Metody amortyzacji środków trwałych - warto wiedzieć!

Amortyzacja podatkowa to bardzo opłacalna dla podatnika forma zaoszczędzenia pieniędzy. Jak wiadomo, praktycznie wszystkie środki trwałe prędzej czy później ulegają zniszczeniu. Dlatego też, w momencie ich zakupu, dobrze jest ustalić koszt ich zużycia w czasie. Amortyzacja polega na systematycznym odpisywaniu umówionej kwoty w koszty firmy, aż do całkowitego zużycia środka trwałego. Poznaj metody amortyzacji środków trwałych.

Metody amortyzacji środków trwałych

Wyróżnia się trzy metody amortyzacji środków trwałych:

• metodę liniową,
• metodę degresywną (malejącego salda),
• metodę naturalną.

Każda z nich ma swoje wady i zalety, więc dobrze jest je dokładnie poznać, zanim podatnik zdecyduje się na konkretną metodę – ponieważ raz wybranej metody co do zasady już nie można zmienić.

Amortyzacja środków trwałych - metoda liniowa

Amortyzacja metodą liniową jest najpopularniejszą i uznawaną za najprostszą metodę amortyzacji środków trwałych. W tej sytuacji podatnik zakłada, że zużywanie się środka trwałego będzie równomierne przez cały okres jego użytkowania. Wówczas odpisy amortyzacyjne ustala się zgodnie ze stawkami amortyzacyjnymi zawartymi w załączniku nr 1 ustawy PIT oraz CIT, a te ustalane są w oparciu o Klasyfikację Środków Trwałych (KŚT). 

W metodzie liniowej koszty amortyzacji każdy podatnik wylicza indywidualnie. Jeżeli chce wiedzieć, ile wyniesie roczna kwota amortyzacji, musi zastosować się do poniższego wzoru:

WARTOŚĆ ŚRODKA TRWAŁEGO x USTALONA PROCENTOWO ROCZNA STAWKA AMORTYZACJI

Natomiast jeżeli interesuje go kwota miesięcznej kwoty amortyzacji, wystarczy otrzymany wynik podzielić przez 12, czyli liczbę miesięcy w roku.

Przykład 1.

Firma XYZ w czerwcu 2022 zakupiła maszynę do robót budowlanych o wartości 450 000 zł, która została zakwalifikowana do środków trwałych przedsiębiorstwa. Podatnik wybrał liniową metodę amortyzacji. Stawka amortyzacji zgodnie z wykazem wynosi 20%.

wartość amortyzacji rocznej - 450 000 x 20% = 90 000 zł
wartość amortyzacji miesięcznej - 90 000:12 = 7 500 zł

Firma XYZ dokona następujących odpisów amortyzacyjnych:

za lipiec 2022 - grudzień 2022 (6 miesięcy) - 7 500 x 6 = 45 000 zł
rok 2023 - 90 000 zł
rok 2024 - 90 000 zł
rok 2025 - 90 000 zł
rok 2026 - 90 000 zł
w roku 2027 do amortyzacji pozostanie 37 500 zł. 

Wartość amortyzacji miesięcznej wynosi 7 500 zł zatem:
45000,00 zł : 7500 zł = 6 - miesięcy amortyzacji w 2027 roku

Amortyzacja zakończy się w czerwcu 2027 roku. 

Co ciekawe, podatnicy amortyzujący środek trwały metodą liniową, mogą w trakcie obniżyć stawkę amortyzacji. Jej zmiana może być dokonywana wielokrotnie, a przepisy nie określają poziomu, do jakiego można obniżyć stopę amortyzacyjną.

Amortyzacja środków trwałych - metoda liniowa indywidualna

Podatnik może ustalić stawkę indywidualnie, w przypadku kiedy nabyte środki trwałe są używane lub ulepszone. Jednak ma prawo to zrobić tylko w przypadku, kiedy środki trwałe wprowadzane są do ewidencji przedsiębiorstwa po raz pierwszy.

W takich sytuacjach poszczególne kategorie środków trwałych muszą posiadać minimalne okresy amortyzacji. Poniżej przedstawiamy klasyfikację.

dla grup 3-6 oraz 8 KŚT:

• 24 miesiące - gdy wartość początkowa jest mniejsza, niż 25.000 zł,
• 36 miesięcy - gdy wartość początkowa jest większa niż 25 tys. złotych, ale mniejsza bądź równa 50 tys. zł,
• 60 miesięcy - w pozostałych przypadkach;

dla środków transportu:

• 30 miesięcy

dla budynków (lokali) niemieszkalnych, dla których stawka amortyzacyjna z Wykazu stawek amortyzacyjnych wynosi 2,5%:

• 40 lat - pomniejszone o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania do dnia wprowadzenia do ewidencji ŚT oraz WNiP prowadzonej przez podatnika, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat dla pozostałych budynków (lokali) i budowli,
• 10 lat (z wyjątkiem trwale związanych z gruntem budynków handlowo-usługowych wymienionych w rodzaju 103 Klasyfikacji i innych budynków niemieszkalnych wymienionych w rodzaju 109 Klasyfikacji, trwale związanych z gruntem, kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m3, domków kempingowych i budynków zastępczych, dla których okres amortyzacji nie może być krótszy niż 3 lata).

Dodatkowo, podatnik musi udowodnić, że środek trwały nabyty przez niego jest używany co najmniej:

• 6 miesięcy - w przypadku środków trwałych z grup 3-6 oraz 8, a także w przypadku środków transportu
• 60 miesięcy - w przypadku budynków i budowli, wymienionych w art. 22j ust. 1 pkt 3 ustawy PIT oraz art. 16j ust. 1 pkt 3 ustawy CIT

Natomiast, aby środek ulepszony został za taki uznany, ulepszenie to musi stanowić:

• 20% wartości początkowej - w stosunku do środków trwałych zaliczanych do grupy 3-6 i 8 KŚT oraz środków transportu
• 30% wartości początkowej - w stosunku do budynków i budowli

Amortyzacja środków trwałych - metoda liniowa przyspieszona

W wyjątkowych przypadkach stawki amortyzacyjne, które są podane w Wykazie stawek, mogą zostać odpowiednio powiększone. Dotyczy to środków trwałych, które są wykorzystywane w sposób szczególny. Dla wybranych środków trwałych stosuje się konkretny współczynnik, który wystarczy pomnożyć przez stawkę amortyzacyjną tego środka trwałego:

• 1,2 - dla budynków i budowli używanych w warunkach pogorszonych,
• 1,4 - dla budynków i budowli używanych w warunkach złych,
• 1,4 - dla maszyn, urządzeń i środków transportu (z wyjątkiem morskiego taboru pływającego) używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej,
• 2,0 - dla maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 4-6 i 8 KŚT poddanych szybkiemu postępowi technicznemu.

Wszystkie ustalenia dotyczące podwyższenia stawki amortyzacyjnej można znaleźć w ustawach PIT (art. 22i ust. 2-7) i CIT (16i ust. 2-7).

Amortyzacja środków trwałych - metoda degresywna

Aby skorzystać z tej metody amortyzacji, środki trwałe podatnika muszą być maszynami i urządzeniami zaliczającymi się do grup: 3-6 i 8 KŚT. Metoda degresywna dotyczy także wszystkich środków transportu, oprócz samochodów osobowych.

Amortyzacja degresywna jest drugą co do popularności metodą amortyzacyjną, wybieraną przez podatników. W tym przypadku wartość amortyzacji zmienia się, ponieważ wydajność środka trwałego spada wraz z czasem jego użytkowania. Dlatego, jeżeli przedsiębiorca chce równomiernie przyjmować koszty na wszystkie zrobione produkty, powinien przyjąć malejącą stawkę amortyzacyjną. Przez pierwszy rok korzystania z amortyzacji degresywnej stosuje się stawkę podaną w Wykazie, jednak pomnożoną o współczynnik (maksymalnie 2,0).

Chcąc wyliczyć stawkę na kolejny rok podatkowy, przedsiębiorca odejmuje zgromadzone wpisy amortyzacyjne od kwoty netto używanego środka trwałego. Jednak z tej metody nie można korzystać w nieskończoność. Podatnik musi zmienić metodę na liniową w momencie, kiedy wartość rocznego odpisu okaże się niższa od wartości rocznego odpisu w przypadku metody liniowej.

Przejście z metody degresywnej na liniową odbywa się z początkiem nowego roku podatkowego. Dlatego też przedsiębiorca, pod koniec roku powinien obliczyć wartość rocznego odpisu w metodzie degresywnej i porównać ją z wartością, jaką otrzyma przy metodzie liniowej.

Jednorazowa amortyzacja środków trwałych

Jednorazowa amortyzacja możliwa jest w przypadku środków trwałych o wartości nieprzekraczającej 10 000 zł (do końca 2017 roku limit ten wynosił 3500 zł). Innym rodzajem preferencji jest jednorazowa amortyzacja fabrycznie nowych środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 oraz 8 KŚT (a więc bez samochodów).

Limit jednorazowej amortyzacji z której może skorzystać każdy przedsiębiorca wynosi w danym roku 100 000 zł. Jednak aby tego dokonać należy spełnić dodatkowe warunki. Prawo do jednorazowej amortyzacji przy zakupie nowych fabrycznie środków trwałych przysługuje pod warunkiem, że:

1) wartość początkowa jednego środka trwałego, nabytego w roku podatkowym, wynosi co najmniej 10.000 zł lub

2) łączna wartość początkowa co najmniej dwóch środków trwałych, nabytych w roku podatkowym, wynosi co najmniej 10.000 zł, a wartość początkowa każdego z nich przekracza 3.500 zł.

Kolejnym sposobem na jednorazową amortyzację, również dotyczącą sprzętów o wartości powyżej 10 000 zł jest skorzystanie z pomocy de minimis. Można tego dokonać jeżeli środki trwałe zaliczają się do grupy 3-8 KŚT, nie wliczając samochodów osobowych.

Jednorazowa amortyzacja w ramach pomocy de minimis środków trwałych to oferta dla tzw. małych podatników oraz przedsiębiorców, którzy w danym roku dopiero rozpoczęli działalność gospodarczą. Warto wiedzieć, że łączna kwota jednorazowych amortyzacji w jednym roku nie może przekroczyć kwoty 50 tys. euro. Jeżeli odpis nie obejmuje całej początkowej kwoty środka trwałego, kolejnego odpisu można dokonać dopiero w następnym roku podatkowym. Podatnik co rok otrzymuje nowy limit w wysokości 50 tys. euro, jednak „zaoszczędzony” limit nie przechodzi na kolejny rok.

Przykład 3.