Podleganie pod ubezpieczenie w KRUS-ie może wiązać się z obowiązkiem informacyjnym w zakresie posiadanych umów przez ubezpieczonego. Kiedy i na jakich zasadach należy dokonywać zgłoszeń co do posiadanych kontraktów i czy oznacza to utratę ubezpieczenia w KRUS-ie? Jak wygląda zgłaszanie umów do KRUS? Wyjaśniamy.
Ubezpieczenie w KRUS-ie i ZUS-ie
Zgodnie z obowiązującymi przepisami dana osoba ma możliwość jednoczesnego podlegania pod ubezpieczenia społeczne w KRUS-ie i ZUS-ie. Aby tak się jednak stało, w dniu dokonywania zgłoszenia do KRUS-u wnioskodawca nie może pozostawać ubezpieczonym w ZUS-ie. W praktyce oznacza to konieczność wypowiedzenia wszelkiego rodzaju oskładkowanych umów cywilnoprawnych na okres od złożenia wniosku do KRUS-u aż do dnia wydania decyzji o objęciu ubezpieczeniem społecznym rolników.
KRUS rozpatruje wnioski ubezpieczeniowe w terminie miesiąca, przy czym czasami zdarza się, że decyzja w tym zakresie zostaje wydana szybciej, np. już po upływie tygodnia lub dwóch tygodni. W tym czasie osoba zgłaszająca się do KRUS-u po ubezpieczenie nie może podlegać ubezpieczeniom społecznym w ZUS-ie z żadnego tytułu. Ubezpieczenie w ZUS-ie powstaje w przypadku wykonywania pracy w ramach stosunku pracy lub w przypadku oskładkowanej umowy zlecenia. Podobnie będzie w sytuacji dobrowolnego opłacania składek do ZUS-u. Na czas załatwienia sprawy w KRUS-ie dana osoba musi więc wyrejestrować się z ZUS-u, w przeciwnym razie uzyska decyzję odmawiającą ubezpieczenie jej w KRUS-ie.
Po otrzymaniu decyzji uwzględniającej żądanie wnioskodawcy, tj. zgadzającej się na objęcie jej ubezpieczeniem w KRUS-ie, możliwe jest ponowne zarejestrowanie się w ZUS-ie i opłacanie składek ubezpieczeniowych w ramach tych dwóch podmiotów. W praktyce jest to rozwiązanie, które pozwala na uzyskanie dwóch emerytur w przyszłości – jednej z ZUS-u, drugiej z KRUS-u. Ponowne zapisanie się do ZUS-u obwarowane jest jednak progiem kwotowym uzyskiwanego wynagrodzenia za pracę. Jeśli bowiem pensja będzie wyższa, niż aktualne minimalne wynagrodzenie za pracę, to dana osoba z mocy samego prawa utraci ubezpieczenie w KRUS-ie. Jeśli nastąpi to przed upływem 25 lat okresu składkowego w KRUS-ie, szanse na rolniczą emeryturę będą znikome – ustawodawca wymaga bowiem posiadania ubezpieczenia przez ww. okres, aby można było starać się o tego rodzaju świadczenie z KRUS-u.
Zbieg ubezpieczenia w ZUS-ie i KRUS-ie
Wiemy już, że osoba ubezpieczona w KRUS-ie może ubiegać się o ubezpieczenie w ZUS-ie, jeśli tylko jej dochód nie przekroczy wysokości aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pamiętajmy, że zbieg tych dwóch ubezpieczeń jest jednak możliwy tylko w następujących przypadkach:
- zatrudnienia ubezpieczonego w KRUS-ie w ramach stosunku pracy (art. 5a Ustawy z dnia 29 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników);
- zatrudnienia ubezpieczonego w KRUS-ie na umowę zlecenie, gdzie przychód nie przekracza najniższego wynagrodzenia za pracę (art.5b ww. ustawy);
- pobierania stypendium przez ubezpieczonego w KRUS-ie (art. 5c ww. ustawy);
- pobierania świadczenia integracyjnego (przez ubezpieczonego w KRUS-ie art. 5c ww. ustawy);
- pełnienia czynnej służby wojskowej jako żołnierz niezawodowy przez ubezpieczonego w KRUS-ie (art. 5c ww. ustawy).
Jak wynika z powyższego, pomysł samodzielnego opłacania składek ubezpieczeniowych do ZUS-u w sytuacji, gdy dana osoba jest już ubezpieczona w KRUS-ie, będzie oznaczał utratę ubezpieczenia rolniczego. Ustawodawca nie pozwala bowiem na łączenie takich dwóch tytułów ubezpieczenia. Ubezpieczenie w ZUS-ie przy jednoczesnym podleganiu pod ubezpieczenie w KRUS-ie jest dopuszczalne wyłącznie w ww. przypadkach.
Wyrok SN z 5 sierpnia 2020 roku (sygn. akt I UK37/19)
„Organ rentowy ma obowiązek poinformowania ubezpieczonego o okolicznościach powodujących ustanie podlegania ubezpieczeniu rolniczemu (o treści art. 7 ust. 1 in fine i art. 16 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), tak aby składający wniosek w trybie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników miał świadomość, że przesłanka 3 lat nieprzerwanego podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników (od której uzależniona jest możliwość pozostania w ubezpieczeniu społecznym rolników mimo podjęcia działalności gospodarczej) nie jest spełniona wtedy, gdy w tym okresie zaszły warunki do podlegania innemu tytułowi ubezpieczenia społecznego i tym samym doszło do wyłączenia z mocy prawa z ubezpieczenia rolniczego”.
Zgłaszanie umów do KRUS-u
Jeśli dana osoba podlega pod ubezpieczenie rolnicze i jednocześnie pojawi się u niej tytuł do objęcia jej ubezpieczeniem w ZUS-ie, musi zgłosić ten fakt do KRUS-u. Ukrywanie faktu zawarcia ozusowanej umowy nie jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ KRUS prędzej czy później dowie się o fakcie podlegania pod ubezpieczenia w ZUS-ie. Oba systemy ubezpieczeniowe są bowiem ze sobą połączone, więc pracownicy KRUS-u będą wiedzieli o dodatkowym ubezpieczeniu społecznym rolnika.
Osoba podlegająca pod ubezpieczenie rolnicze ma obowiązek powiadomić KRUS o każdej umowie, która prowadzi do objęcia jej ubezpieczeniem społecznym w ZUS-ie w terminie 7 dni od dnia powstania takiego ubezpieczenia. W praktyce termin ten rozpoczyna swój bieg od dnia zawarcia umowy stanowiącej podstawę ozusowania. Ubezpieczony nie musi przesyłać do KRUS-u oryginału zawartej umowy, wystarczająca będzie jej kopia. KRUS dopuszcza również przesłanie zaświadczenia z ZUS-u o okresie i wysokości składek ubezpieczeniowych danej osoby – w tym przypadku przesłanie kopii zawartej umowy o pracę lub umowy zlecenia nie jest obowiązkowe. Informacja o rozpoczęciu ubezpieczenia w ZUS-ie może być zgłoszona do KRUS-u na kilka różnych sposobów:
- osobiście w wybranej jednostce KRUS-u w całej Polsce;
- listownie poprzez wysłanie pisma informacyjnego o podleganiu ubezpieczeniu w ZUS-ie wraz z podaniem wysokości osiąganego miesięcznego wynagrodzenia – konieczne staje się wówczas skorzystanie z listu poleconego;
- elektronicznie poprzez skrzynkę mailową (adresy poszczególnych oddziałów KRUS-u w Polsce można odnaleźć na oficjalnej stronie internetowej KRUS-u) lub portal eKRUS (ta opcja jest przeznaczona wyłącznie dla zarejestrowanych rolników).
Rolnik nie musi jednak dokonywać zgłoszenia posiadanych przez siebie umów o dzieło lub innych umów cywilnoprawnych, które nie są ozusowane. W tym przypadku wartość osiąganego wynagrodzenia nie ma żadnego znaczenia, ponieważ dana osoba nie podlega pod ubezpieczenia społeczne w ZUS-ie. Podobnie będzie przy umowie zlecenia, która nie jest oskładkowana – jej również nie trzeba zgłaszać do KRUS-u.
Przykład 1.
Czy rolnik podlegający ubezpieczeniu w KRUS-ie musi zgłosić fakt zawarcia umowy o dzieło, na podstawie której osiąga miesięczne wynagrodzenie w kwocie 6000 zł, a sama umowa została zawarta na czas nieokreślony? Nie, ponieważ umowy o dzieło nie podlegają oskładkowaniu w ZUS-ie.
Przykład 2.
Czy rolnik podlegający ubezpieczeniu w KRUS-ie musi zgłosić fakt podjęcia pozarolniczej działalności gospodarczej, w ramach której osiąga dochód przekraczający wysokość aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę? Tak, w tej sytuacji taka osoba utraci również prawo do ubezpieczenia społecznego rolników – będzie podlegała wyłącznie pod ubezpieczenie społeczne w ZUS-ie.
Co jeśli ubezpieczony w KRUS-ie nie dokona zgłoszenia ozusowanej umowy w terminie 7 dni od dnia jej zawarcia? Tak naprawdę obowiązujące przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie przewidują żadnej sankcji za niedopełnienie powyższego obowiązku. Prędzej czy później KRUS dowie się o fakcie podlegania danej osoby pod ubezpieczenia w ZUS-ie. Jeśli zbieg tych dwóch ubezpieczeń nie będzie możliwy, wyda odpowiednią decyzję administracyjną uchylającą ubezpieczenie w KRUS-ie. Pamiętajmy, że osiąganie wynagrodzenia za pracę w wysokości przekraczającej aktualne minimalne wynagrodzenie za pracę choćby przez 1 dzień będzie stanowiło podstawę do utraty ubezpieczenia w KRUS-ie.
Rolnik, który podlega jednoczesnemu ubezpieczeniu w KRUS-ie i ZUS-ie, powinien także dokonać zgłoszenia zakończenia ozusowanej umowy i ustania ubezpieczenia w ZUS-ie. Termin i sposób przekazania takiej informacji do KRUS-u jest identyczny, jak w przypadku zgłoszeń zawarcia umowy o pracę lub oskładkowanej umowy zlecenia.
Podsumowanie
Osoba podlegająca pod ubezpieczenie społeczne w KRUS-ie ma obowiązek zgłoszenia faktu zawarcia ozusowanej umowy w ciągu 7 dni od dnia podpisania takiej umowy – dotyczy to umów o pracę i oskładkowanych umów zlecenia. Rolnik nie musi jednak zgłaszać do KRUS-u umów o dzieło ani innych umów, które nie podlegają pod ubezpieczenia społeczne w ZUS-ie. Osiąganie oskładkowanego wynagrodzenia, którego wartość przekracza kwotę minimalnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę, oznacza utratę prawa do ubezpieczenia w KRUS-ie.
