Fuzja spółek, czyli połączenie się spółek, może odbyć się dwutorowo: poprzez inkorporację, tj. wchłonięcie, bądź konsolidację, tj. zjednoczenie. Łączenie się spółek jest częstym zjawiskiem na rynku gospodarczym, co nie dziwi, gdyż ma ono wiele zalet. Dzięki niemu spółka powstała w wyniku fuzji jest w stanie obniżyć koszty swojej działalności, zwiększyć udział w rynku, pozyskać nowych kontrahentów czy zoptymalizować przychody i kapitał inwestycyjny. W niniejszym artykule zajmiemy się pierwszym z wymienionych rodzajów połączenia i odpowiemy na pytania, na czym polega wymiana udziałów w spółce, jak ją przeprowadzić oraz gdzie zgłosić dokonane zmiany.
Wymiana udziałów jest procesem bardziej inwazyjnym aniżeli konsolidacja dwóch przedsiębiorstw w jedno – nowo powstałe. W tym wypadku cały majątek spółki przejmowanej przechodzi w drodze następstwa prawnego, czyli tzw. sukcesji uniwersalnej, na spółkę przejmującą. Wspólnicy (lub akcjonariusze) spółki przejmowanej otrzymują udziały (lub akcje) spółki przejmującej. W wyniku tego procesu spółka przejmowana traci swój byt prawny i ulega rozwiązaniu bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Zgodnie z art. 491 Kodeksu spółek handlowych (dalej jako KSH) spółki kapitałowe mogą łączyć się między sobą, a także ze spółkami osobowymi. Z kolei spółki osobowe mogą łączyć się jedynie ze spółkami kapitałowymi, przy czym nie mogą być one spółkami przejmującymi. W niniejszym tekście proces inkorporacji pokażemy na przykładzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Na czym polega inkorporacja?
Inkorporacja polega na wchłonięciu jednej spółki przez drugą. Owszem, spółka przejmująca pozyskuje całość udziałów spółki przejmowanej, jednakże w zamian za to przyznaje jej wspólnikom swoje udziały. Taki rodzaj łączenia spółek polega więc na wymianie udziałów, czego skutkiem jest zachowanie bytu prawnego i organizacyjnego przez spółkę przejmującą oraz rozwiązanie spółki przejętej. Co do zasady w celu ustanowienia nowych udziałów dla wspólników spółki przejmowanej w spółce przejmującej dochodzi do podwyższenia kapitału zakładowego. Wyjątek stanowią sytuacje, gdy spółka przejmująca ma już udziały w spółce przejmowanej albo własne udziały na poziomie wystarczającym na przeprowadzenie wymiany udziałów między spółkami w sposób określony w planie połączenia.
Na mocy wchłonięcia spółka inkorporująca przejmuje wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej i łączy je z prawami i obowiązkami własnymi. Z dniem połączenia na spółkę przejmującą przechodzą w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi przyznane spółce przejmowanej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowią inaczej.
Połączenie następuje z dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby spółki przejmującej. Spółka przejmowana zostaje rozwiązana bez konieczności przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w dniu wykreślenia z rejestru. Jednakże wykreślenie z rejestru spółki przejmowanej nie może nastąpić przed dniem zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej, jeżeli podwyższenie takie ma nastąpić, i przed dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby spółki przejmowanej.
Majątek każdej z połączonych spółek powinien być zarządzany przez spółkę przejmującą oddzielnie, aż do dnia zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli, których wierzytelności powstały przed dniem połączenia, a którzy przed upływem sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia o połączeniu zażądali na piśmie zapłaty. W okresie odrębnego zarządzania majątkami spółek wierzycielom każdej spółki służy pierwszeństwo zaspokojenia z majątku swojej pierwotnej dłużniczki przed wierzycielami pozostałych łączących się spółek.
Połączenie spółek a dopłaty
Co do zasady połączenie się spółek ma charakter bezgotówkowy. W zamian za dotychczas posiadane udziały wspólnicy spółki przejmowanej uzyskują udziały spółki przejmującej. W trakcie procedury połączeniowej ustala się tzw. parytet wymiany udziałów. Parytet ten to nic innego, jak stosunek wymiany udziałów spółki przejmowanej na udziały spółki przejmującej. Czasami zdarza się więc tak, że powstają różnice w wartości wymienionych udziałów. Z racji tego, że udziały spółki z o.o. są niepodzielne, nie jest możliwe wydawanie ich ułamkowej części. Koniecznym wówczas staje się ich wyrównanie. Dopłaty mogą mieć charakter wyłącznie świadczenia pieniężnego, tj. dopłaty w gotówce. Należy jednak pamiętać, że wysokość dopłat nie może przekroczyć łącznie 10% wartości bilansowej przyznanych udziałów spółki przejmującej albo 10% wartości nominalnej przyznanych udziałów spółki nowo zawiązanej.
Etapy inkorporacji
Łączenie się spółek jest procesem, który musi toczyć się w określonych przepisami terminach i obejmuje swoim zakresem szereg koniecznych czynności prawnych i faktycznych. Proces inkorporacji dzieli się na trzy fazy:
- fazę czynności przygotowawczych;
- fazę czynności właścicielskich;
- fazę autoryzacji.
Faza przygotowawcza
Pierwszą z czynności w ramach fazy przygotowawczej jest sporządzenie planu połączenia. Jednak aby do tego doszło, potrzebne jest wspólne uzgodnienie najważniejszych kwestii między spółkami. Wymaga to zawarcia uprzednich umów, które będą określały wszelkie kwestie, jakie muszą zajść lub muszą zostać spełnione, by połączenie spółek było dla obu stron korzystne. Sporządzenie planu połączenia w szczególności wymaga wzajemnego udostępnienia przez spółki stanu prawnego i ekonomicznego oraz innych ważnych informacji. Podstawowe znaczenie ma tutaj analiza sytuacji majątkowej (aktywów i pasywów) łączących się spółek, powiązania osobowe i kapitałowe oraz zestawienie istniejących umów (z pracownikami, partnerami, kontrahentami). Dane te będą miały znaczenie przy ciągłości działalności spółki, która przecież przejmie wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej. Faza ta nie jest określona przez ustawodawcę, toteż wspólnicy łączących się spółek mają dowolność w podejmowaniu przez siebie działań. Ważnym jest, aby strony uzgodnienia osiągnęły pełny konsensus, ponieważ będzie to rzutowało na dalsze działanie przedsiębiorstwa jako całości.
Plany połączenia powinny wskazywać przede wszystkim na:
- dane dotyczące łączących się spółek (dane te znajdują się w KRS) i ich sposób łączenia;
- stosunek wymiany udziałów i zasady ich przyznania oraz ewentualne zasady dopłat;
- dzień, od którego wydane udziały mają uczestniczyć w dywidendzie;
- uprawnienia przyznane w związku z realizacją zasady równoważności praw;
- szczególne korzyści przyznawane członkom władz łączących się spółek.
Ponadto do planu połączenia należy dodać następujące załączniki:
- projekty uchwał połączeniowych;
- projekt zmian umowy lub statutu spółki przejmującej obejmujący w szczególności wskazanie wysokości kapitału zakładowego i jego podwyższenia w spółce przejmującej lub oznaczenie, że przejęcie następuje z pominięciem tego elementu;
- wycenę majątku spółki przejmowanej, przy czym metoda wyceny jest dowolna, KSH nie narzuca żadnej z nich;
- oświadczenie o stanie księgowym spółki, które dotyczy spółki przejmowanej i spółki przejmującej.
Następnie plan połączenia należy przedłożyć biegłemu do zbadania jego poprawności oraz rzetelności. Biegłego wyznacza sąd na wniosek łączących się spółek. Opinia biegłego powinna zawierać co najmniej:
- stwierdzenie, czy stosunek wymiany udziałów został należycie ustalony;
- wskazanie metody albo metod użytych dla określenia proponowanego w planie połączenia stosunku wymiany udziałów wraz z oceną zasadności ich zastosowania;
- wskazanie szczególnych trudności związanych z wyceną udziałów łączących się spółek.
Sporządzenie zgodnego planu podziału oraz pozytywne zaopiniowanie go przez biegłego obliguje zarządy łączących się spółek do zawiadomienia wspólników o zamiarze połączenia się wraz ze wskazaniem miejsca i czasu przeznaczonego na przeglądanie dokumentacji związanej z połączeniem. Zawiadomienia muszą być dwa. Pierwsze z nich na co najmniej miesiąc przed planowanym dniem głosowania nad uchwałą połączeniową, drugie zaś po nie mniej niż dwóch tygodniach od pierwszego.
Faza właścicielska
Najistotniejsze w fazie właścicielskiej jest powzięcie uchwał o połączeniu się spółek – uchwały podejmują oddzielnie każda ze spółek łączących się – robią to wspólnicy na zgromadzeniu wspólników. Należy jednak pamiętać, że uchwała ta nie może zostać podjęta przed upływem miesiąca od dnia ogłoszenia planu połączenia (termin ten liczony jest indywidualnie dla każdej ze spółek). Treść uchwał musi obejmować nie tylko akceptację planu połączenia, ale również zgodę na proponowane zmiany statutu spółki przejmującej. Faza właścicielska w uproszczeniu sprowadza się do powzięcia wszelkich wymaganych prawem uchwał przez owych właścicieli spółek, tj. wspólników.
Faza autoryzacji
Po podjęciu uchwał zezwalających na połączenie się spółek każda z nich ma obowiązek zgłosić ten fakt do właściwego dla siebie sądu rejestrowego wraz ze wskazaniem, czy dana spółka jest spółką przejmującą, czy spółką przejmowaną. W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością leży to w kompetencjach zarządu. Termin na dokonanie zgłoszenia wynosi 7 dni. W sytuacji gdy siedziby właściwych sądów rejestrowych znajdują się w różnych miejscowościach, sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki przejmującej o swoim postanowieniu zawiadamia z urzędu niezwłocznie sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki przejmowanej.
Na koniec, na wniosek spółki przejmującej, dokonywane jest ogłoszenie o połączeniu się spółek. Od dnia publikacji ogłoszenia nikt nie może zasłaniać się nieznajomością ogłoszonych wpisów.
Fuzja spółek – podsumowanie
Połączenie spółek, w tym fuzja spółek, jest procesem wieloetapowym, złożonym i skomplikowanym od strony formalnej. Wymaga znajomości przepisów, przeprowadzenia szeregu obligatoryjnych czynności prawnych oraz zachowywania ustawowych terminów. Mimo to dla wielu przedsiębiorstw jest to najlepsze rozwiązanie i nie chodzi tu tylko o spółki na skraju bankructwa, które dają się wchłonąć, aby zachować swój majątek. Połączenie się spółek posiada wiele innych pozytywnych aspektów, jak chociażby wzmocnienie pozycji rynkowej oraz wykorzystanie synergii obu spółek, wzrost atrakcyjności firmy dla potencjalnych inwestorów, obniżenie kosztów działalności, zwiększenie efektywności zarządzania, a także optymalizację podatkową.
