Z dniem 1 lipca 2021 roku weszły w życie przepisy nowelizujące Kodeks spółek handlowych, które wprowadziły nowy typ spółki kapitałowej, czyli prostą spółkę akcyjną. Posiada ona osobowość prawną oraz musi prowadzić księgi rachunkowe. Prostą spółkę akcyjną charakteryzuje występowanie kapitału akcyjnego, który pełni zarazem funkcję kapitału zapasowego. Wprowadzone rozwiązanie stanowi odpowiedź na potrzeby innowacyjnych przedsięwzięć. Regulując prostą spółkę akcyjną, ustawodawca dopuścił możliwość wnoszenia do niej wkładów w postaci świadczenia pracy lub usług, a także wszelkich innych, trudnych do wyceny wkładów. To wyróżnia prostą spółkę akcyjną wśród spółek kapitałowych, w których wykluczone zostało wniesienie prawa niezbywalnego lub świadczenia pracy bądź usług jako wkładu. Prostą spółkę akcyjną cechuje to, że stanowi ona niejako połączenie elementów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z elementami spółki akcyjnej. W uzasadnieniu rządowego projektu wprowadzającego prostą spółkę akcyjną do polskiego porządku prawnego powoływano się na to, że w dzisiejszych czasach coraz częstszym i coraz ważniejszym elementem gospodarki są wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia oparte na nowoczesnych technologiach. Dlatego też kapitał ludzki ma jeszcze bardziej niż dotychczas doniosłe znaczenie we współczesnym obrocie gospodarczym. Prosta spółka w pierwotnym założeniu miała wyjść naprzeciw wszelkim nowatorskim rozwiązaniom. Jak rozliczane jest wynagrodzenie wspólnika prostej spółki akcyjnej? Odpowiedź poniżej.
Cechy prostej spółki akcyjnej
Cechami prostej spółki akcyjnej, które odróżniają ją od innych spółek kapitałowych, tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej, są:
- Brak wartości nominalnej akcji spółki, zamiast ceny nominalnej w umowie prostej spółki akcyjnej podaje się bowiem cenę emisyjną akcji.
- Brak kapitału zakładowego. W prostej spółce akcyjnej tworzony jest kapitał akcyjny, którego minimalna wysokość wynosi 1 zł.
- Wysokość kapitału akcyjnego nie jest wpisywana do umowy spółki.
- Niska wysokość minimalnego kapitału akcyjnego – 1 zł.
- Akcje prostej spółki akcyjnej nie mogą być dopuszczane ani wprowadzane do obrotu zorganizowanego w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi.
- Na kapitał akcyjny prostej spółki akcyjnej zaliczane są jedynie określone wkłady – wkłady inne niż prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.
- Możliwość ustanowienia w prostej spółce akcyjnej zamiast zarządu i rady nadzorczej rady dyrektorów pełniącej jednocześnie kompetencje zarządcze oraz nadzorcze.
- W prostej spółce akcyjnej zamiast przeprowadzania postępowania likwidacyjnego majątek prostej spółki akcyjnej może zostać przejęty przez akcjonariusza określanego mianem akcjonariusza przejmującego, z jednoczesnym obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy.
- W prostej spółce akcyjnej wkładem niepieniężnym na pokrycie akcji może być wszelki wkład mający wartość majątkową, w szczególności świadczenie pracy lub usług.
Właśnie wkład niepieniężny na pokrycie akcji poprzez świadczenie pracy bądź usług jest istotny jeśli chodzi o wynagrodzenie wspólnika prostej spółki akcyjnej (akcjonariusza).
Umowa prostej spółki akcyjnej
Wskazać należy, że umowa prostej spółki akcyjnej obligatoryjnie musi zawierać wskazane niżej elementy:
- firmę i siedzibę spółki;
- przedmiot działalności spółki;
- liczbę, serie i numery akcji, związane z nimi uprzywilejowanie akcjonariuszy obejmujących poszczególne akcje oraz cenę emisyjną akcji;
- gdy akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne – przedmiot tych wkładów, serie i numery akcji obejmowanych za wkłady niepieniężne oraz akcjonariuszy, którzy obejmują te akcje, a jeżeli przedmiotem wkładu niepieniężnego jest świadczenie pracy lub usług przez akcjonariusza także rodzaj i czas świadczenia pracy lub usług;
- organy spółki, w tym liczbę członków zarządu i rady nadzorczej, jeżeli została ustanowiona, albo co najmniej minimalną i maksymalną liczbę członków tych organów;
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
Nabycie akcji za wkład w postaci pracy lub świadczenia usług
Osoby nabywające akcje w zamian za wkład niepieniężny w postaci świadczenia pracy lub usług uzyskują takie same uprawnienia do zysku jak inwestorzy wnoszący wkład pieniężny.
Należy jednak pamiętać, że zgodnie z regulacjami zawartymi w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych akcjonariusz, który wnosi do prostej spółki akcyjnej wkład mający postać pracy lub świadczenia usług na rzecz prostej spółki akcyjnej, uznawany jest za przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Z punktu widzenia prawa podatkowego wskazać należy, że wkład niepieniężny wspólnika, czyli akcjonariusza świadczącego pracę lub usługi dla prostej spółki akcyjnej, nie jest opodatkowany, a to z uwagi na to, że zgodnie z art. 17 ust. 1d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podlega wyłącznie wniesienie wkładu niepieniężnego w postaci rzeczy oraz praw majątkowych.
Wypłata zysku i kapitału akcyjnego
Jeśli chodzi o samo wynagrodzenie wspólnika prostej spółki akcyjnej (akcjonariusza), to bez względu na formę nabycia akcji wyróżnimy następujące sytuacje.
Każdy akcjonariusz prostej spółki akcyjnej jest uprawniony do udziału w zysku spółki oraz posiada prawo do wypłaty z kapitału akcyjnego w kwocie wynikającej z rocznego sprawozdania finansowego, która została przeznaczona do wypłaty w uchwale akcjonariuszy, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Przy czym przepisy Kodeksu spółek handlowych wprowadzają pewne ograniczenia. I tak kwota przeznaczona do podziału między akcjonariuszy nie może przekraczać sumy zysku za ostatni rok obrotowy, niepodzielonych zysków z lat ubiegłych, utworzonych z zysku kapitałów rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy, oraz kwoty z kapitału akcyjnego, która została przeznaczona do wypłaty dywidendy.
Nadto sumę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały rezerwowe, które nie mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy.
Dywidendę rozdziela się w stosunku do liczby akcji, chyba że postanowienia zawarte w umowie spółki wskazują inaczej.
Wypłata na rzecz akcjonariuszy z kapitału akcyjnego nie może doprowadzić do zmniejszenia kwoty tego kapitału poniżej 1 złotego. Wypłata może zostać wypłacona dopiero po wpisie w Krajowym Rejestrze Sądowym wysokości kapitału akcyjnego.
Wypłata na rzecz akcjonariuszy nie może doprowadzić do utraty przez spółkę, w normalnych okolicznościach, zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie sześciu miesięcy od dnia dokonania wypłaty.
Należy mieć również na uwadze to, że wypłata z kapitału akcyjnego dla akcjonariuszy z części tego kapitału stanowiącej 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy wymaga przeprowadzenia postępowania konwokacyjnego.
Test wypłacalności określony został w Kodeksie spółek handlowych. Jego istota sprowadza się do tego, że zarząd prostej spółki akcyjnej musi dokonać oceny co do tego, czy wypłata z kapitału akcyjnego na rzecz akcjonariuszy nie doprowadzi do utraty przez spółkę zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Test wypłacalności przez zarząd powinien zostać dokonany bezpośrednio przed realizacją wypłaty. W teście tym weryfikowana jest zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych przez okres kolejnych 6 miesięcy działalności spółki następujących bezpośrednio po dacie dokonania wypłaty.
Ocena wypłacalności spółki przez okres kolejnych 6 miesięcy przeprowadzana w ramach testu wypłacalności winna zakładać normalne okoliczności funkcjonowania spółki, a więc nie ma obowiązku uwzględnienia mogących wystąpić nadzwyczajnych sytuacji, które w chwili dokonywania testu są trudne do przewidzenia bądź prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest nieznaczne.
Test bilansowy należy rozumieć jako zasadę przewidującą możliwość wypłaty na rzecz akcjonariuszy kwoty nieprzekraczającej sumy określonych wskaźników decydujących o kondycji finansowej spółki.
Wypłata na rzecz akcjonariuszy określonej kwoty z kapitału akcyjnego jest dopuszczalna, jeżeli nie przekroczy kwoty stanowiącej wyniku testu bilansowego.
Dokonania akcjonariuszom wypłaty z kapitału akcyjnego możliwe jest pod warunkiem uprzedniej rejestracji obniżenia tego kapitału w Krajowym Rejestrze Sądowym. Brak dopełnienia formalności związanej z zarejestrowaniem w Krajowym Rejestrze Sądowym obniżonego kapitału skutkuje niedopuszczalnością wypłaty na rzecz akcjonariuszy, ale nie przesądza to o ważności samego zobowiązania spółki.
Dywidenda jako wynagrodzenie wspólnika prostej spółki akcyjnej
Akcjonariusze, którym przysługiwały akcje w dniu podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy, są uprawnieni do otrzymania dywidendy za dany rok obrotowy. Z zastrzeżeniem, że umowa spółki może upoważniać walne zgromadzenie do określenia dnia, według którego ustala się listę akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy. Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia podjęcia uchwały o jej wypłacie.
Dywidendę wypłaca się w dniu określonym w uchwale walnego zgromadzenia. Jeżeli nie określa ona takiego dnia, dywidenda jest wypłacana w dniu określonym przez zarząd.
Umowa spółki może upoważniać zarząd do wypłaty akcjonariuszom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy na koniec roku obrotowego. Zaliczka nie może być wypłacana z kapitału akcyjnego. W przypadku gdy w danym roku obrotowym zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy została wypłacona akcjonariuszom, a spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości niniejszej od wypłaconych zaliczek, akcjonariusze zwracają zaliczki.
Umowa spółki może przewidywać, że akcjonariuszowi, któremu nie wypłacono w pełni albo częściowo dywidendy z akcji uprzywilejowanych w zakresie dywidendy w danym roku obrotowym, przysługuje wyrównanie z zysku w następnych latach, nie później jednak niż w ciągu kolejnych pięciu lat obrotowych.
Prosta spółka akcyjna funkcjonuje stosunkowo krótko, dopiero z czasem okaże się, jak w rzeczywistości wyglądają kwestie związane z wypłatą środków ze spółki.
