca, w którym podatnik otrzymał takie świadczenie lub mienie, a w przypadku świadczenia lub mienia przysługującego za okres dłuższy niż miesiąc przychód powstaje w ostatnim dniu każdego miesiąca, za który takie świadczenie lub mienie przysługuje.
Zryczałtowany podatek pobiera się od przychodów z innych źródeł w wysokości:
- 10% przychodów uzyskanych przez osobę będącą w stosunku do fundatora osobą zaliczoną do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn, w części odpowiadającej proporcji, o której mowa w art. 27 ust. 4 Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej według stanu na dzień uzyskania przychodu;
- 15% przychodów – w zakresie przychodów, które nie podlegają opodatkowaniu na podstawie powyższego punktu.
Należy zatem zauważyć, że przyznawanie świadczeń z fundacji rodzinnej jest najkorzystniejsze w przypadku tzw. grupy podatkowej zerowej. Gdy świadczenia otrzymuje osoba z III grupy podatkowej – np. osoba żyjąca w związku partnerskim z fundatorem – od przychodów pobrany będzie podatek w wysokości 15% uzyskanych przychodów z tego tytułu.
