Zgodnie z art. 5a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2017 poz. 2336) rolnik nadal może podlegać ubezpieczeniu (KRUS) z mocy tej ustawy, mimo że postanowił zająć się prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej, w sytuacji gdy jednocześnie wystąpią poniżej wskazane okoliczności:
powinien podlegać ubezpieczeniu z powyższej ustawy nieprzerwanie przez 3 lata;
powinien w ciągu 14 dni od rozpoczęcia innej działalności gospodarczej złożyć pismo potwierdzające chęć kontynuowania przez niego ubezpieczenia zgodnie z powyższą ustawą;
obie działalności (rolnicza i pozarolnicza) powinny być przez rolnika kontynuowane, przy czym nie może on pozostawać w zatrudnieniu w oparciu o umowę o pracę czy w innym stosunku służbowym;
rolnik nie może być emerytem czy rencistą, ani posiadać ustalonych uprawnień świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
kwota graniczna podatku dochodowego za ubiegły rok podatkowy od przychodów z innej działalności gospodarczej nie powinna w 2018 roku przekraczać 3376 zł.
Zgodnie z art. 5a ust. 10 powyższej ustawy za pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzoną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby fizyczne na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, z wyłączeniem wspólników spółek prawa handlowego oraz osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu.
Co w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczenia?
Co do zasady ubezpieczenie rolnicze zostaje wyłączone w zbiegu z innym tytułem do ubezpieczenia. Zatem ten inny tytuł do ubezpieczenia „wyprzedza” społeczne ubezpieczenie rolnicze w przypadku wystąpienia różnych tytułów ubezpieczenia. Na przykład podleganie ubezpieczeniu społecznemu w systemie powszechnym z tytułu umowy zlecenia będzie miało pierwszeństwo przed ubezpieczeniem rolniczym. Warto jednak zaznaczyć, że rolnik może podlegać społecznemu ubezpieczeniu rolniczemu i jednocześnie społecznemu ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przy spełnieniu określonych warunków:
w terminie 14 dni od rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej złoży oświadczenie o kontynuowaniu społecznego ubezpieczenia rolniczego w kasie KRUS. Niedochowanie tego terminu spowoduje ustanie społecznego ubezpieczenia rolniczego;
w terminie do 31 maja każdego roku powinien obowiązkowo poinformować KRUS o wysokości należnego podatku dochodowego za rok poprzedni od przychodów ze swojej działalności gospodarczej (w formie oświadczenia z podaną kwotą lub zaświadczenia o wysokości podatku właściwego naczelnika urzędu skarbowego). Jednak wskazana w ustawie kwota graniczna podatku dochodowego nie może zostać przekroczona.
Wobec powyższego terminowe złożenie zaświadczenia i wysokość kwoty należnego podatku dochodowego wpływają na rodzaj ubezpieczenia, którym będzie objęty rolnik w kolejnym okresie rozliczeniowym.
Rolnik powinien pamiętać, że pismo potwierdzające fakt, iż kwota podatku dochodowego wynikająca z prowadzenia innej (pozarolniczej) działalności gospodarczej określona w wysokości 3376 zł (2018r.), należy złożyć w Kasie do 31 maja każdego roku podatkowego (art. 5a ust. 4 powyższej ustawy).
Należy wskazać, że w przypadku, w którym rolnik nie złoży oświadczenia o podleganiu ubezpieczeniu z powyższej ustawy we wskazanym terminie (14 dni od rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej), spowoduje ustanie ubezpieczenia z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (art. 5a ust. 5 powyższej ustawy).
W przypadku niezłożenia przez rolnika w terminie zaświadczenia do KRUS o wysokości podatku czy też przekroczenia kwoty podatku wskazanej w ustawie tak jak powyżej, ubezpieczenie rolnicze ustanie.
Zgodnie z art. 5a ust. 6 powyższej ustawy niezachowanie terminu do złożenia wyżej wskazanego zaświadczenia oznacza, że ubezpieczenie z powyższej ustawy ustaje z dniem, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia w związku z rozpoczęciem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Przykład 1.
Pan Zygmunt, który jest rolnikiem od 10 lat, rozpoczął pozarolniczą działalność gospodarczą 1 lutego 2018 r. W ciągu 14 dni powinien złożyć oświadczenie w Kasie o kontynuowaniu ubezpieczenia z ustawy o społecznym ubezpieczeniu rolników. Zatem jeśli nie dochowa wskazanego terminu, to od 15 lutego 2018 r. ustanie ubezpieczenie z ustawy o społecznym ubezpieczeniu rolników. Wyjątkiem od powyższego będzie trwałe zakończenie prowadzenia działalności pozarolniczej przed upływem 14 dni od jej rozpoczęcia.
Kwota graniczna podatku a zmiana ubezpieczenia
Warto wskazać, że kwota podatku w 2018 r. wynosi 3376 zł. Jeśli kwota graniczna podatku z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej zostanie przekroczona, konieczna będzie zmiana tytułu ubezpieczenia. Wówczas rolnik będzie płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne. W terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia powszechnego, rolnik będzie musiał złożyć we właściwym dla swojej siedziby ZUS-ie stosowne druki zgłoszeniowe do ubezpieczenia, tj. druk ZUS ZFA i druk ZUS ZUA. Dodatkowo w tym przypadku z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej rolnik obowiązkowo będzie musiał opłacać składkę na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, zdrowotne, Fundusz Pracy.
Przykład 2.
Pani Jolanta Nowak jest rolnikiem od 15 lat i opłaca z tego tytułu składki w KRUS. 1 grudnia 2017 r. rozpoczęła działalność gospodarczą. Pani Jolanta powinna do 14 grudnia 2017 r. złożyć oświadczenie w kasie KRUS o kontynuowaniu rolniczego ubezpieczenia społecznego, ponadto powinna pamiętać o złożeniu do 31 maja 2018 r. oświadczenia o podatku dochodowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
Przykład 3.
Pan Zenon Zieliński jest rolnikiem od 4 lat. Nie złożył on w KRUS oświadczenia o należnym podatku dochodowym w terminie do 31 maja i wkrótce otrzymał z KRUS decyzję wyłączającą go z ubezpieczenia rolniczego od 1 czerwca 2018 r. Pan Zenon mimo wyłączenia ze społecznego ubezpieczenia rolniczego będzie mógł skorzystać z korzystniejszych warunków opłacania składek na ZUS przez 24 miesiące, z uwagi na rozpoczętą pozarolniczą działalność gospodarczą. Jednak musi pamiętać o opłacaniu składek na ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenia społeczne.
Rolnicze ubezpieczenie społeczne (KRUS) w zbiegu z ubezpieczeniem z tytułu umowy zlecenia
Warto wspomnieć, że art. 5b ust. 1 powyższej ustawy dotyczy rolnika (domownika), który podlega ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, nadal podlega temu ubezpieczeniu w okresie wykonywania umowy. Chodzi zatem o osobę, która spełniała wszystkie warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy, wobec czego podlegałaby temu ubezpieczeniu, gdyby nie przeszkoda w postaci podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu wykonywania umowy cywilnoprawnej z określonym przez ustawodawcę przychodem. Inaczej rzecz ujmując, możliwość pozostania w ubezpieczeniu rolniczym została przewidziana dla osób, które równolegle z prowadzeniem działalności rolniczej uzasadniającej objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy wykonują, jako dodatkową pracę na podstawie umowy zlecenia (lub odpowiednio umowy agencyjnej albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14.03.2017 r. sygn. akt III UK 90/16).
Wobec powyższego, jeśli rolnik nie przekracza granicznej kwoty podatku, nadal podlega społecznemu ubezpieczeniu rolniczemu. Oczywiście może on w każdym czasie odstąpić od ubezpieczenia, składając w Kasie oświadczenie o odstąpieniu od tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym to oświadczenie zostało złożone w Kasie (art. 5b ust. 2 powyższej ustawy).
Konkludując, rolnik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą oraz działalność rolniczą lub stale pracujący na gospodarstwie rolnym podlega społecznemu ubezpieczeniu rolniczemu oraz ubezpieczeniom powszechnym. W przypadku chęci podlegania obu ubezpieczeniom rolnik powinien jednak pamiętać o spełnieniu pewnych warunków:
zgłoszenie w ciągu 14 dni od rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego w KRUS;
terminowe składanie oświadczeń o wysokości podatku dochodowego.
Przekroczenie rocznej kwoty podatku dochodowego (w 2018 r. wynosiło 3376 zł) powoduje ustanie społecznego ubezpieczenia rolniczego.
