Nagrody jubileuszowe - czy pracodawca ma pełną swobodę w ustalaniu warunków?

Nagrody jubileuszowe to wyraz uznania dla lojalności i osiągniętego stażu pracy, co ma sprzyjać ich satysfakcji z pracy i motywacji. Chociaż nie są regulowane Kodeksem pracy, ich zasady określają branżowe przepisy lub wewnętrzne regulaminy firm. Dowiedz się więcej!

Status nagród jubileuszowych w polskim systemie prawnym

Nagrody jubileuszowe są świadczeniami nieuregulowanymi w Kodeksie pracy ani w innym akcie obowiązującym dla wszystkich pracowników, nie stanowią więc powszechnego obligatoryjnego składnika wynagrodzenia za pracę, mającego oparcie w kp, lecz są świadczeniami branżowymi lub zakładowymi, przysługującymi na podstawie konkretnego przepisu płacowego, na warunkach w tym przepisie określonych. Ze swojej istoty gratyfikacja jubileuszowa przysługuje za wieloletnią pracę, co oznacza, że w zależności od uregulowania warunków nabycia do niej prawa w przepisach dotyczących danego pracodawcy może ona przysługiwać wyłącznie za zakładowy staż pracy, a więc z wyłączeniem okresów zatrudnienia u innych pracodawców lub z uwzględnieniem okresów innego (poprzedniego) zatrudnienia (patrz wyrok Sądu Rejonowego w Puławach z 29 grudnia 2022 roku, IV P 58/22).

W związku z powyższym możemy wyróżnić 2 grupy pracodawców:

• zobowiązanych do wypłacania nagród jubileuszowych na podstawie unormowań zawartych w ustawach i przepisach wykonawczych do ustaw (rozporządzeniach Rady Ministrów lub poszczególnych ministrów);
• samodzielnie decydujących o tym, czy ustalą składnik wynagrodzenia w postaci nagrody jubileuszowej, a jeśli tak, to na jakich zasadach będą go wypłacać.

Pracodawcy zobowiązani do wypłacania nagród jubileuszowych

Do pierwszej z wymienionych grup należą pracodawcy zaliczani do sektora finansów publicznych, mający – w zależności od branży, do której należą – obowiązek stosować zasady wynagradzania określone w szczególności w:

• Ustawie z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych,
• Ustawie z dnia 21 listopada 2008 roku o służbie cywilnej,
• Ustawie z dnia 16 września 1982 roku o pracownikach urzędów państwowych,
• Ustawie z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela,
• Ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej,
• Ustawie z dnia 16 listopada 2016 roku o Krajowej Administracji Skarbowej,
• Ustawie z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Między regulacjami dotyczącymi nagród jubileuszowych, zawartymi w tych ustawach, zachodzi wiele podobieństw, jednak występują między nimi również różnice. Do podobieństw należą:

• nabywanie prawa do kolejnych nagród jubileuszowych co 5 lat;
• zaliczanie do stażu pracy, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej oraz jej wysokość, poza okresem aktualnie trwającego zatrudnienia, wszystkich poprzednio zakończonych okresów zatrudnienia oraz innych okresów, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze;
• obliczanie nagród jubileuszowych według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

W większości omawianych ustaw (względnie wydanych do nich przepisach wykonawczych) nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikom w następujących wysokościach:

• po 20 latach pracy – 75% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 25 latach pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 30 latach pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 35 latach pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 40 latach pracy – 300% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 45 latach pracy – 400% wynagrodzenia miesięcznego.

Przepisy ustawy o działalności leczniczej nie przewidują nagrody jubileuszowej za staż pracy dłuższy niż 40 lat. Podobnie stanowią unormowania ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, przy czym w tej ustawie wyróżniono 2 szczególne grupy pracowników, które prawo do nagrody jubileuszowej nabywają według odrębnych zasad. Mianowicie pracownikom artystycznym wykonującym pracę w balecie przysługują nagrody jubileuszowe:

• po 10 latach pracy – w wysokości 100% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 15 latach pracy – w wysokości 150% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 20 latach pracy – w wysokości 200% wynagrodzenia miesięcznego.

Natomiast pracownicy artystyczni zatrudnieni w charakterze solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych oraz artysty chóru mają prawo do nagród jubileuszowych:

• po 15 latach pracy – w wysokości 100% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 20 latach pracy – w wysokości 150% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 25 latach pracy – w wysokości 200% wynagrodzenia miesięcznego.

Za lata pracy powyżej tych okresów wspomnianym pracownikom artystycznym przysługują nagrody jubileuszowe w wysokości 300% wynagrodzenia miesięcznego, po zakończeniu kolejnych 5-letnich okresów pracy artystycznej.

Wśród przewidzianych prawem generalnych zasad dotyczących wypłacania nagród jubileuszowych warto wymienić jeszcze następujące: 

• pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu upływu okresu uprawniającego do tej nagrody;
• jeżeli pracownik był zatrudniony równocześnie w ramach więcej niż 1 zakończonego stosunku pracy, do okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej wlicza się 1 z tych okresów zatrudnienia;
• pracownikowi, który wykonuje pracę w czasie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pracodawcę w celu wykonywania tej pracy, okres zatrudnienia u tego pracodawcy poprzedzający dzień rozpoczęcia urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej;
• nagrodę jubileuszową wypłaca się niezwłocznie po nabyciu przez pracownika prawa do tej nagrody;
• podstawę obliczenia nagrody jubileuszowej stanowi wynagrodzenie przysługujące pracownikowi w dniu nabycia prawa do nagrody, a jeżeli dla pracownika jest to korzystniejsze – wynagrodzenie przysługujące mu w dniu jej wypłaty;
• w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia ustania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu ustania stosunku pracy;
• jeżeli w dniu, w którym pracownik udokumentował swoje prawo do nagrody jubileuszowej, był uprawniony do nagrody wyższego stopnia, wypłaca mu się tylko jedną nagrodę – najwyższą;
• jeżeli w ciągu 12 miesięcy od dnia udokumentowania przez pracownika swojego prawa do nagrody jubileuszowej nabędzie on prawo do nagrody jubileuszowej wyższego stopnia, to nagrodę niższą wypłaca się w pełnej wysokości, a w dniu nabycia prawa do nagrody wyższej – różnicę między kwotą nagrody wyższej a kwotą nagrody niższej (por. m.in. § 8 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 października 2021 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych).

Nagrody jubileuszowe - jakie warunki przyznawania może ustalić pracodawca?

Jak wskazano wyżej, pracodawcy, na których ustawy nie nakładają obowiązku wypłacania nagród jubileuszowych, mają swobodę decydowania o wprowadzeniu tego składnika wynagrodzenia. Skoro jest to w ich wypadku świadczenie fakultatywne, to przepisy płacowe obowiązujące u danego pracodawcy mogą kształtować prawo do nagrody jubileuszowej według jego uznania.

Zatem postanowienia układu zbiorowego pracy, zawartego przez takiego pracodawcę, lub unormowania wydanego przez niego regulaminu wynagradzania mogą zawierać postanowienia wzorowane na omówionych przepisach ustaw, ewentualnie kształtować uprawnienia do nagrody jubileuszowej w sposób odmienny. Dotyczy to m.in.:

• ustalenia częstotliwości nabywania prawa do kolejnych nagród jubileuszowych (co 5 albo inną liczbę lat);
• zaliczanie do stażu pracy, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej, również wcześniejszych okresów zatrudnienia u innych pracodawców albo tylko okresu zatrudnienia u pracodawcy, który wypłaca nagrodę jubileuszową;
• obliczania nagród jubileuszowych jak ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy albo na innych zasadach;
• przyporządkowania poszczególnym okresom zatrudnienia określonych (procentowo albo w inny sposób) wysokości nagród jubileuszowych.

Chociaż pracodawca, który ustawowo nie został zobowiązany do wypłacania nagród jubileuszowych, ma swobodę decydowania o wprowadzeniu tych nagród i zasadach ich wypłaty, to jednak nie może czynić tego całkowicie dowolnie. Musi bowiem przestrzegać podstawowych zasad prawa pracy zapisanych w kp, w tym zasad równego traktowania i niedyskryminowania pracowników (art. 11² i art. 11³). Za niedopuszczalne prawnie należałoby w związku z tym uznać takie regulacje, które bez dostatecznego, merytorycznego uzasadnienia faworyzowałyby określone grupy pracowników w zakresie prawa do nagrody jubileuszowej kosztem pozostałych.