Zgodnie z obowiązującymi przepisami, fundacja rodzinna ma możliwość zawierania umów z beneficjentami. Wynika to z przyznanej fundacji rodzinnej osobowości prawnej. W związku z tym dopuszczalne jest zawieranie umowy pożyczki pomiędzy fundacją rodzinną a beneficjentem, przy czym warto rozważyć kwestie konieczności odprowadzenia podatku PCC z tego tytułu.
Fundacja rodzinna a umowa pożyczki
Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą w ograniczonym zakresie. Z tego też względu należy w pierwszej kolejności zastanowić się, czy możliwe jest udzielenie przez fundację rodzinną pożyczki. W tym celu trzeba odnieść się do treści art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy o fundacji rodzinnej, gdzie czytamy, że fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą tylko w zakresie udzielania pożyczek:
- spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna ma udziały albo akcje;
- spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik;
- beneficjentom.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi podlegają umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo liczbę rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą liczbę rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
Stosownie do treści art. 3 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem ust. 2, powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, czyli w tym przypadku z chwilą zawarcia umowy pożyczki (złożenia zgodnych oświadczeń woli przez pożyczkodawcę i pożyczkobiorcę).
W myśl art. 4 pkt 7 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych obowiązek podatkowy ciąży – przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – na biorącym pożyczkę lub przechowawcy.
Na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podstawę opodatkowania stanowi – przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – kwota lub wartość pożyczki albo depozytu, a w przypadku umowy określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych.
Stawka podatku od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego wynosi 0,5%. Pożyczkobiorca ma obowiązek złożenia deklaracji PCC-3 w terminie 14 dni, licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego. W tym samym terminie należy też opłacić podatek PCC do urzędu skarbowego.
Udzielanie pożyczek a podatek VAT
W zakresie opodatkowania danej czynności podatkiem PCC istotne znaczenie ma kwestia podatku VAT, ponieważ w myśl art. 2 pkt 4 ustawy PCC nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany:
- w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług, z wyjątkiem umów sprzedaży, których przedmiotem jest lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość, opodatkowanych zgodnie z art. 7a;
- jeżeli przynajmniej 1 ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności (z wyjątkiem transakcji dotyczących nieruchomości lub udziałów i akcji).
Powyższe oznacza, że jeżeli dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, to nie podlega opodatkowaniu podatkiem PCC. Stanowi to wyraz zasady nieopodatkowywania podwójnie jednej czynności różnymi podatkami obrotowymi.
Fundacja rodzinna jako podatnik VAT
W związku z powyższym należy się zastanowić, czy fundacja rodzinna prowadząca działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek spełnia kryteria podatnika podatku VAT.
Niewątpliwie przekazanie środków pieniężnych na rzecz pożyczkobiorcy, na określony czas, za ustalonym wynagrodzeniem (oprocentowaniem), uzyskiwanym w ustalonych okresach rozliczeniowych, stanowi wykorzystywanie tych środków w sposób ciągły i w celach zarobkowych. Usługa tego rodzaju mieści się zatem w pojęciu „działalność gospodarcza” zdefiniowanym w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. To z kolei oznacza, że fundacja rodzinna w tym zakresie ma status podatnika podatku VAT, ponieważ zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Ponadto usługa polegająca na udzielaniu pożyczki jest czynnością zwolnioną od podatku VAT. Jak bowiem wynika z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.
W tym miejscu pojawia się jednak pytanie, czy powyższe regulacje będą stosowane, jeżeli fundacja rodzinna jednorazowo udzieli pożyczki beneficjentowi. Otóż w ocenie organów podatkowych nawet incydentalne udzielenie pożyczki stanowi czynność podlegającą pod regulacje ustawy o VAT.
Przykładowo w interpretacji Dyrektora KIS z 1 marca 2023 roku (nr 0111-KDIB3-1.4012.120.2023.2.MG) czytamy, że udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tej czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu jej udzielenia czy statusu nabywcy. Udzielanie pożyczki przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet gdy ta czynność nie znajduje się w jej zakresie przedmiotowym.
W konsekwencji udzielenie pożyczki przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą (fundacja rodzinna), w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, a spółkę uznać za podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT. Jednocześnie czynność ta jest zwolniona od podatku VAT na mocy art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT.
Przykład 1.
Fundacja rodzinna udzieliła jednorazowo pożyczki beneficjentowi. Czy z tego tytułu beneficjent ma obowiązek złożenia deklaracji PCC-3 i zapłaty podatku? Przyjmując stanowisko fiskusa, należy wskazać, że nawet jednorazowe udzielenie pożyczki stanowi czynność podlegającą pod przepisy ustawy o VAT jako przejaw działalności gospodarczej. Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą w tym zakresie. Skoro zatem umowa pożyczki po stronie fundacji rodzinnej jest czynnością podlegającą pod ustawę o VAT (zwolnioną jednak od konieczności zapłaty podatku należnego), to po stronie beneficjenta nie powstaje obowiązek zapłaty 0,5% podatku PCC od zawartej umowy pożyczki.
Mając zatem powyższe na uwadze, można stwierdzić, że udzielenie pożyczki przez fundację rodzinną na rzecz beneficjenta będzie czynnością neutralną podatkowo, ponieważ nie występuje podatek PCC, natomiast w ramach podatku VAT zastosowanie znajdzie przedmiotowe zwolnienie.
Polecamy:
