Społeczeństwo konsumenckie powoli, lecz konsekwentnie zmienia swoje przyzwyczajenia. Coraz rzadziej potrzebujemy posiadać rzeczy na własność, częściej wybieramy za to wszelkie formy abonamentu, najmu długoterminowego czy jednorazowego wypożyczenia. Dzieje się tak w kwestii najmu lokali mieszkalnych, samochodów czy rowerów, zamiast zakupić płytę z muzyką, grę czy film na własność, korzystamy ze streamingu pozwalającego cieszyć się nam tymi samymi doznaniami w o wiele niższej cenie. Trend ten odczuwają również sprzedawcy, którzy coraz częściej, aby w dalszym ciągu zarobkować, swoje towary handlowe muszą najmować. Niekiedy dochodzi również do sytuacji, gdy niesprzedane produkty zostają przekazane na potrzeby firmy lub potrzeby własne podatnika, a czasami dochodzi również do nieodpłatnego przekazania takich towarów osobom trzecim. Pojawia się zatem pytanie – czy takie „przekształcenie” przeznaczenia towarów handlowych jest prawnie dozwolone? A jeżeli tak, w jaki sposób należy tego dokonać? O tym w poniższym artykule.
Towary handlowe a zmiana ich przeznaczenia
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży, dokonując zakupu towarów, ewidencjonuje tę czynność jako koszt uzyskania przychodów. Koszty te nie są obojętne podatkowo. Uprawniają one bowiem przedsiębiorcę do odliczenia VAT-u, a także pomniejszają jego dochód, co następnie przekłada się na zmniejszenie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym. Zakup towarów handlowych jest zatem, w sensie podatkowym, zjawiskiem pozytywnym finansowo dla podatnika. Jednakże korzyści podatkowe przedsiębiorcy to straty w zyskach organów skarbowych. Oznacza to, że zmiany przeznaczenia towarów handlowych muszą pociągać za sobą dla przedsiębiorcy konsekwencje podatkowe.
Czym są towary handlowe i jakie mają znaczenie podatkowe?
Definicja towarów handlowych znalazła się w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2019 roku w sprawie prowadzenia Podatkowej księgi przychodów i rozchodów. W par. 3 pkt 1 lit. a rozporządzenia wskazane zostało, że towarami handlowymi są wyroby przeznaczone do sprzedaży w stanie nieprzerobionym. Są nimi również produkty uboczne uzyskiwane przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej. W związku z tym dla przedsiębiorcy zajmującego się sprzedażą, towarami handlowymi są produkty zakupione od producenta lub dystrybutora, które później odsprzedaje w stanie niezmienionym.
Jak zostało wskazane na wstępie, wydatki poniesione na zakup towarów handlowych stanowią koszt uzyskania przychodów. Dla przedsiębiorcy rozliczającego się z urzędem skarbowym według skali podatkowej (na zasadach ogólnych) lub według skali liniowej ma to istotne znaczenie, gdyż zwiększając koszty uzyskania przychodów, przedsiębiorca odprowadza niższy podatek dochodowy. Koszty związane z zakupem towarów handlowych ewidencjonowane zostają w PKPiR w kolumnie 10, pt. „Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu”. Warto pamiętać, że wpisu w księdze należy dokonać niezwłocznie po otrzymaniu towaru, najpóźniej przed przekazaniem go do magazynu, przerobu lub sprzedaży. Dodatkowo zakup towarów handlowych obłożonych podatkiem od towarów i usług pozwala przedsiębiorcy także na obniżenie podatku należnego, odliczając od niego podatek naliczony. W przypadku natomiast, gdy kwota podatku naliczonego jest w danym okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy lub może wnioskować o dokonanie zwrotu tej różnicy na jego rachunek bankowy.
Może dojść jednak do sytuacji, kiedy przedsiębiorca, zamiast sprzedać zakupiony wcześniej towar, decyduje się na jego wynajem, przekazuje go do użycia w przedsiębiorstwie lub nieodpłatnie ofiaruje go w formie darowizny osobie trzeciej (np. pracownikowi). Bywa czasami również tak, że podatnik sam wytwarza produkty, które nie zostają jednak sprzedane, a zostają wykorzystane w inny sposób. Tego typu przypadki mają swoje konsekwencje na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako ustawa o PIT) oraz ustawie o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT). Jakie są to konsekwencje, postaramy się wyjaśnić poniżej.
Towary handlowe a wynajem
Jako pierwsza zostanie omówiona sytuacja, w której przedsiębiorca dokonał zakupu towarów z myślą o ich dalszej odsprzedaży, jednakże w związku z chwilowym brakiem zainteresowania ich zakupem, zdecydował się je wynająć.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie prowadzenia PKPiR podatnik jest zobligowany do ewidencjonowania zakupu materiałów i towarów handlowych, oddzielnie od pozostałych nabytych dóbr. Zapis należy dokonać w kolumnie 10 PKPIR. Wynajmowanie towarów handlowych nie zmienia ich końcowego przeznaczenia, tj. sprzedaży. Oznacza to, że podatkowo takie działanie jest niejako neutralne. Chwilowe wynajęcie nie pozbawia towarów przedsiębiorcy statusu towarów handlowych. W dalszym ciągu są one bowiem przeznaczone do odsprzedaży. Oznacza to, że przedsiębiorca nie ma obowiązku korygowania zapisów w księdze. Wynajem towarów przeznaczanych na sprzedaż nie ma również znaczenia w kwestii podatku od towarów i usług.
Towary handlowe przekazane na potrzeby firmy
Przekazanie towarów handlowych na potrzeby firmy, mimo wycofania danych produktów ze sprzedaży, w dalszym ciągu oznacza rozporządzenie (wykorzystanie) zakupionymi towarami w związku z prowadzeniem działalność gospodarczej. W takim wypadku takie przedmioty w dalszym ciągu stanowią koszty uzyskania przychodów, nie wypływają zatem na zmianę sytuacji podatnika w podatku PIT oraz VAT.
Jedyne co musi zrobić przedsiębiorca to dokonać zmiany kwalifikacji towaru z handlowego na artykuł służący wewnętrznym potrzebom firmy. W tym celu należy wpisać koszt do PKPiR w kolumnie 10 ze znakiem minus i równocześnie w kolumnie 13, tj. „Pozostałe wydatki”. Podstawą zapisu jest dowód wewnętrzny sporządzony w momencie pobrania towarów.
Przekwalifikowanie towaru handlowego na środek trwały
Przedsiębiorca może również zdecydować, że pozostawi dany towar handlowy w firmie dla innego celu, aniżeli do jego wykorzystania, czyli na tzw. środek trwały. Przekazanie towaru na środek trwały wymaga wykonania właściwych operacji księgowych. Przedsiębiorca powinien w dacie zmiany przeznaczenia towaru handlowego na środek trwały wyksięgować wartość towaru handlowego z kolumny 10. W tym celu, w pierwszej kolejności powinien sporządzić oświadczenie o zmianie przeznaczenia towaru na środek trwały. Do takiego oświadczenia powinien wystawić dowód wewnętrzny stanowiący podstawę zapisu w PKPiR. Następnym krokiem jest wprowadzenie składnika majątku do ewidencji środków trwałych i rozpoczęcie dokonywania odpisów amortyzacyjnych, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym go ujawniono.
Zmiana przeznaczenia składnika majątku z towaru na środek trwały nie powoduje, że przedsiębiorca ma obowiązek sporządzenia korekty, w przypadku kiedy środek trwały będzie wykorzystywany do czynności opodatkowanych.
Przekazanie towarów handlowych na potrzeby osobiste podatnika
Nie jest również wykluczone, że przedsiębiorca uzna, że towar handlowy znajdujący się na stanie jego firmy może się przydać na jego potrzeby osobiste. Dokonując takiego przeniesienia towaru, musi on jednak pamiętać, że wydatek poniesiony na jego zakup straci związek z uzyskiwanym przez przedsiębiorcę przychodem. Oznacza to, że towar taki nie może być więcej uznawany za koszt uzyskania przychodu.
W kwestii podatku dochodowego przedsiębiorca musi sporządzić dowód wewnętrzny i na jego podstawie wycofać z kolumny 10 PKPiR wartość pobranych towarów w cenie nabycia. Dodatkowo, jeżeli przy zakupie towarów przedsiębiorcy przysługiwało prawo do odliczenia VAT, dokument wewnętrzny opodatkowania będzie również podstawą do wykazania podatku należnego i dokonania zapisów w rejestrze sprzedaży VAT. W ten sposób zostanie skorygowana wartość podatku w stosunku do przekazanych towarów, jaka została odliczona przy ich zakupie.
Przekazanie towarów handlowych w formie darowizny
Co w przypadku gdy przedsiębiorca zdecyduje się na przekazanie towarów handlowych podmiotowi trzeciemu w formie darowizny? W takiej sytuacji jest on zobowiązany skorygować koszty podatkowe o wartość danego towaru. Darowizny i innego rodzaju ofiary są wykluczone z kosztów uzyskania przychodów. Ustawa o PIT daje wprawdzie możliwość odliczenia niektórych darowizn od dochodu, tj. darowizn na cele pożytku publicznego oraz organizacji prowadzących działalność w sferze zadań publicznych, jednakże przepis art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy wyklucza taką możliwość w odniesieniu do wydatków poniesionych na nabycie towarów handlowych. Oznacza to, że podatnik przekazanych towarów handlowych w formie darowizny nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Dokonując darowizny, przedsiębiorca powinien wartość przekazanego towaru handlowego ujętą uprzednio w PKPiR w kolumnie 10 wyksięgować ze znakiem minus. Korekta powinna obejmować również ewentualne wydatki dotyczące zakupu towaru handlowego, jeśli uprzednio ujęto je w księdze w kolumnie 11 „Koszty uboczne zakupu”. Dotyczy to również podatku od towarów i usług – podatek należny z tytułu darowizny towarów handlowych wykazany na fakturze wewnętrznej nie może stanowić kosztu uzyskania przychodów.
Towary handlowe – podsumowanie
Towary handlowe jako produkty przeznaczone do sprzedaży są kwalifikowane jako koszty uzyskania przychodu. Jest to dla przedsiębiorcy zjawisko pozytywne podatkowo, gdyż jak wiadomo, im większe koszty działalności, tym większy podatek naliczony oraz mniejszy podatek dochodowy. Jeżeli jednak towar taki nie zostanie sprzedany, a przedsiębiorca przeznaczy go na inne cele, powstać mogą pewne konsekwencje podatkowe. Jeśli podatnik zacznie wynajmować kupiony towar lub przekaże go na użytek firmy, nie będzie to miało znaczenia z punktu widzenia PIT i VAT. Inaczej natomiast zostanie potraktowana sytuacja, gdy przedsiębiorca przekaże towary w darowiźnie lub przeznaczy je na własny użytek. W takiej sytuacji należy wycofać dany towar jako koszt, a następnie dokonać uiszczenia podatku, który wcześniej został odliczony.
