W toku funkcjonowania przedsiębiorstwa zdarzają się momenty, w których zasadne jest skorzystanie z różnego rodzaju metod restrukturyzacji. Wynika to najczęściej z przyczyn natury ekonomicznej (oszczędności, ograniczania kosztów, zwiększenia skali), prawnej (korzyści podatkowe) bądź z relacji zachodzących pomiędzy uczestnikami przedsięwzięcia. W takim wypadku, stosownie do okoliczności, odpowiedzią na te potrzeby może być podział lub połączenie spółek. Łączenie i podział spółek handlowych - na czym polega?
Które spółki podlegają łączeniu i podziałowi?
Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość utworzenia czterech spółek o charakterze osobowym, tj. spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej oraz dwóch rodzajów spółek o charakterze kapitałowym – spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej.
Łączenie spółek, czyli popularna fuzja polega na przeniesieniu majątku jednej spółki na inną. Nie w każdej konfiguracji łączyć się mogą wszystkie ich rodzaje. Dopuszczalne jest łączenie:
-
spółek o charakterze kapitałowym pomiędzy sobą,
-
spółki kapitałowej i spółki osobowej, przy założeniu, że spółka osobowa nie może być spółką nowo zawiązaną lub przejmującą,
-
spółek o charakterze osobowym między sobą poprzez zawiązanie nowej spółki kapitałowej.
Podział spółki polega z kolei na podziale jej majątku, a następnie przeniesieniu go na inne spółki. Możliwość podziału została w Kodeksie spółek handlowych ograniczona wyłącznie do spółek o charakterze kapitałowym. Podzielić nie może się zatem żadna spółka osobowa.
Sposoby na łączenie i podział spółek handlowych
Najpopularniejszą metodą łączenia spółek jest przejęcie, czyli przeniesienie całego majątku jednej spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) w zamian za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom lub akcjonariuszom spółki przejmującej. Innym sposobem na połączenie może być także zawiązanie nowej spółki, na którą przejdzie majątek wszystkich łączących się spółek w zamian za udziały lub akcje tej nowej spółki.
Podzielić spółkę można również na dwa sposoby. Poprzez rozdzielenie czyli podział majątku spółki dzielonej pomiędzy dwie spółki lub więcej nowo powstałych bądź już istniejących lub poprzez wydzielenie, które z kolei charakteryzuje się tym, że spółka podlegająca podziałowi nie przestaje istnieć, a oddzieleniu podlega jedynie część majątku spółki.
Niedopuszczalność podziału lub połączenia
Mając na uwadze ochronę interesów wierzycieli, Kodeks spółek handlowych przewiduje liczne ograniczenia w zakresie zdolności spółek handlowych do łączenia się i podziału. Najważniejsze z nich to zakaz uczestniczenia w procesie jakim jest łączenie i podział spółek handlowych będących w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku. W procedurze nie może również brać udziału spółka w upadłości. Ponadto Kodeks zakazuje podziału spółki akcyjnej, której kapitał nie został w całości pokryty.
Łączenie i podział spółek handlowych - procedura
Łączenie i podział spółek handlowych wymaga podjęcia szeregu sformalizowanych czynności. Pierwszą z nich jest sporządzenie planu podziału lub połączenia spółki wraz z załącznikami, który należy zgłosić do właściwego sądu rejestrowego. Następnie zarząd powinien złożyć sprawozdanie zawierające uzasadnienie dokonania podziału lub połączenia. Kolejnym krokiem będzie złożenie wniosku o zbadanie planu podziału lub połączenia przez biegłego rewidenta. Ostatecznie spółka powinna powziąć uchwałę o podziale lub odpowiednio o połączeniu, sporządzić lub zmienić statut bądź umowę spółki oraz zarejestrować przeprowadzone zmiany w Krajowym Rejestrze Sądowym. O połączeniu i podziale należy poinformować poprzez ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. W zależności od szczegółowych uwarunkowań procedura ta może ulegać uproszczeniu.
Odpowiedzialność i wierzyciele spółek dzielonych/łączonych
W przypadku łączenia/podziału przepisy Kodeksu spółek handlowych nie przewidują obowiązkowego wezwania wierzycieli do ewentualnego wnoszenia sprzeciwu, jak w przypadku obniżenia kapitału zakładowego spółki. Wierzyciele są informowani o połączeniu poprzez ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, gdzie publikowany jest zarówno plan połączenia/podziału, jak i informacja o ostatecznym dojściu procedury do skutku.
Prawa wierzycieli są jednak dodatkowo chronione przez obowiązek odrębnego zarządu majątkami łączących się spółek, do czasu zabezpieczenia lub zaspokojenia interesów ich wierzycieli.
W przypadku połączenia ze spółką osobową zachowana zostaje natomiast odpowiedzialność osobista wspólników spółki łączącej się względem jej wierzycieli. Osobista, solidarna ze spółką i subsydiarna odpowiedzialność wspólników spółki utrzymuje się przez okres 3 lat od dnia połączenia.
Za ewentualne nieobjęcie planem podziału niektórych składników majątku spółki dzielonej odpowiadają solidarnie spółki uczestniczące w podziale. Odpowiedzialność solidarną przez okres 3 lat wobec wierzycieli spółki dzielonej ponoszą również spółki przejmujące i nowo zawiązane. W przypadku podziału przez wydzielenie odpowiedzialność ponoszą solidarnie spółka dzielona i wydzielona. Jest ona jednak ograniczona do wartości aktywów netto przysługujących każdej z nich według planu podziału.
Skutki wywołane przez łączenie i podział
O atrakcyjności instytucji gdzie łączenie i podział spółek handlowych stanowią przede wszystkim skutki prawne, jakie wiążą się z ich zastosowaniem. Wspólnicy/akcjonariusze spółki dzielonej (przejmowanej, łączącej się) uzyskują automatycznie status wspólników/akcjonariuszy spółki nowo powstałej lub przejmującej. Nowa spółka wstępuje z mocy prawa w ogół praw i obowiązków swojego poprzednika (odpowiadający przeniesionemu majątkowi). Dzieje się to bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek dodatkowych czynności. Odpada zatem np. potrzeba odrębnego przenoszenia własności nieruchomości i zachowania w tym celu formy aktu notarialnego.
W ograniczonym zakresie na nową spółkę przechodzą także prawa i obowiązki publicznoprawne. Chodzi w tym wypadku w szczególności o zezwolenia, koncesje oraz przyznane poprzedniej spółce ulgi. Dotyczy to oczywiście tych aktów administracyjnych, które pozostają w związku z majątkiem, który uległ przeniesieniu.
Ponadto, zgodnie z art. 231 Kodeksu pracy, w sytuacji gdzie łączenie i podział spółek handlowych dochodzi do przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę, który staje się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy.
W praktyce niezwykle istotnym aspektem połączenia i podziału jest kwestia przejścia praw i obowiązków podatkowych. Zgodnie z art. 93 § 1 i 2 oraz art. 93c Ordynacji podatkowej spółka powstała z połączenia lub podziału (będąca następcą prawnym poprzedniej spółki) wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej ze spółek biorących udział w procesie gdzie występuję łączenie i podział spółek handlowych.
