0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Inwentaryzacja towarów w księgach rachunkowych - ujęcie niedoborów i nadwyżek towarów

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

W przypadku jednostek prowadzących działalność handlową często pojawiają się różnice w stanach magazynowych, które mogą przybrać postać albo nadwyżek, albo niedoborów towarów. Zasadniczo tego rodzaju różnice objawiają się w trakcie przeprowadzanej inwentaryzacji. W niniejszym artykule zastanowimy się, w jaki sposób rozliczyć niedobory i nadwyżki, które wywołuje inwentaryzacja towarów w księgach rachunkowych

Inwentaryzacja towarów w księgach rachunkowych

Przepisy stanowiące o rachunkowości jednostki wskazują na obowiązek przeprowadzania inwentaryzacji. W przypadku towarów odbywa się to drogą spisu ich ilości z natury, wyceny tych ilości, porównania wartości z danymi ksiąg rachunkowych oraz wyjaśnienia i rozliczenia ewentualnych różnic.

Natomiast samą inwentaryzację możemy określić jako działania mające na celu ustalenie rzeczywistego stanu towarów wykazywanych w księgach rachunkowych na oznaczony dzień oraz porównanie go ze stanem księgowym.

Jak wskazuje art. 26 ust. 3 pkt 1 ustawy o rachunkowości, termin i częstotliwość inwentaryzacji towarów uważa się za dotrzymany, jeżeli inwentaryzację rozpoczęto nie wcześniej niż 3 miesiące przed końcem roku obrotowego, a zakończono do 15. dnia następnego roku, ustalenie stanu nastąpiło zaś przez dopisanie lub odpisanie od stanu stwierdzonego drogą spisu z natury lub potwierdzenia salda – przychodów i rozchodów (zwiększeń i zmniejszeń), jakie nastąpiły między datą spisu lub potwierdzenia a dniem ustalenia stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych, przy czym stan wynikający z ksiąg rachunkowych nie może być ustalony po dniu bilansowym.

Z powyższego wynika zatem, że jednostka, której rok obrotowy jest zgodny z rokiem kalendarzowym, może rozpocząć inwentaryzację 1 października, a zakończyć 15 stycznia.

Ewentualne niedobory lub nadwyżki towarów handlowych są ujawniane w toku przeprowadzanej przez jednostkę inwentaryzacji.

Obowiązek rozliczenia niedoborów i nadwyżek

Jeżeli na skutek przeprowadzonej inwentaryzacji zostaną ujawnione nadwyżki lub niedobory towarów, jednostka jest zobligowana do ich odpowiedniego rozliczenia.

Obowiązek ten wynika z treści art. 27 ustawy o rachunkowości, gdzie czytamy, że przeprowadzenie i wyniki inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami ksiąg rachunkowych. Ujawnione w toku inwentaryzacji różnice między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym w księgach rachunkowych należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji.

W dalszej kolejności zastanówmy się zatem, jaki jest termin rozliczenia powstałych różnic wynikających z inwentaryzacji.

W tym zakresie należy sięgnąć do art. 25 ust. 5 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Przepis ten podaje, że księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bieżąco, jeżeli zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej są sporządzane przynajmniej za poszczególne okresy sprawozdawcze, nie rzadziej niż na koniec miesiąca, w terminie, o którym mowa w pkt 1, a za rok obrotowy – nie później niż do 85. dnia po dniu bilansowym.

Ponownie zatem przyjmując, że rok obrotowy jednostki jest zgodny z rokiem kalendarzowym, to rozliczenia niedoborów i nadwyżek wynikających z różnic inwentaryzacyjnych należy dokonać w terminie do 25 marca.

Ujawnione na skutek inwentaryzacji niedobory i nadwyżki muszą być w odpowiedni sposób rozliczone w księgach rachunkowych.

Ujęcie niedoborów w księgach rachunkowych

Na początek zajmijmy się niedoborami towarów handlowych. Mamy z nimi do czynienia, gdy wykazywane w księgach rachunkowych towary nie zostaną potwierdzone w toku przeprowadzonej inwentaryzacji. Powstałe na skutek czynności inwentaryzacyjnych różnice między stanem faktycznym a danymi zawartymi w księgach stanowią właśnie niedobory.

W zakresie powstałych niedoborów możemy wyróżnić kilka ich kategorii. 

Pierwszy podział obejmuje niedobory istotne lub nieistotne. Te o charakterze nieistotnym, jak sama nazwa wskazuje, nie muszą być korygowane w księgach rachunkowych.

Kolejna grupa to niedobory naturalne i nienaturalne. Niedobory pojawiające się na skutek przyczyn naturalnych wynikają ze specyfiki towarów. Tego rodzaju niedobory naturalne powstają z uwagi na ubytki naturalne związane z samym procesem przechowywania i magazynowania towaru. 

Ostatni podział niedoborów obejmuje braki zawinione oraz niezawinione. W sposób intuicyjny można wskazać, że niedobory niezawinione to takie, które powstały na skutek zdarzeń losowych o charakterze obiektywnym wywołanych siłą wyższą, na którą jednostka nie miała wpływu. Klasycznym przykładem niedoboru niezawinionego jest utrata towaru na skutek pożaru.

Ujęcie nadwyżek w księgach rachunkowych

Odwrotną sytuacją w stosunku do niedoborów są nadwyżki. Z takim stanem mamy do czynienia, gdy na skutek przeprowadzonej inwentaryzacji okaże się, że jednostka posiada więcej towaru niż wynika to z zapisów księgowych.

W tym zakresie możemy przykładowo wyróżnić nadwyżki rzeczywiste i pozorne. Nadwyżki pozorne to takie, które są spowodowane błędami w ewidencji lub w toku inwentaryzacji.

Ujęcie różnic inwentaryzacyjnych w księgach rachunkowych

Sposób ujmowania zarówno niedoborów, jak i nadwyżek w księgach rachunkowych zależy przede wszystkim od przyczyn ich powstawania. Ustalone różnice inwentaryzacyjne ujmuje się na kontach „Rozliczenie niedoborów i szkód” lub „Rozliczenie nadwyżek”.

Przykładowo ujęcie niedoborów w księgach w sytuacji, gdy za ich powstanie odpowiedzialny jest pracownik jednostki ponoszący odpowiedzialność materialną, będzie przedstawiało się następująco:

  • Wn konto 242 Rozliczenie niedoborów, szkód i nadwyżek 
  • Ma konto 311 Materiały 
  • Wn konto 234 Pozostałe rozrachunki z pracownikami 
  • Ma konto 242 Rozliczenie niedoborów, szkód i nadwyżek 

W odmienny sposób będą natomiast księgowane:

  • niedobory niezawinione powstałe w granicach norm ubytków naturalnych. Te są przeksięgowywane w cenie nabycia (zakupu), koszcie wytworzenia na konta kosztów w układzie rodzajowym i/lub kalkulacyjnym;
  • niedobory niezawinione ponad granice norm oraz niedobory niezawinione. Stanowią pozostałe koszty operacyjne;
  • niedobory podlegające kompensacie z nadwyżkami są kompensowane w ewidencji na koncie „Rozliczenie niedoborów, szkód i nadwyżek”;
  • niedobory zawinione w przypadku, gdy osoba materialnie odpowiedzialna za ich powstanie kwestionuje swoją odpowiedzialność oraz odszkodowanie za ich powstanie. Takie niedobory są przeksięgowywane na konto 244 „Należności dochodzone na drodze sądowej” w wysokości określonej w pozwie skierowanym do sądu.

Inwentaryzacja w toku działalności

Ustawa o rachunkowości określa termin przeprowadzania oraz rozliczania inwentaryzacji. Trzeba jednak wskazać, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby jednostka przeprowadziła taką inwentaryzację. Konieczność ta pojawi się w szczególności, gdy jednostka spostrzeże bardzo duże rozbieżności pomiędzy stanem magazynowym a zapisami w księgach.

Warto przypomnieć, że przepisy wymagają, aby księgi rachunkowe były prowadzone rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie i bieżąco. To zaś powoduje, że zapisy w księgach rachunkowych mają odzwierciedlać stan rzeczywisty. 

W konsekwencji dopuszczalne, a w pewnych sytuacjach nawet uzasadnione, jest sporządzenie inwentaryzacji w trakcie roku obrotowego. Wyniki ustalonych w ten sposób niedoborów lub nadwyżek mogą być uwzględnione w ramach kolejnej inwentaryzacji wymaganej przepisami ustawy o rachunkowości.

 

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów