Część przedsiębiorców decyduje się na rozdzielność majątkową ze swoimi małżonkami po to, żeby zmniejszyć ryzyko dla rodzinnego majątku, związane z możliwymi niepowodzeniami w interesach. Sama intercyza niewiele jednak pomoże, jeśli nie poinformuje się o niej kontrahenta najpóźniej przy zawieraniu z nim umowy.
Majątek wspólny i osobisty – co wchodzi w skład każdego z nich?
Z chwilą zawarcia małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność majątkowa. Od tego czasu mamy do czynienia z trzema majątkami:
-
majątkiem osobistym żony,
-
majątkiem osobistym męża,
-
majątkiem wspólnym małżonków.
Do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą przede wszystkim rzeczy i prawa uzyskane przed zawarciem małżeństwa.
Majątek wspólny tworzy głównie to, co zostało nabyte już w trakcie trwania małżeństwa. W trakcie trwania wspólności majątkowej majątek wspólny jest niepodzielny. Oznacza to, że żaden z małżonków nie może np. sprzedać “swojej części” majątku wspólnego ani nawet się do tego zobowiązać.
Bardzo często najbardziej wartościowy jest majątek wspólny, na który pracują przez lata oboje małżonkowie. Rozsądnym rozwiązaniem jest więc takie zabezpieczenie się, aby na wypadek niepowodzeń w interesach, nie stracić całego majątku wspólnego. Może w tym pomóc intercyza, czyli umowa o ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Intercyza – czym jest umowa o rozdzielność majątkową?
Zgodnie z art. 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO) małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową. Wymaga to zawarcia umowy w formie aktu notarialnego.
Rozdzielność majątkową można ustanowić:
-
przed zawarciem małżeństwa,
-
po zawarciu małżeństwa.
W razie ustanowienia rozdzielności majątkowej, mamy do czynienia z dwoma majątkami:
-
majątkiem osobistym żony,
-
majątkiem osobistym męża.
Nie ma już więc majątku wspólnego. Każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem intercyzy, jak i majątek nabyty później.
Czy intercyza może być podpisana w trakcie trwania małżeństwa?
Intercyzę można podpisać jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Wtedy sprawa jest prosta – majątek wspólny w ogóle nie powstanie.
Nie ma przeszkód, żeby intercyzę zawrzeć w trakcie małżeństwa, a więc wtedy, gdy majątek wspólny zdążył już powstać. Co się z nim stanie w wyniku ustanowienia rozdzielności majątkowej? Będzie on podlegał podziałowi (co do zasady po połowie, choć możliwe są inne rozwiązania). Połowa trafi do majątku osobistego żony, połowa do majątku osobistego męża.
Przykład 1.
W majątku wspólnym małżonków znajdowała się nieruchomość. W księdze wieczystej jako właściciele wpisani byli oboje małżonkowie z informacją, że przysługuje im własność na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej. Po zawarciu intercyzy, wpis w księdze wieczystej powinien zostać zmieniony. Każdy z małżonków powinien zostać wpisany oddzielnie jak właściciel w stosunku do ½ udziału w nieruchomości.
Brak intercyzy a odpowiedzialność za długi – czy wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku osobistego małżonka?
W przypadku braku intercyzy, z punktu widzenia odpowiedzialności za długi wobec kontrahentów, znaczenie ma to, czy małżonek dłużnika wyraził pisemną zgodę na zaciągnięcie zobowiązania.
Zgodnie z art. 41 § 1 KRiO, jeśli małżonek dłużnika udzielił takiej zgody, to wierzyciel będzie miał możliwość wyegzekwowania należności z majątku osobistego dłużnika i całego majątku wspólnego małżonków. Nie może sięgać do majątku osobistego małżonka dłużnika. Jeśli zgody nie było, to egzekucję będzie mógł prowadzić z całego majątku osobistego dłużnika i tylko niektórych składników majątku wspólnego. Tu również majątek osobisty małżonka dłużnika jest bezpieczny.
Intercyza a zadłużenie małżonka – kto ponosi odpowiedzialność?
W przypadku podpisania intercyzy i skutecznego powołania się na nią sprawa odpowiedzialności za długi wobec kontrahentów jest prosta. Mąż odpowiada za zaciągnięte przez siebie zobowiązania swoim majątkiem osobistym, żona za swoje zobowiązania – swoim majątkiem osobistym. Za długi jednego małżonka nie można zająć majątku osobistego drugiego małżonka. Majątku wspólnego nie ma.
Samo zawarcie intercyzy nie wystarczy, żeby w razie powstania zadłużenia móc się na nią skutecznie powoływać wobec wierzycieli.
Skuteczne powołanie się przez małżonka wobec innych osób na intercyzę wymaga spełnienia dwóch warunków:
-
zadłużenie powstało z umowy (czynności prawnej) zawartej już po podpisaniu intercyzy,
-
o fakcie zawarcia intercyzy i jej rodzaju osoby te wiedziały (zostały powiadomione) najpóźniej w chwili, gdy zobowiązanie powstało.
Jeśli te warunki nie są łącznie spełnione, to intercyza nie będzie skuteczna wobec wierzycieli. Nie będzie się nią można “zasłaniać” np. w postępowaniu egzekucyjnym. To może ułatwić wierzycielom zlicytowanie majątku małżonków.
Jak informować o intercyzie?
Żeby intercyza “zadziałała” wobec wierzycieli, trzeba ich o niej poinformować i to jeszcze przed zawarciem z nimi umowy, z której zobowiązanie wynika. Należy powiadomić o fakcie zawarcia umowy i jej rodzaju. Nie trzeba natomiast pokazywać wierzycielom samej treści intercyzy.
W razie sporu to na małżonkach będzie ciążyć obowiązek udowodnienia, że wierzyciel wiedział o intercyzie. Muszą więc zadbać o to, żeby mieć dowód, że informację o niej przekazali. Można ją np. wprowadzić do umowy.
Przykład 2.
Kupująca informuje, że pozostaje z Piotrem Nowakiem w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej, na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej z 12 marca 2017 roku ustanawiającej rozdzielność majątkową.
Czy intercyza musi być wpisana do CEIDG?
Osoby prowadzące działalność gospodarczą, wpisane do CEiDG, powinny ujawnić w ewidencji przedsiębiorców zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej. Jest na to osobna rubryka.
Pojawiają się wątpliwości, czy w razie ujawnienia informacji o intercyzie w CEIDG, spełniony jest warunek “poinformowania osób trzecich” o intercyzie. Wynikają one z tego, że w ustawie o CEIDG nie ma przepisu, który zrównywałby fakt ujawnienia danych w CEIDG z poinformowaniem o tych danych osób trzecich.
Taki przepis jest w ustawie dotyczącej innego rejestru – Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), w którym wpisywane są spółki. Tam zapisano wprost, że nikt nie może zasłaniać się nieznajomością treści wpisu w KRS (chyba że mimo zachowania należytej staranności nie mógł wiedzieć o wpisie). Przedsiębiorcy prowadzący działalność jako osoby fizyczne nie są jednak wpisywani do KRS, tylko do CEIDG. A w CEIDG takiej zasady nie przewidziano. Dlatego o intercyzie zawartej przez przedsiębiorcę wpisanego do CEIDG i tak należy osobno informować kontrahentów, żeby w przyszłości móc się na nią powołać.
