Co warto wiedzieć o fundacjach?

Działalność fundacji w obrocie gospodarczym a nowo projektowana fundacja rodzinna.

Fundacje to dość specyficzny twór prawny, zgodnie z przepisami prawa fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Fundacja działa na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach i na podstawie własnego statutu.

Założenie fundacji 

Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą, przy czym siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zachowania tej formy nie wymaga się, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie, co też ma często miejsce. Oświadczanie poza wskazaną formą prawną musi zawierać cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na realizację celu. Podstawą działania fundacji jest także jej statut. Przepisy prawa wskazują na elementy obligatoryjne statutu, należą do nich:

• nazwa fundacji, 

• siedziba,

• majątek,

• cele, 

• zasady, 

• forma i zakres działalności fundacji, 

• skład i organizację zarządu oraz sposób powoływania,

• obowiązki i uprawnienia tego zarządu i jego członków.

Poza elementami obligatoryjnymi, są też elementy fakultatywne, statut może bowiem zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji.

Fundacja i prowadzenie działalności 

Prowadzenie przez fundację działalności gospodarczej w rozmiarach służących realizacji jej celów rozumie się jako sytuację, w której działalność gospodarcza fundacji nie może wyczerpywać całości jej działalności, a ma mieć jedynie charakter pomocniczy wobec działalności statutowej. W konsekwencji efekty działalności gospodarczej mają tylko uzupełniać środki przeznaczone na działalność statutową, niedopuszczalne zaś jest nadanie działalności gospodarczej znaczenia działalności podstawowej.

Należy wskazać, że jeżeli fundacja prowadzi działalność musi mieć to odzwierciedlenie w statusie fundacji. Podjęcie przez fundację działalności gospodarczej nieprzewidzianej w statucie wymaga uprzedniej zmiany statutu.

W związku z tym, że fundacja może prowadzić działalność gospodarcza, to jest normalnym podmiotem prawnym, który w obrocie gospodarczym może występować w różnych rolach. Może być też stroną procesów sądowych i rożnych postępowań. Spory majątkowe, w których stroną jest fundacja, rozpoznaje sąd.

Specjalne bonusy dla fundacji 

W ustawie i fundacjach przewidziano, że Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może określić ulgi i zwolnienia z tytułu przeznaczenia zysków z działalności gospodarczej fundacji na realizację jej zadań statutowych, inne niż ulgi i zwolnienia określone w innych ustawach.

Fundacja rodzinna – istota 

Fundacja rodzinna to faza projektu, brak obecnie regulacji, znane są jednak główne założenia tej instytucji, która ma w głównej mierze zmierzać do ochrony polskich firm rodzinnych oraz ułatwiać ich sukcesję. 

Oznacza to, że nowa forma fundacji, nie może być kojarzona z normalną fundacją opisaną powyżej. Choćby dlatego, że inne są przewidywane cele każdej z nich. Z założenia fundacja ma zapewnić trwałość i niepodzielność majątku spółki. Fundator, czyli właściciel firmy rodzinnej, będzie mógł wnieść ją do fundacji.

Specjaliści wskazują, że takie rozwiązanie, aby fundacja rodzinna nie miała możliwości prowadzenia działalności gospodarczej jest dobrym rozwiązaniem. Jedną z fundamentalnych idei związanych z fundacją rodzinną jest to, aby w sposób tak faktyczny, jak i prawny izolowała aktywa rodzinne od ryzyk prawnych i podatkowych. Jak ostatecznie będzie wyglądało okaże się dopiero po uchwaleniu całej ścieżki legislacyjnej.

Polscy projektodawcy nowej instytucji podkreślają, że decyzja o założeniu fundacji rodzinnej jest najczęściej uzasadniana chęcią uniknięcia rozdrobnienia majątku zgromadzonego w rodzinie a także ochrony inwestycji.

Należy mieć na względzie, że fundacja rodzinna nie jest nowością, bowiem podobne twory funkcjonują od lat w europejskim ustawodawstwie, chociaż nie istnieje jeden uniwersalny model fundacji rodzinnej.

Ten w Polsce, przynajmniej z założenia ma być osobą prawną, a jej siedziba będzie musiałaby znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Fundacja rodzinna mogłaby być tworzone na czas określony albo na czas nieokreślony. Dla utworzenia fundacji rodzinnej konieczne byłoby sporządzenie przez notariusza aktu założycielskiego albo testamentu, obejmującego oświadczenie o utworzeniu fundacji rodzinnej. Wymóg zachowania formy aktu notarialnego pozwoliłby na zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, w szczególności, że skutki powołania fundacji rodzinnej mogą istotnie wpływać na uprawnienia spadkobierców po zmarłym fundatorze. 

Podstawowym dokumentem fundacji byłby statut, ustalany przez fundatora i sporządzany w formie aktu notarialnego. Statut określałby zasadnicze sprawy związane z fundacją rodzinną. Fundacja rodzinna mogłaby być wpisywana do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji, fundacji rodzinnych oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego i z chwilą wpisu uzyskiwałaby osobowość prawną. Jeśli chodzi o majątek fundacji rodzinnej, Fundator powinien mieć obowiązek wniesienia do fundacji rodzinnej funduszu założycielskiego. Do rozważenia pozostaje czy należy przewidzieć pewien minimalny, wymagany prawem poziom funduszu.

Powyższe informacje na temat fundacji stanowią pewne założenia, które w drodze wspomnianego procesu legislacyjnego mogą ulec zmianie.

Podstawa i źródła prawa:

• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, Dz.U.2020.2167 t.j.

• Fundacja rodzinna, Zielona Księga, Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii, Warszawa 2019.

• A. Matłacz, Fundacja rodzinna - nowy pomysł ministerstwa na sukcesję firm, prawo.pl, 2020.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.